We kennen Patrice Toye de laatste jaren vooral van Little Black Spiders uit 2012, waarin ze het leed van verdoken zwangere tieners in de jaren tachtig naar het witte doek vertaalde. Kijkend naar Muidhond, bloedde ons hart evenzeer, al smaken de tranen nu meer naar bitter.
Tijmen Govaerts speelt Jonathan, een jongen die is vrijgesproken bij gebrek aan bewijs, maar worstelt met zijn pedofiele neigingen. Wanneer in het huis naast dat van zijn moeder een meisje – Elke (Julia Brown) – komt wonen dat niet alleen verliefd lijkt op zijn hond, maar ook enorm eenzaam is, is het voor Jonathan uitkijken. Zijn grootste vijand? Hijzelf.
Toye schildert een verlaten vissersdorp midden in het braakland, een omgeving die veel gelijkenissen vertoont met het landschap in Jonathans hart. Ondanks zijn hoop om niet ‘zo iemand’ te moeten zijn, is zijn hart leeg en hol wanneer hij niet bij Elke is. Het is wringen en wroeten om zonder schuldgevoel uit de film te stappen, met een aantrekkingskracht die zo tastbaar is dat ze doet verlangen naar een ander bestaan. Leert Jonathan de negenjarige Elke zwemmen, dan zou een ander verhaal uit deze twee acteurs een tedere, prachtige scène kunnen puren. Muidhond evoceert echter geen illusies en maakt ons pijnlijk bewust van het ongewilde genot dat de jongen haalt uit dit alles. Toch zit er een juistheid in hun relatie die al het verkeerde des te pijnlijker maakt. ‘Nee Jonathan’: we hebben het wel meer dan eens richting scherm willen schreeuwen.
Terwijl de wereld door brede lenzen om Jonathan heen bolt, alsof alles met een boog om hem heen wil lopen, gaat hij op zoek naar zijn neigingen en wat hij eraan kan doen. In een schriftje vol met krampachtig gekraste letters noteert hij driften, angsten, en jammer genoeg liefde. Muidhond biedt geen antwoorden. Eerder laat Toye ons het inlevingsvermogen om zijn dubieuze geluk en ongeluk waar te nemen, en de verscheurende keuzes die daarbij horen. De titulaire muidhond – een vis die in bepaalde culturen zogenaamde magisch-helende krachten bezit – wordt bovendien niet louter ingezet om te tonen dat Jonathan wel het hart heeft om een dier in nood te helpen, maar werkt als een wanhopige poging om verbinding te zoeken met een wezen dat niet veroordeelt. Ze hebben elkaar nodig. En dat stemt Jonathan gerust. Hoewel Jonathan in strijd is met zijn eigen natuur, is die rondom hem een welgekomen rustoord. De mens achter het monster wordt zichtbaar, maar ziet zichzelf tegen wil en dank vervagen met elke glimlach van de kleine Elke – en wij lijden met hem mee.
Muidhond stompt en steekt onderhuids, tot lang na het kijken. Het zal niet iedereen even goed vergaan om in het hoofd van een pedofiel te kruipen, maar Toye slaagt er in om niet te oordelen en des te meer te voelen. Muidhond is geenszins een goedpraten van pedofilie, maar biedt openingen om naar elkaar te luisteren. Wanneer de nieuwe collega’s van Jonathan hem pesten en beschimpen, voel je dat er ondanks alles toch een nood is aan humane behandeling. ‘Vroeger was ik een monster’, zegt Jonathan tegen Elke. ‘Ik geloof jou niet, je bent zo lief’, zegt zij. Dat er meer grijs in de wereld is, en dat dat niet altijd een soort idealistisch hippiewereldje veroorzaakt, is een welgekomen reminder. Toch is het ook moeilijk om de film te bekijken als meer dan dat – Toye kiest een onderwerp dat zo nodig is, zo pertinent en aanwezig, dat haar kwaliteiten als filmmaker bijna secundair worden. Voorlopig is dat geen probleem, maar laten we hopen dat onze wereld het grijs meer toestaat en een film als deze overbodig maakt.
