Jan Decleir: 75

In de gespecialiseerde pers – lees ‘de boekjes’ – is het al een tijdje duidelijk: Jan Decleir, het  Vlaamse acteericoon, wordt 75 jaar en dat moet gevierd worden ! ‘Verzamel de vijf beste films met Jan Decleir voor maar 5.90 euro’ , klinkt het nogal sloganesk. Wij gaan echter op zoek naar the ‘unusual suspects’,  negen films die variëren van ondermaats tot meesterlijk. De aanwezigheid van Decleir zorgde er echter altijd voor dat al deze rolprenten naar een hoger niveau werden getild, zelfs bij die producties die als film verder weinig voorstelden. Ingetogen, ijzig, fulminerend en contemplerend, het zijn slechts enkele registers die de acteur moeiteloos kan opentrekken om het publiek mee te slepen.  

Mira (1971)

Het acteerdebuut van Jan Decleir. Een debuut in mineur, omdat de blote borsten van Willeke van Ammelrooy toen met de meeste aandacht gingen lopen in het preutse Vlaanderen.

De Loteling (1974)       

Jan Braems is een brave, ietwat naïeve boer die zich voor een flinke som geld laat omkopen om in de plaats van een notariszoon in het leger te gaan. Hoewel Decleir zelf het personage omschrijft als ‘een lijdend voorwerp’ en ‘weinig uitdagend’, wordt hier de kiem gelegd van het succes van de acteur: hij is in staat om zichzelf ondergeschikt te maken en volledig ten dienste te staan van het personage. Op het moment van de opnames is Decleir ’s avonds ook nog eens op pad met de politiek geëngageerde Internationale Nieuwe Scène die stukken van Dario Fo brengt. Het ultieme bewijs dat je als acteur ook moet kunnen jongleren met verschillende rollen. En jongleren kan Jan als de beste.

Jan zonder Vrees (1984)

In deze eerste Vlaamse animatiefilm van Jef Cassiers, bewijst Decleir dat hij een klok van een stem heeft. Zijn ‘Sterke Jan’ is grappig, stoer, sluw en natuurlijk onbevreesd. Deze film bracht niet alleen zijn talent als stemacteur onder de aandacht, ook twee animatoren werden hierna  naar het succes gekatapulteerd: Marc Verhaegen wordt later de tekenaar van Suske en Wiske en Nicole van Goethem wint in 1987 de Oscar voor beste korte animatiefilm met Een Griekse Tragedie.

De Leeuw van Vlaanderen (1985)

‘Belgium has his own Ed Wood and his name is Hugo Claus’, kopte filmvakblad Variety toen De Leeuw van Vlaanderen uitkwam. Met bordkartonnen zwaarden en Nederlandse acteurs die voor Franse ridders moeten doorgaan, scoor je uiteraard slechte punten. Dat de film toch niet in de vergetelheid terecht is gekomen, is te danken aan Jan Decleir. Zijn vertolking van de goedlachse Jan Breydel die niettemin vervaarlijk met zijn bijl kan uithalen, staat in het geheugen gegrift. In de scène waarin hij worstelt met een beul, gespeeld door de flamboyante John Massis, ontpopt hij zich zelfs tot een volleerde actiester. Kortom, als de naam ‘Jan Breydel’ valt, denkt elke Vlaming aan Jan Decleir. Het zou niettemin unfair van ons zijn als we hier niet Julien Schoenaerts zouden vermelden die op zijn beurt Pieter de Coninck onsterfelijk maakte.

Daens (1993)

Zonder twijfel de beste Vlaamse film van de voorbije eeuw. Jan Decleir excelleert als Adolf Daens, een priester die het opneemt voor de arme en uitgebuite arbeidersbevolking van Aalst aan het einde van de negentiende eeuw. Een legendarische scène is wellicht die waarin Daens op zijn spreekstoel fulmineert tegen de elite, waarop die snel de kerk verlaat.

Het had de internationale doorbraak van de Vlaamse acteur kunnen betekenen, maar ondanks  interessante aanbiedingen van onder andere Stanley Kubrick om een rol te spelen in diens Eyes Wide Shut, kwam het er niet van. Wellicht het interessantste  ‘What if’  verhaal van onze filmgeschiedenis.

