Met een uitmuntende nieuwe plaat, Big City, bevestigt Zita Swoon de bloedvorm waarin de band sinds A Song About A Girls verkeert. De laatste platen klinken alsof de kleurrijke, chaotische mozaïek van weleer eindelijk écht vorm heeft gekregen en ook live past alles tegenwoordig perfect in elkaar. “Je moet het vooral graag doen”, zegt Stef Kamil Carlens in de loop van dit gesprek: en dat zullen ze op Les Nuits eens te meer uitstralen. Zita Swoon heeft alles op een rijtje. Ondanks de muziekindustrie, en dankzij het publiek.
enola: Nu ik zelf bijna vader ben, zou ik je eerst vlakaf willen vragen: wat doet het vaderschap nu eigenlijk met een man?
Stef Camil Carlens: (lacht) “Ik stond er niet echt bij stil dat ik vader zou worden toen ik het hoorde. Ze zeiden me dat je leven verandert zodra je dat kindje vast hebt. En hoewel het natuurlijk wel een heel mooi moment was, besefte ik het eigenlijk nóg niet. Ik verwachtte dat m’n leven daadwerkelijk zou veranderen toen ik mijn kind voor het eerst vasthield, maar er veranderde niet veel (lacht). Maar nu, vijf jaar later, is er echt héél veel veranderd. Ik zie alles veel positiever. Als je verantwoordelijk bent voor zo’n kind heb je er gewoon goesting in en wil je dat het goed gaat met de wereld, want je beseft dat je kind er nog veel langer zal rondlopen dan jijzelf. Zo’n kind is zo hulpeloos, je moet hem leren omgaan met alles en met iedereen. Dat verandert je leven totaal.”
enola: Op deze plaat, getuige de titelsong “Big City”, overschouw je ook je eigen vader-zoonrelatie.
Carlens: “Er zijn gewoon heel veel momenten waarop je beseft wat het ís om vader te zijn. Verantwoordelijkheid nemen en geven is gewoon praktisch, maar er is op heel veel gebieden ook een emotionele kant. Het is onmogelijk om de vergelijking niet te maken met jezelf als zoon en je vader. Je ziet gewoon zijn gedrag weerspiegeld in je eigen gedrag, omdat je natuurlijk door die persoon bent opgevoed en heel veel met die man hebt meegemaakt.”
enola: Zijn er bepaalde dingen die je, zoals je vader, perse met je zoon wil meegeven?
Carlens: “Je geeft constant dingen mee, al is dat heel vaak ook onbewust. Ik vind beleefdheid heel belangrijk, en dan bedoel ik niet met mes en vork eten, maar eerder een soort sociale vaardigheid in de omvang met mensen, begrijp je?”
enola: Doel je op respect, of is dat een hol woord?
Carlens: “Nee, dat is het wel denk ik. Dat is belangrijk; niet alleen voor dat kind, maar ook voor de gang van zaken in de wereld dat je dat als kind meekrijgt van je ouders. Maar er zijn zoveel dingen, alles eigenlijk, tot je op het punt komt dat je voelt dat hij het zelf kan, en daar zijn we bijlange nog niet. Nu hangt hij nog altijd gewoon aan mijn broek.” (lacht)
enola: Het woord respect is al gevallen. Toen ik de plaat hoorde, had ik een enorme flashback naar jullie optreden op 0110. Jullie maakten er één groot muzikaal, kleurrijk, zonnig feest van en deden zo de politieke en samenlevingsproblemen waarover het ging volledig vergeten. Jullie waren vijf minuten van het podium en de hevigste hagelbui van de eeuw stortte neer op Antwerpen. Ik zou Zita Swoon anno nu niet beter kunnen samenvatten dan in dat beeld.
Carlens: “Dat vind ik heel mooi, maar het was absoluut niet de bedoeling om een super-happy plaat te maken, dat is toevallig gegroeid. Misschien omdat ik me wel goed voel de laatste tijd, maar ook omdat de band nu hechter samen is dan ooit, omdat we veel hebben samengespeeld en we ons al spelend op ons gemak voelen bij elkaar. Het was moeilijk om de plaat te maken, maar er waren veel leuke momenten.”
enola: In welke zin was het moeilijk?
Carlens: “Op de repetities en tijdens het samenspelen waren er geen problemen. Het songschrijven verliep, net als het arrangeren, redelijk vlot, maar we kregen het gewoon niet op tape. Ik weet ook niet waarom, het lukte gewoon niet. We maakten ook enkele verkeerde keuzes, opnametechnisch gezien: die klank zat nu eens niet goed, dan kwamen de conga’s er weer niet genoeg uit…”
enola: Toch hebben jullie er weer een “making of” bijgevoegd op dvd, zoals bij A Band In A Box. Jullie laten je publiek graag binnen in de band.
