Geef toe: meestal zijn ze uw geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep die u in de winkel vindt. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goed geplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van enola om maandelijks de vijftien beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: het beste van Patti Smith.
1. Babelogue / Rock N Roll Nigger
Een onsterfelijke twee-in-één die begint met een bekentenis “I haven’t fucked much with the past but I’ve fucked plenty with the future” en overgaat in een rabiate ongeloofsbelijdenis — “I have not sold myself to God” — vooraleer uit te barsten in de ziedende rock van “Rock N Roll Nigger”, waarin Smith het N-word naar eigen hand probeert te zetten: “Jimi Hendrix was a nigga / Jesus Christ and grandma, too / Jackson Pollock was a nigga / Nigga, nigga, nigga, nigga.” Het voelt virulent en — ook toen al — lichtjes risqué. Lenny Kaye legt er zijn venijnigste gitaren onder, vuiler zal de Patti Smith Group nooit meer klinken.
Hoogtepunt: 1’05” in die “Babelogue”. “In heart, I am Muslim, in heart, I’m an American artist and I have no guilt”. Ze scandeert het met al haar passie en op de achtergrond trekt Kaye langzamerhand zijn gitaar aan. Al dat verbaal geweld moet wel in een muzikale explosie eindigen.
2. Gloria
“Jesus died for somebody’s sins. But not mine”. De moeder van alle openingsstatements leidt naar een grondig verbouwd “Gloria”, en veel meer moet daar eigenlijk niet over gezegd worden. Dit is zinderende rock-‘n-roll. Smith balt met haar furie alle energie van het origineel van Them, en maakt er een zinderende wervelende punksong van. Het is een entrée zoals er zelden nog zouden volgen.
Hoogtepunt: 4’51”. Bijna vijf minuten na dat openingsstatement hamert Smith het er nog eens in. Waarna de band achter haar een laatste snoeiharde rock-out op gang trekt.
3. Pissing In A River
Van “Piss Factory” – haar debuutsingle — naar “Pissing In a River”, we zouden er bijna een thema in zien, als dat laatste nummer niet eerder over een break -up ging. “Mouth of a cave, I’m a slave I’m free. When are you coming ? Hope you come soon”; het is van haar kant niet van ganser harte, en daar windt ze geen doekjes om. Ivan Kral gooit onder zijn statige piano nog een tierelierend orgeltje, Lenny Kaye laat de tanden van zijn gitaar zien, en plots wordt al die gelatenheid rebellie. “My bowels are empty, excreting your soul / What more can I give you ? Baby I don’t know”, gaat het over met dat statige tempo. Een gebroken hart klonk nog nooit zo plat en waardig tegelijk.
Hoogtepunt: 4’17”. De finale. “Should I go the length of a river, (The royal, the throne, the cry me a river) / What about it, what about it, what about it ? Oh, I’m pissing in a river.” Steek die in uw gat, Justin Timberlake.
4. Frederick
Een liefdesliedje voor manlief Fred ‘Sonic’ Smith uit de tijd dat het nog pril was. Het is er eentje dat laat horen hoe dit niet anders dan een ijzersterk verbond kon worden dat zou standhouden tot de voormalige MC5-gitarist in 1994 veel te vroeg heen ging. “Frederick” is Patti Smith op haar meest poppy: catchy pianootje, een bas die dat gezapig begeleidt, lekker pompende drums, en een refrein dat al bij de tweede keer tot meezingen uitnodigt. Hitparadevoer; een groter compliment kun je van je lief niet krijgen.
Hoogtepunt: 1’57”. “After the rapture, two hearts meet / mine entwined in a single beat”. Smit mag dan wel 31 zijn dat jaar, haar hart bonst als dat van een pubermeid en het is om van te smelten. Zelden klonk smoorverliefd zijn zo aanstekelijk.
5. Lo And Beholden
Veel te snel ging Fred ‘Sonic’ Smith, het zorgde er wel voor dat Patti Smith opnieuw muziek ging maken. De kinderen groeiden al lang op het gemak op, en met comebackplaat Gone Again en opvolger Peace And Noise kregen we twee platen waarop ze openlijk rouwde om het verlies van haar man, vrienden als Robert Mapplethorpe, en anderen. Gung Ho daarna was het moment waarop de weduwe opnieuw rocker werd. In 2000 keek ze de wereld opnieuw in de ogen, ging ze soms klungelig de politiek te lijf (“New Party”), maar maakte ze ook dit “Lo And Beholden”, waarin ze in de huid van de mooie Salomé kruipt die in de tempel danst voor Herodes en in ruil het hoofd van Johannes de Doper vraagt.