Karakter (1997)

De Nederlandse filmindustrie kende een ongeziene groei en bloei in de jaren negentig. Niet alleen waren oude rotten Paul Verhoeven en Jan de Bont bijzonder succesvol in Hollywood, ook de jonge garde deed zijn duit in het zakje. In maart 1998 won de achtendertigjarige Mike van Diem een Oscar voor Beste Buitenlandse Film met Karakter. In de film speelt Jan Decleir gerechtsdeurwaarder Dreverhaven, een kille en afstandelijke man. In een ondertussen beruchte scène aan het begin van de film keilt Dreverhaven zonder veel medelijden een bedlegerige vrouw op straat en neemt haar bezittingen in beslag. Het personage zegt vrij weinig, maar zijn ijzige blik spreekt boekdelen. Over zijn bastaardzoon Katadreuffe is hij kort: ‘Ik zal negentig procent van zijn strot dichtknijpen, maar de tien procent die ik overhou, zal hem sterk maken’. De film was, naar verluidt, razend populair in Rusland….. .

De Zaak Alzheimer (2003)

Een huurmoordenaar met Alzheimer blijft een huurmoordenaar en dus levensgevaarlijk. Het angstzweet mag dan wel over  het gezicht van Angelo Ledda parelen als zijn geheugen hem weer eens in de steek laat, de man heeft voldoende métier opgebouwd om dat te verbergen en zijn opdrachten vlot af te werken. Aan het begin van het nieuwe millennium laat Jan Decleir weten dat hij nog altijd meekan met de jonge garde en speelt hij vlotjes iedereen naar huis in deze film uit een magisch jaar dat retrospectief gezien kan worden als het startschot van een Nieuwe Vlaamse Cinema.

Off Screen (2005)

John Voerman is het beu en hij zal het ‘hem’ eens gaan zeggen. Met ‘hem’ bedoelen we Gerard Wesselink, het hoofd van Philips Sound & Vision. Off Screen is geen grootse film, maar een acteerduel tussen twee van de beste acteurs van de Lage Landen, Jeroen Krabbé en Jan Decleir, is altijd de moeite.  

Niet Schieten (2018)

Jan Decleir wordt herenigd met regisseur Stijn Coninx in dit harde, maar ook ontroerende drama gebaseerd op het leven van David Van de Steen, die op zijn negende zijn ouders en zus verloor bij de aanslag van de Bende van Nijvel op een supermarkt van Delhaize in Aalst. Decleir speelt de grootvader die met opgekropte woede de gebeurtenissen moet ondergaan. Tegelijkertijd is hij ook een rustgevende factor die zijn zwaar getraumatiseerde kleinzoon David ondersteunt. Met deze film lijkt de cirkel rond, want bijna vijftig jaar eerder speelde de acteur ook al een gewone man, Jan Braems uit De Loteling, die zich staande moet houden in een maatschappelijk bestel dat weinig oog heeft voor de ellende van de kleine mens. Ook hier willen we niet nalaten om de bijzondere vertolking van Viviane de Muynck, die de grootmoeder van David speelt, aan te stippen.

Dit jaar is het exact vijftig jaar geleden dat Jan Decleir debuteerde met Mira van Fons Rademakers. In al die jaren was geen enkel filmgenre in Vlaanderen veilig of Decleir dook er  in op om er zijn indrukwekkende stempel op te zetten. Laat dit lijstje een aanleiding zijn om deze en andere films van de Vlaamse acteur te ontdekken of te herontdekken.

recent

Zimmerman

17 maart 2024Rotown, Rotterdam

Zondagavond spelen Ivy Falls en Zimmerman in Rotown in...

Coeur :: SHOW

Meer pompende beats. Meer duizelingwekkend Frans. Meer pure, feestelijke...

The Smile

15 maart 2024Vorst Nationaal, Brussel

Er zit een goeroe verborgen diep in Thom Yorke....

Benni :: Make Me Blind

Vanuit het land van de eeuwige herfst bracht de...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

aanraders

La Bête

De naam Bertrand Bonello laat misschien niet bij iedereen...

Dune Part Two

Na het opvallende succes (de film haalde een allesbehalve...

The Iron Claw

Regisseur Sean Durkin is een kei in het evoceren...

Human Forever

“Hoe ga je met dementerende mensen om?” moet plaats...

La Sirène

De oorlog tussen Irak en Iran staat geboekstaafd als...

verwant

Blog Offscreen Filmfestival 2021

De laatste editie van Offscreen diende op vrijdag de...

Blog: Offscreen Film Festival

Liefhebbers van cult, horror, science fiction en – het...

Flying Home

Het is honderd jaar geleden dat de Grooten Oorlog...

Mira :: ”Ik heb me nog nooit zo kwetsbaar gevoeld”

Een nieuwe plaat, een nieuwe Mira. Het meisje dat...

Les Barons

Er zijn heel wat redenen waarom we filmjaar 2010...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in