Carlens: “Tegenwoordig is dat mode natuurlijk, maar ik vind het zelf enorm leuk om zo’n dvd’tje te zien. Het was absoluut niet duur, de technologie is er en het publiek staat ervoor open. Ik vind het ook gewoon heel leuk om dat te doen, veel leuker dan clips maken bijvoorbeeld. Dat is gewoon een mooi filmpje en niet eens live. Zo’n dvd is meer een roadmovie waarin je jezelf kan zijn.”
enola: Als ik je zo bezig zie op die dvd en je zie uithalen in sommige songs, heb ik de indruk dat je zelfzekerder bent dan ooit.
Carlens: “Goh, zelfzeker is misschien een groot woord. Ik voel me tegenwoordig gewoon goed en ik hou echt van mijn beroep op dit moment. Voor een zanger en een groep is het ontzettend belangrijk dat er appreciatie komt vanuit het publiek. Dat is een enorme ruggesteun, dan voel je je gewoon zekerder. Dat is niet zelfzeker, maar publiekzeker. Ik zou niets zijn als ik niet eens af en toe een complimentje zou krijgen van mensen, of als je op een concert niet voelt dat het publiek het goed vindt. Ik zou niet voortdoen en me zelfs heel ongelukkig voelen.”
enola: Jullie hebben anders wel het zwartboek van de muziekindustrie meegemaakt: een platenmaatschappij die beloftes niet nakwam, een producer die eigenlijk gewoon zijn goesting deed, en nu zijn jullie ook jullie overheidssubsidies kwijt.
Carlens: “Dat is altijd zo… (stilte) Helaas.”
enola: En toch zijn jullie vooral jullie eigen zin blijven doen en staan jullie nu verder dan ooit. Is de boodschap dan dat als je trouw blijft aan jezelf, je er vroeg of laat wel komt?
Carlens: “Goh, je komt er wel… (denkt na) Je moet het vooral graag doen, denk ik. Het is zo moeilijk, die muziekwereld is zo’n jungle en zo slecht georganiseerd. Ik doe het voor al die momenten dat ik op het podium sta en mooie dingen kan creëren met de band of soms alleen. Er zijn ook leuke momenten in interviews, waar je soms eens goed in kan doorpraten – ik lees ook dikwijls interviews met artiesten, ik vind dat tof, dat boeit me. Die keiharde business waar we in zitten hoort er echter bij. Dus “er” geraken… Ik heb niet het gevoel dat ik “er” ben geraakt. Ik heb wel het gevoel dat wij een zeker succes hebben en appreciatie van het publiek, maar het zal altijd wel moeilijk blijven.”
enola: Misschien kan die drang om “er” te geraken wel remmend werken. Op het podium stralen jullie een ongedwongenheid uit met een air van: “zolang wijzelf en ons publiek ons maar geloven”.
Carlens: “Ik denk dat wel. We hebben vroeger wel eens geprobeerd om een clip of een successingle te maken, maar we hebben al heel snel gemerkt dat dat niet ons ding was. (denkt na) Weet je wat het belangrijkste voor mij is? Ik heb een tijd geleden een boek gekocht van een bekende Japanse schilder, Yoshitomo Nara. Daarin staan foto’s waarop hij aan het werk is in zijn atelier, heel mooi, heel naïef. Op een van die foto’s zie je dat er in zijn werkkamer vlak boven zijn bureau een heel klein post-itje hangt, waarop staat: “Never forget your beginner’s spirit.” Toen dacht ik: dat is het gewoon! (op dreef) Waarom ben ik dat beginnen te doen, wat waren mijn eerste grote liefdes in de muziek, wat waren mijn eerste impulsen als muzikant, hoe klonk dat? Ik ben daar terug aan beginnen denken en besefte plots dat mijn muziek bluesy moet klinken, dat ik hou van zingen, van kleine bluesy gitaarsolos’s… Als ik dat niet heb, is het mijn muziek niet meer. En dat zijn dingen die ik, door “er” te willen geraken, misschien even vergeten ben. En toen ik dat zag, dacht ik: dáár moeten we terug naartoe. Dat zijn we met A Song About A Girls beginnen doen, en die weg slaan we nu verder in. Ik denk niet dat dat nog gaat veranderen. Ik heb mijn eigen wortels terug opgezocht en nu vergeet ik die nooit meer.”
enola: Zita Swoon lijkt wel een boot die door de laatste jaren steeds meer ballast van zich af te gooien eindelijk recht koers kan zetten.
