Zoals de jeugd in Iran dezer dagen ondervindt: een theocratie krijg je niet zomaar onderuit. Ook in het vijfde seizoen van The Handmaid’s Tale staat Gilead nog steeds overeind, en reikt zijn griezelige hand zelfs tot in Canada.
Waar waren we gebleven? Bij de horror waarmee dat vierde seizoen zijn besluit kende, en het besef van June Osborne (Elisabeth Moss) dat daarmee niets opgelost is. Verteerd door schuldgevoel keert ze zich af van de andere dienstmaagden en sleept ze zich door de dagen als wrak. Wanneer ze op televisie ziet hoe haar in Gilead achtergebleven dochter Nicole tot toekomstige wife wordt opgeleid, komt de reddingsplot op gang.
Tegenpool Serena Joy wordt ondertussen ingelicht over de dood van haar man, keert terug naar Gilead, en slaat zo hard op tafel dat zijn begrafenis van weggemoffeld gebeuren tot staatszaak wordt gepromoveerd. Het resultaat is een internationaal uitgezonden spektakel; rouwen als performance. Vanzelfsprekend is het allemaal opnieuw verbluffend in beeld gezet, in strakke tableaus met strenge kleurschema’s. Een gestileerde executie zorgt voor het mooist opspattende bloed ooit.
Voor het eerst valt ook op hoe The Handmaid’s Tale die visuele taal voor het Rijk van God voorbehoudt. In de Canadese scènes is de beeldvoering veel meer chaotisch, als het echte leven, als een maatschappij waar alles en iedereen door elkaar kronkelt in vrije beweging. En toch broeit het ook daar. Canada is het na ettelijke jaren noodopvang – denk Nederland anno 1917 – beu om al die slachtoffers van de godsdienstwaanzin over de grens op te vangen, protesten steken de kop op. Parallellen met vandaag? Goh, zou het? De ‘wilkommenskultur’ van weleer is in dit Canada in elk geval langzamerhand overgegaan in xenofobie en rabiate haat.
Meer en meer is The Handmaid’s Tale in deze fase een meditatie over wraak geworden, en dat stokje is van June naar Luke doorgegeven. Het is haar man die nu bloed wil zien, zich door emoties laat leiden. Moss kan van haar June ondertussen een almaar complexer personage maken, vol littekens van alle trauma’s die ze doorstond, complex in haar alle kanten oprukkende loyaliteiten. Want waarom blijft ze toch openstaan voor Serena, of voor de ideeën van Commander Lawrence?
Die heeft de teugels in Gilead overigens stevig in handen genomen. Hij beweert dat hij het land langzamerhand kan veranderen, als men maar genoegen wil nemen met zijn trage tempo. Zijn plannen voor een soort ‘no man’s land’ waar je je familie kan zien zonder het Godsland te moeten ontvluchten, duwt hij er bijna ‘manu militari’ door. Bradley Whitford speelt zijn personage echter nog steeds onderkoeld, en minder en minder krijg je hoogte van hem: meent hij het wel? Heerlijk ironisch is het in elk geval om hem – de onvergetelijke Josh uit het iconische West Wing – te horen afgeven op de tekortkomingen van democratie.
Ironie is ook Serena Joys probleem, en dat wrijft Lawrence er maar al te graag in wanneer zij zich beklaagt een dienstmaagd te zijn geworden bij haar opvanggezin. Ondertussen wordt het personage van Jeanine verder uitgebeend. Herleid tot een gedweeë dienstmaagd, die haar jongere lotgenoten mee in het gareel helpt houden, heeft ze met Aunt Lydia een vertrouwensband opgebouwd die ervoor zorgt dat er dingen worden verteld die nooit eerder zijn uitgesproken. Je ziet de oude kwezel wankelen, maar niet breken. Toch is het zaadje van de twijfel geplant.
De revolutie in Gilead wordt ook in dit seizoen nog altijd niet naar televisie gebracht, maar je voelt hoe het regime aan alle kanten begint te kraken. De verdedigingen werken nog, de rangen blijven voorlopig gesloten, maar het zijn andere factoren die er uiteindelijk voor zullen zorgen dat June en Luke opnieuw op de vlucht moeten. Het slotbeeld is er eentje om in de herinnering te houden. Wanneer Billie Eilish’ Burry a Friend de laatste aflevering afrondt is het effect dat van een hakbijl.
The Handmaid’s Tale is vijf seizoenen ver, en op een dipje in het begin van het vierde na, ligt het niveau nog altijd ijzingwekkend hoog. Als het zesde en laatste dit niveau kan aanhouden, hebben we een serie die in lijstjes aller tijden voor eeuwig in de hoogste regionen mag verblijven.
