Met alle respect voor de grijze haren die Robert Redford tijdens zijn 77 jaren heeft verzameld, maar als we heel eerlijk moeten zijn: sinds Quiz Show in 1994, heeft zijn regisseurscarrière niet echt veel memorabels meer opgeleverd. Lions for Lambs, The Conspirator en The Company You Keep waren allemaal geëngageerde en respectabele films, maar ze waren ook behoorlijk oubollig en saai. Het leek er een tijdlang op dat Redford in zijn oude dag stilletjes zou wegdeemsteren in de schaduw van een achterhaalde filmstijl, maar kijk: voor het eerst sinds An Unfinished Life in 2005 aanvaardt hij nog eens een hoofdrol in een film van iemand anders, en deze keer is het wél raak. All is Lost is een minimalistische rampenfilm, een intens survival drama en een existentialistische thriller, waarin Redford misschien wel de beste vertolking van zijn carrière geeft.
Het verhaal is belachelijk simpel: Redford speelt een naamloze man die met zijn bootje de Indische Oceaan wil oversteken, wanneer hij in botsing komt met een goederencontainer, die blijkbaar van een vrachtschip is gevallen. Aanvankelijk probeert hij de schade aan zijn boot nog te herstellen, maar een fikse storm maakt daar onbegonnen werk van. Zijn vaartuig is ten dode opgeschreven en, zo lijkt het, Redford dus ook. Hij moet steeds creatievere manieren bedenken om lichaam en ziel bij elkaar te houden en kan alleen maar hopen dat hij op tijd wordt opgepikt door een ander schip.
All is Lost ontwikkelt zich daarmee als een film van extreme narratieve eenvoud: Redford is het enige personage dat we zien. Hij slaagt er nooit in om contact met de buitenwereld te maken en we krijgen ook geen flashbacks. Sterker nog, we komen zelfs op geen enkele manier te weten wie hij is, wat zijn achtergrond is of wat hem bezielde om op zijn eentje een oceaan over te steken. Buiten een korte voice-over monoloog aan het begin van de film – waarin hij een soort afscheidsbriefje voorleest, dat aan niemand geadresseerd is die bij naam wordt genoemd – zegt Redford de hele film lang geen woord. Of jawel, één woord: een luidkeels geschreeuwd “FUCK” op een moment dat het echt even te veel wordt.
Het concept van de film – één persoon die zich uit een levensbedreigende situatie moet zien te redden – werd om voor de hand liggende redenen vaak vergeleken met Gravity, dat rond dezelfde tijd uitkwam in de VS. Maar de parallellen tussen de twee films zijn hooguit oppervlakkig: Sandra Bullock had ten minste nog George Clooney om tegen te praten en ze kreeg wel nog een vrij conventionele psychologische achtergrond mee. We wisten wie ze was en wat haar persoonlijke motivaties waren. In All is Lost krijgen we dat allemaal niet: alles wat specifiek zou kunnen zijn aan Redfords personage, wordt bewust weggelaten. Hij is gewoon Een Man, of, zou je kunnen argumenteren, De Mens als dusdanig. Redford zou iedereen kunnen zijn, en in zekere zin is hij dat ook. Omdat we niet weten wie hij is, kan hij symbool staan voor ons allemaal: uiteindelijk zijn we allemaal toch maar eenzame mensen in een veel te klein bootje op een veel te grote oceaan, die allemaal onze sterfelijkheid in de ogen moeten kijken.
Een veel interessantere vergelijking kan je maken met Danny Boyle’s 127 Hours. Daar kregen we James Franco die, op de eerste tien minuten na, ook de hele film alleen moest dragen en ook vast zat in een vijandige natuuromgeving waaraan hij niet kon ontsnappen (of toch niet zonder zijn arm af te zagen). Het is boeiend om te kijken hoe een gelijkaardig verhaal toch op diametraal verschillende manieren verteld kan worden. Boyle ging constant op zoek naar manieren om zijn situatie open te trekken: hij maakte gebruik van flashy gemonteerde fantasiesegmenten en hallucinaties (op een bepaald moment dook zelfs Scooby Doo op in de grot waar hij opgesloten zat), een hippe soundtrack, felle kleuren en lange monologen van zijn hoofdpersonage – hij haalde alles uit de kast om te ontsnappen aan de beslotenheid van zijn setting. J.C. Chandor, de regisseur van All is Lost, doet net het tegenovergestelde: hij omarmt de stilte en onbewogenheid van zijn natuurlijke setting. Hij maakt er net een punt van om te tonen hoe onverschillig de natuur wel is tegenover Redfords lot. Geen monologen, geen snappy montages, geen mogelijkheid tot ontsnapping, al is het dan mentaal.
Voor Chandor betekent All is Lost ook een enorme evolutie tegenover zijn vorige, het Wall Street-exposé Margin Call. Die film bestond volledig uit praatscènes: de personages hielden geen twee seconden hun mond. Hier staat hij voor de uitdaging om zijn verhaal in puur visuele termen te vertellen, en hij doet dat met een bedrieglijk eenvoudige camerastijl: geen fancy shots, geen lange “kijk mij hier eens mijn best doen”-camerabewegingen, maar simpele set-ups die de helderheid van de actie centraal stellen. De structuur van All is Lost is opgebouwd rond de stadia van fysiek verval waarin zowel Redford als zijn boot zich bevinden: de situatie wordt steeds erger, Redford heeft steeds minder houvast over, en zo kunnen we de progressie van de film volgen. Chandor heeft vooral zeer zorgvuldig gemonteerd, om ervoor te zorgen dat hij nooit te lang blijft steken in één van deze stadia. De film bewaart altijd zijn stuwkracht en met zijn zuinige speelduur van net iets meer dan anderhalf uur, houdt hij de aandacht dan ook continu vast.
En dan is er nog Redford, natuurlijk, die de hele film moet dragen met enkel zijn gegroefde gezicht en zijn lichaamstaal. De manier waarop hij, woordenloos, de spanning van de situatie toch kan overbrengen op het publiek, is weergaloos. All is Lost is Redfords late career-highlight. We hopen dat de man nog lang mag meegaan, maar zelfs al was dat niet zo, dan heeft hij met deze film de jongere generatie toch al een reden gegeven om hem te herinneren.
All is Lost is pure cinema: hij vergt een inspanning van de kijker en beloont die met een zuivere, zintuiglijke ervaring, waar je inhoudelijk min of meer van kunt maken van je wilt. Het minste dat je er van kan maken, is sowieso een intense, spannende thriller over een man die vecht tegen zijn sterfelijkheid en tegen de angstaanjagende stilte van een onverschillige planeet.