Hoogtepunt: 3’17”. “Here is my seventh veil and last / It will cost you”. Een vrouw krijgt haar zin, een man verliest zijn hoofd.
6. Free Money
“Oh, baby, it would mean so much to me / Oh, baby, to buy you all the things you need for free”. In “Free Money” is het niet Patti Smith die droomt van rijkdom, maar haar moeder, die in alle armoede, bleef dromen van Lottowinst. Zo zou ze haar kinderen eindelijk kunnen geven wat ze wilde. Haar band vat in de immer evoluerende muziek elke beweging van de tekst, laat het almaar meer opzwepen tot met een machtig slotakkoord een daverend uitroepteken wordt gezet, en we opnieuw op de koude grond staan.
Hoogtepunt: 1’35”. Met “I’ll buy you a jet plane, baby” begint een dagdroom die Smith het delirium nabij brengt.
7. This Is The Girl
Met “About A Boy” had ze al Kurt Cobain geëerd, de overlever van zoveel rock-‘n-rolloorlogen kon niet anders dan zich ook het lot van dat ander lid van de 27 Club aantrekken. “This is the girl who was having a ball”, zingt ze, “Just a dark smear masking the eyes
Spirited away, hurrying inside”, en je weet meteen over wie het gaat. Natuurlijk keek Smith door al Amy Winehouse’ bravado en, zag ze het kleine bange meisje binnenin. En haar moederhart bloedde; “This is the girl for whom all tears fall”. De eenvoudige gitaarbegeleiding – een wiegeliedje — doet de rest. Een prachtig eerbetoon.
Hoogtepunt: 2’39”. Een uithaal na een stuk parlando: “This is the blood that turned into wine”. Je moet er nu ook niet omheen draaien.
8. Boy Cried Wolf
“Well they drew him from the forest like they draw blood / Tied him to a tree like St. Sebastian
and he turned his head and let the arrows fly”. Een moederhart bloedt want haar zoon wordt gepest, een moederhart raast. “Boy Cried Wolf” klinkt verbeten en kwaad, maar ook waardig in dit nummer over hoe een kind zijn onschuld verliest onder het geweld van de wereld. Zo gaat dat bij een moeder: wie raakt aan haar kind, raakt aan haar. Je voelt het.
Hoogtepunt: 1’03”. Een detail misschien, maar: dat kleine gitaartje dat vanaf nu elke uithaal van Smith beantwoordt.
9. Because The Night
Cadeautje van Bruce Springsteen, dit nummer. Dat hoor je als hij het live zelf speelt, maar het was Patti Smith die het kneedde tot het brokje magie dat het nu al veertig jaar is. The Boss geloofde er immers niet in – alwéér een liefdesliedje – en gaf een cassetje aan Smith, die de tekst wat aanpaste, en er haar eigen¬ zinnelijke ode aan de hartenklop van maakte; drie minuten en vijfentwintig seconden warmbloedige liefde, uitgedrukt in heerlijke volzinnen.
Hoogtepunt: 00’25”. Die drumklop en dan dat “Come on now”. Hier is passie aan het woord.
10. Dead City
Fred ‘Sonic’ Smith was lid van MC5, en die MC stond niet toevallig voor Motor City Detroit. Daar was het ook, in een voorstad, dat het gezin Smith-Smith zich in de jaren tachtig zou terugtrekken, net toen het voormalige bolwerk van de auto-industrie instortte en het een spookstad werd. Nog eens een decennium later, op Peace And Noise uit 1997, zou Patti Smith een nummer aan de stad wijden. “This dead city longs to be”, pleit ze, al slaat ze net zo goed als ze zalft. Haar band legt er een prettig ronkende rocktrack onder, en dat klopt helemaal met wat vooraf ging. Fred zou trots zijn geweest.
Hoogtepunt: 2’58”. “Well I built my dreams on your empty scenes / Now I’m burning them one by one”. Ze spuwt de woorden en terwijl de muziek rustig voort ploegt, laadt ze op zich voor een vocale finale vol typische ruige Smith-uithalen.
