Roman Polanski en vrouwen: het is een thema waar je tientallen verhandelingen zou kunnen over schrijven (en waarschijnlijk al zijn geschreven). Veel geluk heeft hij er in zijn privéleven niet mee gekend. De verhalen zouden we nu wel allemaal moeten kennen. Sharon Tate die van het leven werd beroofd door de handlangers van Charles Manson en Polanski die in opspraak kwam medio jaren zeventig nadat hij een minderjarig meisje had bepoteld. Ook in zijn films hebben vrouwen het niet altijd gemakkelijk: Catherine Deneuve die getormenteerd wordt door trauma’s uit het verleden, Mia Farrow die geteisterd wordt door enkele occulte gekken en Nastassja Kinski die zich doorheen een ruig bestaan worstelt. Hij maakt het zijn vrouwelijke personages niet altijd gemakkelijk, maar zijn fascinatie voor de creaturen van Venus steekt hij niet onder stoelen of banken. In Venus in Fur wordt het vrouwelijke hoofdpersonage niet getormenteerd, maar is het een en al girl power met een zeer entertainende battle of the sexes in een sfeerrijke theatersetting.
We bevinden ons in Parijs. De camera voert ons tijdens de opening mee in een zaaltje waar we Thomas (Mathieu Amalric) aantreffen, de schrijver van een toneelstuk over Leopold von Sacher-Masochs Venus in Furs, een publicatie uit 1870 met sadomasochisme en vrouwelijke dominantie als centrale thema’s. Thomas is wanhopig op zoek naar een actrice die de hoofdrol van zijn stuk kan verzorgen. Terwijl hij op het punt staat om de zaal te verlaten, komt er plots een vrouw (Emmanuelle Seigner) binnengestormd die smeekt om de rol te lezen en beweert Vanda te heten, net als het hoofdpersonage. Thomas ziet in de mondige en wat potsierlijke vrouw geen geschikte kandidate, maar stemt toch in na lang aandringen. Vanaf dan ontpopt Vanda zich plots tot een zeer uitdagende actrice en ontstaat er een interessante en dubieuze artistieke dynamiek tussen Thomas en Vanda.
Zo gauw het personage van Seigner het verhaal betreedt, kan je Polanski haast letterlijk in zijn handen horen wrijven. De regisseur lijkt zin te hebben om plezier te maken met het materiaal dat hij voor handen en heeft en doet dat dan ook. Ergens is deze film vergelijkbaar met Polanski’s vorige vrucht, Carnage. Net als die film is Venus in Fur een toneelbewerking (ditmaal naar een Broadway-stuk van David Ives), speelt het zich af op één welbepaalde locatie en wordt de plot voornamelijk gedreven door een clash tussen een zeer beperkt aantal personages. Terwijl de focus in Carnage voornamelijk lag op de tegenstelling tussen verschillende levensvisies, gebruikt Polanski de opzet van Venus in Fur om het spanningsveld af te tasten tussen man en vrouw, tussen acteur en regisseur, tussen meester(es) en slaaf. Op een komische en licht bijtende manier construeert de regisseur een psychoseksueel machtsspel dat zowel amuseert als een intrigerende visie etaleert op de constante wisselwerking tussen de seksen.
Het is het personage van Seigner die de touwtjes in handen heeft, waarbij de actrice elk greintje mysterieuze en dominante vrouwelijkheid die ze bezit in het spel gooit. De manier waarop ze constant speelt met de toon van haar personage zorgt voor een gezonde verwarring die nodig is om te verdwalen in het mysterie waarin Polanski Vanda hult. Niet enkel Thomas raakt geïntrigeerd door haar wellustige verschijning en onweerstaanbare autoriteit, maar ook als toeschouwer is het een hele opgave om niet mee met Amalric’s schriele scenarist in de val te trappen van deze Amazone. Omdat Seigner de vrouw van Polanski is in het echte leven en Amalric verdacht goed lijkt op een jongere versie van de regisseur, is het ook niet moeilijk om in de film persoonlijke verlangens en fantasieën te ontwaren van de tachtigjarige filmmaker.
De wisselwerking tussen Vanda en Thomas verschuift steeds van persoonlijk verlangen naar het verlangen dat spreekt uit de teksten van Sacher-Masochs gelijknamige novelle. Daarin treedt het vakmanschap van Polanski als regisseur sterk naar voren, waardoor je een heerlijke vloeibaarheid krijgt in het verhaal, zonder dat het ooit stokt of hapert. Polanski weet perfect waar hij naartoe wil en hoe hij het wil bewerkstelligen. Met een kinderlijke grijns laat hij de clash tussen man en vrouw zich ontplooien en verkneukelt hij zich aan de vrouwelijke macht en de mannelijke zwakte en naïviteit. Ook op meer voor de hand liggende aspecten spreekt het meesterschap van Polanski. Hoewel het zich allemaal in een pittoresk theaterzaaltje afspeelt, weet de regisseur toch heerlijk te spelen met de sfeer een setting. Zo doet hij wonderen door het verleidelijke aspect van de film te benadrukken met de belichting. De zwoele rode kleuren die in de zaal te vinden zijn helpen ook. Let trouwens ook op het opzichtige fallussymbool dat terug te vinden is op het podium.
Naast al de lust, seks en verlangens die je in deze film terugvindt, kan je Venus in Fur ook opvatten als een leuke metafoor van het hele creatieve proces tussen regisseur en actrice. Het vereist geen lange denkoefening om in die relatie een sadomasochistisch kantje te ontwaren, al worden hier de rollen wel flink omgedraaid. De regisseur wordt in Venus in Fur voor een groot deel ontdaan van al zijn macht en wordt zelf geregisseerd door een dominante actrice. Nogmaals: moeilijk om hier geen onderhuids verlangen van Polanski in te zien. Na jarenlang actrices te zeggen wat ze moeten doen wil Polanski zelf wel eens die positie ervaren, zo lijkt.
Een grote Polanski is Venus in Fur misschien niet, maar veel scheelt het niet. De film zorgt voor een plezierige, ambigue, verleidelijke en zelfs licht sadomasochistische ervaring. Hoewel de man er niet al te bijster sterk uitkomt, haal je – in mijn geval – als mannelijke kijker ergens wel een pervers genoegen uit het castrerende effect dat de film heeft. Ergens lijkt me dat wel de bedoeling van Polanski. Naar het einde toe wordt de plot misschien iets te bombastisch in zijn opzet en verliest Polanski zich een beetje in het plezier dat hij beleeft, maar inzakken doet de film zeker niet. Een toppertje dus.
