Erik Ader :: Oorlogen & oceanen

Zoon van een gesneuvelde verzetsstrijder, broer van een verongelukt kunstenaar. Zelf een man die een ideologisch vuur brandend houdt: Erik Ader schreef een hartroerende biografie.

Erik Ader? Het is een naam die niet meteen bellen doet rinkelen. Diens vader, Bastiaan Jan Ader, staat niettemin in menig geheugen gegrift. Als verzetsman redde die tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven van honderden joden. Zijn oudste zoon, Bas Jan Ader, zou net als zijn vader veel te vroeg komen te overlijden, tijdens een oversteek van de Atlantische Oceaan, geconcipieerd als deel van een kunstwerk. Blijft over: Erik Ader, die aan de hand van de spirituele erfenis van zijn vader en zijn broer een hartroerende biografie schreef.

De nuchtere ondertitel windt er geen doekjes om: Oorlogen & oceanen is een familiegeschiedenis. Tegelijk overstijgt het boek de louter biografische connotatie, en wel omdat Ader zich onderweg afvraagt wat de zin is van herinneren. Het verhaal van zijn vader vertellen, loont uiteraard alleen de moeite als zijn daden vandaag nog inspirerend zijn. Dat zijn ze ook, vandaar dat Bastiaan Jan Ader nog steeds in het Nederlandse collectieve geheugen gebeiteld zit. Aan het slot van het boek blijkt niemand minder dan de schrijver zelf het voorbeeld van zijn vader te volgen, althans in ideologisch opzicht.

Tijdens het interbellum twijfelde de jonge dominee Ader om een zendingspost in het Midden-Oosten te bemannen, nadat hij er zich per fiets – ja, per fiets! – heen had verplaatst. Maandenlang trapte de man zich een weg door op dat moment nauwelijks ontgonnen terrein, op wegen die niet op fietsers voorzien waren, door weer, door wind en door de meest onbarmhartige temperaturen. De tocht sterkt zijn christelijke geloof, en vanuit dat religieus aanvoelen ontbolstert zich de diepere overtuiging dat hij zijn tijd op aarde aan het juiste en het goede dient te wijden.

Zo geschiedde. Het liep echter onfortuinlijk met hem af, en de jongste van twee zonen Erik bewaart amper herinneringen aan zijn door de nazi’s geëxecuteerde vader. Ook in hem woekert echter een verlangen naar elders – misschien een aangeboren zin voor avontuur? Niet onlogisch is dat hij tijdens zijn studentenjaren in het kielzog van zijn vader tot in het Midden-Oosten lift, onder meer om er contact te maken met joden die dankzij zijn vader aan de Holocaust konden ontsnappen.

Op dat moment kan niemand bevroeden dat de auteur jaren later opnieuw naar de regio zal reizen, op dat moment als afgevaardigde van de Nederlandse overheid. De bloedstollende bladzijden die Ader wijdt aan zijn verblijf in Beiroet, maken duidelijk dat zijn ervaringen daar iets in hem wakker maken. De willekeur van geweld, de impact van een instabiele politieke situatie, de wreedheid van volslagen onschuldige oorlogsslachtoffers: het effent de weg voor het engagement dat hij uiteindelijk zal opnemen voor de Israëlisch-Palestijnse kwestie. Wanneer zoon Erik ontdekt dat in naam van zijn vader een bos werd aangeplant op de restanten van een quasi integraal van de kaart geveegd Palestijns dorp, kan hij niet langer sprakeloos toezien. Aldus beschrijven de laatste hoofdstukken hoe woorden worden omgezet in daden, geheel in de geest van zijn vaders nalatenschap.

Het slot maakt de literaire cirkel schitterend rond: Erik Ader huldigt zijn eigen wortels, door de schande die de naam van zijn vader draagt uit te wissen en te compenseren. Ook voor het nalatenschap van zijn nooit boven water gekomen broer heeft Erik zich overigens ingespannen. Zonder sentimenteel of zelfingenomen te worden over wat zijn broer artistiek voor elkaar heeft gekregen in zijn tragisch geëindigde en veel te compacte leven, synthetiseert Erik schitterend wat het oeuvre van Bas Jan Ader zo onweerstaanbaar kwetsbaar en tegelijk grappig maakt.

Net een dergelijke scherpe analyse is typerend voor Oorlogen & oceanen in zijn totaliteit: het is een begeesterende biografie, geschreven met ideologische geestdrift, zij het nooit dogmatisch of pedant. Eruditie en nederigheid vormen de boventoon, in wat een neerslag is van een bewonderenswaardig leven, een bestaan dat de zielen van zijn vader, zijn moeder en zijn broer huldigt, en met hun gedachtegoed de wereld mee transformeert. Zonder twijfel een titel die over een paar maanden een plek in de onvermijdelijke eindejaarslijstjes zal veroveren…

8

recent

Zimmerman

17 maart 2024Rotown, Rotterdam

Zondagavond spelen Ivy Falls en Zimmerman in Rotown in...

Coeur :: SHOW

Meer pompende beats. Meer duizelingwekkend Frans. Meer pure, feestelijke...

The Smile

15 maart 2024Vorst Nationaal, Brussel

Er zit een goeroe verborgen diep in Thom Yorke....

Benni :: Make Me Blind

Vanuit het land van de eeuwige herfst bracht de...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

aanraders

Maxim Osipov :: Kilometer 101

Dat zelfs op al onschadelijk gemaakte dissidentie nog steeds...

Olga Tokarczuk :: Empusion

Weg met de achterflap! Hoewel het iedereen vrij staat...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

verwant

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in