11. When Doves Cry
Van “Gloria” tot “My Generation”; Patti Smith heeft altijd al een handje weg gehad van een goeie cover. Vreemd dus dat coverplaat Twelve zo’n sof werd. M, maar laten we het even over “When Doves Cry” hebben, een Prince-interpretatie zoals er maar weinig zijn. Smith smeedt het funky origineel van De Kleine om tot een waardig gedragen elegie die de tekst van het origineel net zo goed recht doet. Niet meer dan een voorzichtige gitaar, een tikkende drum en een voorzichtige behoedzame bas; zoveel heeft Smith nodig om het nummer uit te kleden en van een nieuwe outfit te voorzien.
Hoogtepunt: 3’22”. Even – héél even – denkt Smith dat ze een heuse R&B-diva is. Gek genoeg werkt het nog ook.
12. Beneath The Southern Cross
Patti Smith mag zich dan zestien jaar ver weg van de muziekbusiness hebben gehouden, het geschreven woord bleef ze wel trouw. Ook toen Fred ‘Sonic’ Smith stierf, bleef ze schrijven, en dus kon het niet anders of er kwam een dag dat ze de telefoon pakte en Lenny Kaye belde. Of hij geen akkoorden had liggen voor een nummer, want ze zat hier met een gedicht dat wel wat muziek kon gebruiken. Welja, dat had hij toevallig, en het resultaat werd niet alleen “Beneath The Southern Cross”, maar meteen ook een nieuwe start in muziek. En oh, die mooie zanglijn die u naar het einde toe hoort? Dat is Jeff Buckley, een vriend van Kaye, die even langsliep in de studio.
Hoogtepunt: 0’00”. Die gitaar, die het hele nummer lang niet zal veranderen. Het is ook niet nodig.
13. People Have The Power
Het jaar was 1988 en Patti Smith, punkdichteres op rust, huismoeder van beroep, kwam nog eens uit haar pensioen. In de keuken van haar bescheiden huis in St. Clair Shores predikte ze de revolutie, en het voelde alsof alles opnieuw bij het oude was. Het vuur laaide op als vanouds, de woorden waren Bijbels van proportie. Het zou nog acht jaar duren voor ze echt een comeback maakte, je vraagt je af wat voor drukpan al die energie zo lang kon stilhouden.
Hoogtepunt: 0’56”’. De aanzet naar het eerste refrein: “It’s decreed: the people rule”. Het zou de banale geloofsbelijdenis van een Amerikaan in zijn grondwet kunnen zijn, het is fundamenteler dan dat. Waar blijft die revolutie?
14. My Blakean Year
Meer Patti Smith dan “My Blakean Year” wordt het niet; een connectie met een van de grote dichters, een voordracht die alles als vanzelf plechtig doet lijken, en dan net dat stukje melodisch talent dat het ook een Song maakt. In “My Blakean Year”, diep in haar carrière, kwam alles nog eens perfect samen. En dat is goed, want niemand doet Patti Smith zoals Patti Smith het doet.
Hoogtepunt: 1’06”. “Booths that tramped from track to track”, en een klein liftje in de melodie. Een refrein introduceer je.
15. My Generation
Alsof het nummer voor haar geschreven is, zo interpreteert Patti Smith Roger Daltrey’s woorden in “My Generation”. Met Horses-producer John Cale ergens grijnzend in de mix – hij wordt feestelijk aangekondigd maar waarom is niet duidelijk –, rammelt de band zich vrolijk door de klassieker van The Who. Het debuut is ingeblikt, er is nog wat tijd over, spelen maar; dat idee. En als vanzelf leggen de muzikanten zo de primaire punkessentie van het nummer bloot.
Hoogtepunt: 1’10”. “People try to put us down”. Nét iets te enthousiast gezongen vanaf nu. Smith mocht naar eigen zeggen dan een pest zijn geweest in de studio bij de opnames – te argwanend, te afschermend. – Dat is achter de rug. De bevrijding is hoorbaar.
