Over een verbazingwekkende come-back gesproken: zestien jaar (!) nadat hij met Little Children het talent bevestigde die hij had laten zien in zijn langspeeldebuut In the Bedroom, keert regisseur Todd Field plots terug naar het grote scherm met het overweldigende Tár. Met een prijs voor Cate Blanchett voor beste vertolking in Venetië en inmiddels verschillende Oscarnominaties startte de film het zogenaamde ‘awards season’ met hoge beloftes en nu de prent met enige maanden vertraging – de Amerikaanse première was reeds in oktober – ook in de Belgische zalen komt, kan er volmondig beaamd worden dat de hoge beloftes ook worden ingelost.
Dat Blanchett al een paar prijzen in de wacht sleepte voor haar rol hoeft niet te verbazen. Haar vertolking van een zelfverzekerde, arrogante en briljante dirigente, is ronduit verbluffend. Van bij de eerste scène – een interview dat meteen het personage van Linda Tár ten voeten uit schetst – domineert de actrice het scherm op weergaloze manier. We voelen meteen aan hoe dit iemand is die omwille van haar charisma, talent en doorzettingsvermogen, ermee wegkomt om mensen te manipuleren en te gebruiken in een omgeving – de wereld van klassieke muziek – die door het ietwat elitaire karakter sowieso al onderhevig is aan machtspelletjes en spanningen tussen botsende ego’s. Je moet de scène waarin de protagoniste een student de les spelt wanneer die suggereert dat Bach toch maar een witte cis-man was die twintig kinderen verwekte en dus niet echt een interessant componist kan zijn, echt zien om te geloven. Omwille van Blanchetts hypnotiserende vertolking, maar ook omwille van de lange ononderbroken camerabeweging waarmee dat moment in beeld wordt gebracht.
Tár is ook memorabel om de manier waarop het knappe door Field zelf gepende script, erin slaagt om kunstfilosofie, hedendaagse retoriek én begenadigd filmmétier allemaal samen te brengen. Want dat dit bij momenten een les is in grote mise-en-scène staat als een paal boven water: Field liet eerder al zien dat hij talent heeft als regisseur, maar wat hij hier presteert is toch echt wel van een ander niveau. Zijn breedbeeldcomposities zijn dermate uitgekiend en precies dat een groot deel van het drama zich op puur visuele manier voor ons ontvouwt. Let op het schitterende spel met focus en balans in het beeld wanneer de dirigente wel heel makkelijk een nieuwe celliste waar ze voor valt een solo aanbiedt, terwijl we op de achtergrond in de ogen van haar levenspartner – eveneens muzikante – kunnen lezen wat ze denkt over het tafereel dat zich op de voorgrond afspeelt.
Los van de vormtaal is dit een film die ook de nodige aandacht kreeg omwille van de manier waarop hij gepercipieerd wordt als handelend over ‘cancel culture’. Een incident in het verleden van Linda Tár duikt immers onverwachts op wanneer ze aan de vooravond staat van haar grootste verwezenlijking – een live opname die haar reeks van alle Mahler symfonieën zal voltooien. Dat die invalshoek naar het einde toe iets te belangrijk wordt, is misschien het enige schoonheidsfoutje in dit verder uitstekende drama. In essentie is dit immers veel meer een film over macht en het ge- of misbruik ervan dan over de wat makkelijker in te trappen open deur van ongewenste seksuele contacten die al dan niet in het spel waren. Als dominante vrouwelijke aanwezigheid in een traditioneel door mannen bestierde kunsttak is het hoofdpersonage immers iemand die duidelijk geniet van de macht die ze uitoefent over de dromen en carrières van anderen. Ten goede – maar zoals we al heel snel doorhebben – ook ten kwade. Dat proces is fascinerend om te zien en eigenlijk is het hele concept van de door internet gevoede storm die losbarst niet eens nodig om ons te doen begrijpen hoe grenzen in een dergelijke situatie niet alleen verlegd, maar ook overschreden kunnen worden. Field slaagt erin een uiterst beklijvende bespiegeling over dat proces af te leveren, gedragen door een ‘tour-de-force’ vertolking van Cate Blanchett, maar evenzeer door zijn voortreffelijke regie.