Enola opent het filmjaar 2019 met een van de laatste films die nog in de zalen kwam aan het eind van 2018. De uit Ijsland afkomstige tragikomedie Woman at War die in première ging tijdens de ‘Quinzaine des réalisateurs’ op het jongste festival van Cannes, opent met het beeld van een vrouw die met behulp van pijl en boog, een touw en een stalen kabel, kortsluiting veroorzaakt in een elektriciteitsmast en daarmee een nabijgelegen fabriek doet stilvallen. Het is een vrij radicale daad van eco-terrorisme, uitgevoerd door Halla, de zangleidster van een lokaal koor.
Het wordt de hele looptijd lang, nooit echt duidelijk waar Halla zich nu precies tegen verzet: haar manifest dat ze uiteindelijk verspreidt heeft het over de inmenging door Chinese bedrijven in de lokale economie, maar ook over ‘wetten die hoger zijn dan die van de mens’ – een behoorlijk gevaarlijk idee dat even goed voor godsdienstwaanzin kan worden aangewend. Het beeld ergens halverwege, van de lerares in haar flat, zappend voor de televisie, met op de achtergrond de ‘vrijheidsstrijders’ Ghandi en Nelson Mandela waarmee ze zichzelf identificeert, is vooral ironisch en voegt eigenlijk niks toe aan het personage. Dit soort zelfingenomen ironie is de hele film lang aanwezig en werkt hoe langer hoe meer op de zenuwen. Ook wanneer Halla overgaat tot nog verdergaande actie – en de film verandert in een onnozele ‘survivalthriller’ – kunnen de makers het niet laten ons te bestoken met vermoeiende knipoogjes en ironische terzijdes.
Dat geldt evenzeer voor de manier waarop regisseur Benedikt Erlingsson probeert om een speelse toets toe te voegen, door de muzikanten die de ‘soundtrack’ verzorgen, ook echt door het beeld te laten lopen en afwisselend met een koortje, aan de gebeurtenissen deel te laten nemen. Dat levert scènes op waarin de muzikanten afwachtend kijken naar het hoofdpersonage en dan maar zelf de volgende actie in gang zetten door een muzikaal thema aan te heffen. Ook hier geldt dat dit een ingreep is die niets te maken heeft met het denken over de vormtaal en het vooral een maniëristisch trucje is, dat al snel gaat vervelen en dat in de eerste plaats getuigt van een film die zichzelf veel slimmer wil voordoen dan die in werkelijkheid is.
Onder al die postmoderne binnenpretjes, zit echter ook een kwalijker kantje verborgen. De woning van het hoofdpersonage blijkt onder andere volgestouwd met boeken over kunst en het is op dat punt dat de film een wel zeer arrogant toontje begint aan te slaan. Immers … delen niet alle mensen die van (de film)kunst houden, een bepaald soort ideologisch en politiek gedachtegoed ? Is (film)kunst immers niet het voorrecht van een bepaald spectrum van de maatschappij en deelt dat spectrum niet noodzakelijkerwijze dezelfde politieke ideeën ? Woman at War suggereert niet meer en niet minder dan dat wie het niet eens is met de ideeën en stellingen die in de film vertolkt worden, zichzelf verraadt als een dilettant die het niet ‘snapt’ en nooit tot de cirkel van verlichte geesten zal kunnen behoren. Het idee dat (film)kunst precies alle mogelijke vakjes en -al dan niet politieke of ecologische – ideeën overstijgt en in het zoeken naar sublimatie van de werkelijkheid zich nooit zal laten ketenen, verdrinkt volledig in de pretentieuze spelletjes die Woman at War met de kijker speelt.
Sommigen zullen deze IJslandse ‘deadpan comedy’ wellicht bestempelen als ‘oprecht’, ‘gedreven’ of – bespaar het ons – ‘belangrijk’, maar in werkelijkheid is dit gewoon het ideale posterkind voor de ‘hipster’-generatie: gladgepolijste politiek correcte ideeën die net genoeg holle retoriek bieden om er oeverloze nietszeggende discussies over te voeren en dat alles geserveerd met een knipoog en een zelfbewust ironisch monkellachje, dat de kijker de gelegenheid biedt zichzelf een schouderklopje te geven omdat hij zich nu eenmaal mag bekennen tot de verlichte groep van ‘mensen die het grapje begrijpen’.