16. Paths That Cross
In 1988 was Patti Smith al acht jaar met prepensioen,. Met Dream Of Life kwam ze op haar tweeënveertigste nog één keer naar buiten, en toen al had de dood rond haar wild huisgehouden. “Paths That Cross” is opgedragen aan Robert Mapplethorpes mecenas en partner Sam Wagstaff, en een sterker eerbetoon had de man niet kunnen krijgen. De muziek is voor één keer gewoon mooi;, Smith zingt vol gloed, de sfeer is warmer dan een koude kerk ooit kan voelen. Dus laat dit geweten zijn: als wij morgen doodvallen, dan moet dit nummer gedraaid als onze kist wordt buitengedragen.
Hoogtepunt: 2’33”. “Speak to me heart…” Zo teder en zacht gezongen als je nooit van Patti Smith had verwacht. En wanneer alles is weggestorven, de echte finale.
17. Till Victory
Pure fun met rock-‘n-roll deel zoveel. Want laten we vooral dat eerste woord niet vergeten in die categorisering rockdichteres. Patti Smith is een vuil rockwijf, en dit is zo één van de nummers waarin ze dat op zijn haar best is. En toch is “Till Victory” nog meer dan dat. Na dat het onstuimige begin ontpopt het nummer zich even tot popsong, vooraleer het opnieuw dat anthem wordt dat sméékt om een gebalde vuist in de lucht.
Hoogtepunt: 00’01”. Vlám!
18. Land (Horses/Land Of Thousand Dreams/La Mer(De)
Volgens Smith moest debuut Horses het ideaal belichamen van de botsing tussen drie-akkoordenrock en de kracht van het woord. Niets drukt beter uit hoe ze zelf dacht dat dat moest klinken als het uitgesponnen “Land”, een drieluik waarin spoken word als uit het niets overgaat in dansende classic rock. “Do the watusi!” schreeuwt ze, en “Twistelettes! Twistelettes!”, om vervolgens de Jim Morrisson in zichzelf te ontketenen in een lange woordenstroom over een “sea of possibilities”. De band gaat nog altijd rockend te keer, maar is wel stevig naar de achtergrond verdreven terwijl verschillende Smiths elkaars woorden herhalen. Een nummer als een manifest dat uiteindelijk toch eindigt bij de simpele waarheid dat het allemaal draait rond “dancing to a simple rock ’n rollsong”.
Hoogtepunt: 2’57”. Dat “Go Rimbaud, go Rimbaud!”, natuurlijk. Beter kon het huwelijk tussen rock en literatuur niet gebald worden dan in die ene kreet.
19. Ghost Dance
Een indianendans. Smith liet zich inspireren door de – “Ghost Dance”-beweging die de native americans ergens in de negentiende eeuw in zijn greep kreeg, en geeft er haar eigen draai aan. Bijbelse beeldspraak drijft op het monotone ritme van de inboorlingen, het resultaat is een hypnotiserend incantatie.
Hoogtepunt: 0’23”. “What is it, children, that falls from the sky?” De hogepriesteres komt binnen, en iedereen buigt.
20. Notes To The Future
Niemand doet spoken word als Patti Smith, en dus past het dat we deze Best Of uitgeleide doen met een van haar zeldzame poëzievoordrachten die een plaat haalden, te weten: Land, een officiële verzamelaar uit 2002. “Notes To The Future” laat Smith de als voorlezer op haar best horen. De cadans van dat “And they that will hear will hear / Will hear / Voice of the one and the one and the one / As it has never been uttered before”! Het oud-testamentische prediken van dat “For the people of Nineveh”! En zo gaat het maar door in een stream of consciousness die ook de betekenis van de vlag overweegt, en wat het wil zeggen als die halfmast hangt. “This ritual extends to us all.
For we are all the individual”, en ze hamert het haar pupiter in: “Each has a story to be told and retold / Which shall be a glowing thread in the fabric of Man”.
“Happy New Year, everybody”, klinkt het na een daverend applaus, en niets voelt meer Patti Smith dan dat: ernst en warme generositeit in een innige omhelzing, en als de mood er echt in zit? Vooruit dan maar: nog een charmant-kaduuke versie van “Tomorrow”. Want is hoop op een beter morgen niet wat ons allen gaande houdt? Welaan, dan.
Hoogtepunt: 1’32”. “This is our birthright / This is our charge / And we have given over to others”. En ze hamert haar conclusie er staccato in: “And. They. Have. Not. Done. Well”. Wie heeft muziek nodig als een tekst alleen zo opruiend kan klinken?
