De Dulle Griet van Bruegel en De Madonna van Fouquet vinden elkaar in deze verrassende tentoonstelling van de 18de- en 19de-eeuwse collectioneurs Fritz Mayer van den Bergh en Florent van Ertborn.
Net als een regisseur van horrorfilms probeerde de schilder alle zintuigen aan te spreken om angst op te wekken en tegelijk genot te scheppen – Leen Huet, Bruegelbiografe
Deze quote omschrijft prachtig De Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude, het schilderij dat centraal staat in de tentoonstelling Madonna ontmoet Dulle Griet in Mayer van den Bergh. Daar is een verzameling prachtige zestiende- en zeventiende-eeuwse meesterstukken te zien, waaronder ook de mysterieuze Madonna van Fouquet, de bijna transparante Madonna omringd door blauwe en rode cherubijnen, een geweldige en uitzonderlijke iconografie.
Pieter Bruegel de Oude en zijn Dulle Griet krijgen dus de meeste aandacht, het schilderij is meteen zichtbaar bij binnenkomst in de tentoonstelling. Na de afronding van zijn restauratie in 2018 vallen de frisse kleuren, scherpe kleurcontrasten en kleine details extra op, wat zorgt voor een adembenemend uitzicht waar je als bezoeker niet op uitgekeken raakt.
De schilder spreekt tot de verbeelding met zijn alombekende vrolijke, bourgondische taferelen uit het dagelijkse leven. Het vleugje (apocalyptische) fantasie dat Leen Huet beschrijft over de Dulle Griet is zeldzamer in zijn oeuvre, maar wordt daarom niet minder gesmaakt. En Bruegel als doorgewinterde feminist? Hoewel dat terminologisch anachronistisch is, legde hij misschien wel de focus op een thema dat al langer belangrijk is dan we denken.
De komische titel De Dulle Griet verwijst naar de vrouw die links onderaan het schilderij als een reuzin met een soort harnas doorheen het werk spurt, met op de achtergrond een helse toestand; ruïnes, vechtpartijen, taferelen uit de hel. Verspreid over het doek bevinden zich monsters en merkwaardige creaturen, waarachter de horizon in brand staat.
Voor de tijdgenoten die Bruegel afbeeldt, waren de tijden bitter. Hij leefde in een woelige periode waarin de Spanjaarden regeerden over de Lage Landen, wat zorgde voor heel wat religieuze, economische en politieke ongeregeldheden. Sommige onderzoekers stellen dat het vooral de man-vrouwverhouding is, een strijd om de seksen, die centraal staat in De Dulle Griet, een onderwerp dat tot op vandaag nog steeds niet aan relevantie ingeboet heeft. Breugel zou het thema ter harte genomen hebben, en toverde de wereld waarin de vrouw de broek draagt om tot de hel.
Let maar op de kleine details; temidden van alle chaos, met een zwaard en een geldkist in de hand, tot de tand bewapend, draagt de Dulle Griet ook eetgerei en een koekenpan. Ze ziet er onmiskenbaar uit als een vrouw, maar zegedraagt zich wel mannelijk; een rovende vrouw, schijnbaar onbevreesd voor de haar omringende gruwelen. Achter haar zijn vrouwen aan het plunderen geslagen. Op de brug zijn andere vrouwen bezig met het vastbinden van duivels aan een kussen, het zijn niet de mannen. Die hedendaagse feministische lezing leunt dicht aan bij hedendaagse vrouwenthema’s; het cliché van een sterke vrouw als gek, gevolgd door andere vrouwen die mannen ervan langs geven.
Wilde Bruegel bewust de man-vrouwverhoudingen aankaarten? Is dat vooral een blik vanuit de huidige samenleving, die het oude tafereel en zijn schilder (onbewust) naar zijn hand zet? Hoe het ook zij; De Dulle Griet is een prachtig schilderij, het oeuvre van Pieter Bruegel de Oude spreekt tot de verbeelding, en kan dus tot op de dag van vandaag relevant en actueel zijn of geïnterpreteerd worden.
