Het is opvallend hoe er momenteel, in de promopraatjes rond The Revenant, met zoveel trots wordt gesproken over de moeilijke omstandigheden waarin de film gedraaid werd. Om de prent zo authentiek mogelijk te maken, wilde Alejandro G. Iñárritu namelijk enkel filmen in échte sneeuwlandschappen, en dan nog zoveel mogelijk tijdens magic hour, het moment bij valavond waarop het licht het mooiste is. Het duurde niet lang voordat de productie achter liep op schema, en toen de sneeuw op de locaties in Canada begon te smelten, verkaste de hele productie naar Argentinië. De ploeg moest werken in ijskoude temperaturen in the middle of nowhere, met als resultaat hoog oplopende spanningen onder de crew. Mensen werden ontslagen of stapten zelf op, en ook hoofdacteur Leonardo DiCaprio had het niet makkelijk; zijn rol bestaat immers voor pakweg 95% uit scènes waarin hij aangevallen wordt door dieren, Indianen of zijn eigen gezelschap, om nog maar te zwijgen van de scènes waarin hij bijna verzuipt, door de diepe sneeuw moet kruipen of een rauwe bizonlever verorbert (wat hij ook écht heeft gedaan).
En wat daar dan vreemd aan is, is de manier waarop die stoere verhalen nu gebruikt worden als kwaliteitslabel, alsof een film automatisch beter is naarmate je er meer voor afziet. Misschien – we speculeren natuurlijk – heeft dat wel te maken met een masochistisch karaktertrekje van Iñárritu, wier vorige film, de Oscarwinnaar Birdman, zijn eerste was waarin zijn personages niét twee uur lang mentaal en fysiek de vernieling in worden gedreven (hoewel professionele vernedering daar nog altijd een belangrijke rol speelde). Iñárritu is in ieder geval gefascineerd door lijden als een louterende ervaring, en dammit, het moet al van The Passion of the Christ geleden zijn dat we iemand nog eens zo hebben weten afzien.
1823. Hugh Glass (DiCaprio) is een gids voor een groep pelsjagers die hoog in het noorden van de VS een kostbare voorraad huiden aanlegt. Ze zijn bijna klaar om weer te vertrekken naar de bewoonde wereld, wanneer ze worden aangevallen door een Indianenstam. Een handvol mannen overleeft de strijd en is nu verplicht om te voet over de bergen te trekken. Maar voor Glass beginnen de problemen pas écht wanneer hij ternauwernood een berenaanval overleeft. Toegetakeld als hij is, besluit het gezelschap om enkele mannen bij hem achter te laten, om zijn dood af te wachten en hem daarna te begraven: Glass’ zoon Hawk (Forrest Goodluck), de opportunistische Fitzgerald (Tom Hardy) en de naïeve Bridger (Will Poulter). Alleen heeft Fitzgerald er niet echt veel zin in: hij vermoordt Hawk, dumpt Glass levend in een ondiep graf en verplicht Bridger om hem te volgen. Met zijn laatste krachten kruipt Glass uit zijn put om aan een ellendige tocht vol ontberingen te beginnen, zodat hij wraak kan nemen op de man die zijn zoon doodde.
En daarmee zijn we vertrokken voor een genadeloze calvarietocht die 150 minuten lang niet van ophouden weet. Leonardo DiCaprio schreeuwt, krijst, jankt en roept en heeft zeer sporadisch ook eens een regeltje tekst, in een overduidelijk fysiek uitputtende rol (het is bijna uitputtend om er naar te kijken, laat staan om het te spelen). The Revenant is in wezen een survival drama, waarin DiCaprio maar liefst drie van de grote dramatische conflicten tegelijk moet voeren: mens-versus-natuur (de beer, de koude), mens-versus-mens (Fitzgerald, de Indianen) en mens-versus-zichzelf (zijn eigen fysieke beperkingen tegenover de wraaklust die hem voortdrijft). Fysiek acteren wordt consequent onderschat – laat iemand een monoloog afsteken en het acteerwerk ligt er vingersdik bovenop, maar eigenlijk is niets zeggen en toch een emotie overbrengen naar het publiek veel moeilijker. DiCaprio zet echter nooit een stap verkeerd, dus of dit nu zijn beste rol is of niet, dammit, hij heeft zijn Oscar verdiend.
En wat je er verder ook op aan te merken hebt, niemand zal ooit kunnen zeggen dat die helletocht van DiCaprio niet indrukwekkend in beeld werd gebracht. Chef camera Emmanuel “Chivo” Lubezki slaagt er in om met enkel natuurlijk licht – naar verluidt werd er slechts in één scène lampen gebruikt – toch een enorme visuele pracht naar de film te brengen. Let op een scène waarin er op de achtergrond warm, geel zonlicht op de sneeuw valt, terwijl op de voorgrond alles nog kil blauw in de schaduw ligt: fenomenaal hoe hij met die contrasten speelt. Let op die expressieve close-ups van handen, aarde, dieren, verwondingen en bloed. Je kan de stank haast ruiken, de koude haast voelen. En vooral: let op dat lyrische, zwalpende camerawerk, met eindeloos lange takes die langs, boven en onder personages glijden.
Die visuele kracht zorgt er voor dat The Revenant nooit zijn intensiteit verliest: het is een film die twee en een half uur lang op je in blijft beuken zonder ooit zijn greep te lossen. Het probleem zit hem alleen in de pure overdaad – 150 minuten is làng om iemand pijn te zien lijden. The Revenant bereikt, ongeveer drie kwartier voor het einde, echt wel een punt van verzadiging en wat meer is: een punt waarop het moeilijk wordt om nog te geloven dat Glass dat allemaal overleeft. Oké, de film is losjes gebaseerd op ware feiten, maar Iñárritu veroorloofde zich behoorlijk wat vrijheden en er kwam een moment waarop wij in ieder geval deels afhaakten, onder het motto: “Sorry, Alejandro, maar dit kàn gewoon niet.” Zonder spoilers te willen schrijven: het was de scène met de klif. U kunt ‘m niet missen.
Mensen die beweren dat The Revenant veel meer een technische prestatie is dan een narratieve, hebben dus zeker niet helemaal ongelijk. Ja, tussen neus en lippen wordt er wel kritiek gegeven op de exploitatie van het land door de blanken, die er voor zorgt dat niet alleen de natives van dat land terugslaan, maar dat zelfs de natuur op haar eigen manier wraak neemt. Die thematiek zit er in, ja. Maar dat is niet waarmee je de zaal verlaat. Je verlaat de zaal met beelden in je hoofd van bloed, zweet, tranen, snot, bloed, vuiligheid en vooral veel bloed. En dat is helemaal niet erg: film is niet enkel een middel om een verhaaltje uit te leggen. Mensen een intens visuele, haast fysiek voelbare ervaring geven, is een perfect legitieme reden om een film te maken. Alleen jammer dat Iñárritu zodanig blijft proberen om zichzelf te overtreffen, dat hij uiteindelijk zijn doel voorbij schiet. Neem een klein half uur uit deze martelgang weg en je hebt een meesterwerk. Nu heb je iets dat dicht genoeg in de buurt komt om het te eisen om gezien te worden op het grootste scherm dat je kan vinden.