Carlens: “Dat gevoel heb ik ook. Kijk, aan het einde van de opnames voor Big City bijvoorbeeld was ik samen met de meisjes de backings aan het opnemen. Ik zat achter de knoppen, en kon heel makkelijk zeggen: “Dat trekt op niets, doe eens iets anders.” En als je op dat punt komt als artiesten, als je je ego opzij kunt zetten en goed kunt luisteren en afstand kunt nemen van je muziek, dan ben je goed bezig. Vroeger was dat een probleem bij ons. Er waren grotere ego’s, iedereen geloofde heel hard in zijn eigen muzikale partij, wat natuurlijk heel waardevol was, maar je bent aan een geheel bezig.”
enola: Die dosering is nu inderdaad bijna jullie sterkste punt geworden. Vroeger kwamen er steeds meer lagen bij, nu gaan er steeds meer lagen eraf.
Carlens:Eigenlijk werken we wel nog altijd op dezelfde manier. We nemen gewoon een nummer op dat bomvol staat, zeventig sporen ofzo, dan beginnen we te kappen als een beeldhouwer en gooien we weg wat we niet nodig hebben. Vroeger hadden we wel meer de neiging om alles te laten staan en probeerden we in de mix dat nog in dat ene hoekje te steken, en dat geluid nog helemaal links of rechts…”
enola: Even terug naar dat optimisme dat de plaat uitstraalt, met bijvoorbeeld zinsneden als “A lot of politicans trying to do what they can” in “Everything Is Not The Same”. Jullie doen niet mee met het politieke doemdenken van vandaag.
Carlens: “Ik volg de politiek nu sowieso niet van dichtbij. Maar verderop luidt het wel: “A lot of folks hoping that the job gets done…” Dus die twee staan wel enigszins tegenover elkaar. (denkt lang na) We moeten toch gewoon positief zijn? Je moet op een bepaald moment toch durven geloven in de politiek zonder er alleen maar voor te stemmen? Dat is toch de essentie van een democratie, dat de mensen die ons vertegenwoordigen in het parlement niet alleen aan de volgende verkiezing denken, maar bezig zijn met de opbouw van een gebalanceerde maatschappij? Ik vind het belangrijk om dat te denken, zonder blind te worden voor die fucking corruptie.”
enola: A Song About A Girls was een heel persoonlijk album, maar toch verstopte je je op je platen vaak achter personages als Josie om je verhaal te vertellen. Nu is er van zulke personages niets meer te merken. Is dit album dan in zekere zin nóg persoonlijker omdat je alles vanuit je eigen ik schrijft?
Carlens: ““I Feel Alive In The City” bijvoorbeeld wel ja, dat is een liefdeslied dat ik heb geschreven voor mijn vriendin. “Je Range” gaat over een vriend van mij die zelfmoord heeft gepleegd, “L’Opaque Paradis” gaat over een immigrant die in Parijs aankomt en in de val loopt van die stad,… Er zijn zeker persoonlijke nummers bij, niet meer de hele plaat lang. Maar toch kun je de plaat niet echt optimistisch noemen, al klinkt ze misschien wel zo.”
enola: Dat doet me heel sterk denken aan All That You Can’t Leave Behind van U2…
Carlens: (snel) “Daar staat ook een nummer over een zelfmoord op he, “Stuck in A Moment You Can’t Get Out Of”. Dat is zo’n prachtig nummer. Ik ben niet zo’n fan van U2, maar toen ik dat nummer hoorde heb ik de plaat gekocht, en die is echt fantastisch.
enola: Op die plaat besloten ze (ook) alle ballast overboord te gooien en back to basics te gaan met nummers die op het eerste gehoor optimistisch klonken, maar waarvan de meeste toch een donkerder verhaal vertellen. Een jaar later ontpopte ze zich tot een van de platen die de tijdsgeest rond 09/11 het best vatte.
Carlens: Ja. En ik hou er inderdaad ook niet van om gewoon de stempel “happy” of “optimistisch” opgedrukt te krijgen, je ziet dat het altijd veel genuanceerder is dan dat. Van Bob Marley zeggen ze ook gemakkelijk dat hij vrolijke muziek maakt. Daar gaat een positivisme van uit, dat is waar, maar die songs gaan over ballingschap enzo. Ik denk dat je ook niet over echt “geluk” kunt spreken als je het ongeluk er niet bij betrekt. Puur geluk bestaat toch niet? Een liefdeslied moet toch altijd de mislukking van die liefde in zich houden? Het is onmogelijk om dat niet te doen. Het geluk moet altijd de mogelijkheid van een mislukking of een ongeluk in zich houden. Anders is dat geen puur geluk, maar een roes.
Zita Swoon speelt op 3 mei in het Koninklijk Circus op Les Nuits Botanique
