Het is alweer bijna zeventig jaar geleden dat den Duits capituleerde en er zo een einde werd gemaakt aan de Tweede Wereldoorlog, en dus ook aan de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij, ook wel bekend als de NSDAP. Dat wil echter niet zeggen dat nazi’s verdwenen zijn: in films, gaande van Indiana Jones tot Dead Snow (nazi-zombies, weet u wel) blijven ze de ultieme slechteriken, in de Belgische politiek of het carnaval van Aalst behoren ze nog steeds tot uiterst gevoelige materie, en op eender welke internetdiscussie die meer dan vijftig reacties telt, beginnen partijen elkaar met Hitler en zijn nationaalsocialistische volgelingen te vergelijken. (Een verschijnsel dat zo frequent is dat een of andere Amerikaanse internetter die vond dat zijn achternaam wel een internetwet verdiende, er prompt de naam Godwin’s Law of Nazi Analogies aan gaf.) Afgezien van al deze relevante en minder relevante manieren waarop de aanstekers van WO II nog steeds in onze wereld aanwezig zijn, blijft er echter het feit dat hun nauwdenkende gedachtegoed, en de manier waarop dat vrijwel blindelings werd gevolgd, een hele bevolking achteraf heeft gestigmatiseerd. Het is één van de kernthema’s in Lore, een straffe indie prent die misschien nog net dat tikkeltje straffer had kunnen zijn.
In de laatste dagen en de onmiddellijke nasleep van de Tweede Wereldoorlog wordt Lore (Saskia Rosendahl), de oudste dochter van een nazi-officier (Hans-Jochen Wagner) en zijn stugge echtgenote (Ursina Lardi), geconfronteerd met een land in verval. Die situatie wordt weerspiegeld in de familie zelf: nadat ze hun villa in de stad halsoverkop hebben verlaten voor een huisje in het Zwarte Woud, verdwijnt de pater familias met zijn collega’s, en enkele dagen later kiest ook de moeder des huizes het hazenpad. Er rest Lore, zelf maar een jaar of zestien, weinig anders dan met haar jongere zus Liesel, haar broertjes Günther en Jürgen en de kleine baby Peter naar het huis van hun oma in Hamburg te gaan, een slordige negenhonderd kilometer verderop. Dat is geen walk in the park, aangezien ze slechts weinig geld, geen papieren en geen vervoersmiddel hebben. Bovendien besluiten de geallieerden besluiten de treinen rijden, en krijgen ze, gezien hun afkomst uit een nazi-familie, niet meteen een vrijgeleide in het door de VS bezette Duitsland. Enkel de jongeman Thomas (Kai Malina), toont zich, om ietwat vage redenen, bereid hen te helpen, maar dan moet het overtuigd nazi Mädchen zich wel inlaten met een Jood, in haar ogen nog steeds de meest verachtelijke vijand.
Wie zich de controverse rond Der Untergang van een jaar of acht geleden nog herinnert, weet dat het niet evident is om een overtuigde fasciste als sleutelfiguur te nemen, maar dat lapt de Australische – en joodse – regisseuse Cate Shortland aan haar laars. De manier waarop Shortland – de cinefiel in u kent haar misschien nog van Somersault – erin slaagt om haar hoofdpersonage en haar radicale visie enerzijds nooit te verdedigen maar haar anderzijds ook voldoende veelzijdig en interessant weet te houden om bijna twee uur lang te boeien, zegt heel wat over de scherpte en finesse waarmee ze Lore ingeblikt heeft. Shortland krijgt het voor elkaar om van een trouwe aanhangster van de NSDAP – zie het ongeloof op haar gezicht wanneer ze te horen krijgt dat haar Führer zichzelf naar gene zijde heeft geschoten – een heel menselijke figuur te maken, die plots een heleboel verantwoordelijkheid krijgt. Maar tegelijk duwt ze zowel Lore als de kijker ook regelmatig beelden van de oorlogsgruwel en de Jodenvervolging onder de ogen, die de horror van het fascisme benadrukken. Jammer genoeg blijft de film op die manier ook wel wat aan de afstandelijke kant: hoeveel begrip je ook voor Lore’s miserie kan opbrengen, echt meeleven zit er niet in, en de emotionele mokerslag waar wij op hoopten, bleef aan het einde van de film een beetje uit.
Dat neemt niet weg dat de jonge Duitse actrice Saskia Rosendahl een behoorlijk indrukwekkende rol neerzet als de volhardende Lore. Echt sympathiek zouden we haar personage niet durven noemen – ze sluit haar broertje op in een kist, want ‘goede Duitse jongens huilen niet’ en ook Thomas kan, ondanks al zijn hulpvaardigheid, op weinig empathie rekenen – maar intrigeren en zelfs een tikkeltje bewondering opwekken doet ze zeker wel. Rosendahl, die met haar blauwe kijkers en haar voor de gelegenheid in strakke vlechtjes gedraaide blonde haren vrijwel perfect is gecast als de belichaming van het Arische ideaal, weet die tweezijdigheid met een verrassende maturiteit over te brengen.
Lore is echter veel meer dan één sterke acteerprestatie: Shortland zelf toont zich in haar tweede langspeelfilm een begenadigd regisseuse met een eigen stijl, die met momenten behoorlijk gedurfd is. Zo durft ze afstand te nemen van de typische, grauwe oorlogsfilm-look door haar kleuren vaak diep te satureren – het Zwarte Woud zag er nog nooit zo groen uit – en kiest ze voor een heel aanwezige cameravoering: de schoudercamera wordt hier niet aangewend om een realistische, bijna documentaire weergave van de feiten te bekomen, zoals we dat inmiddels tot den treure toe hebben mogen meemaken in sociaal-politieke ellendefilms, maar om de film een dromerige, bijna ijle sfeer mee te geven, iets wat de nadrukkelijke en vaak springerige cuts naar natuurshots extra benadrukken. Lore werd bovendien op pellicule met een grove korrel gedraaid, wat dat ietwat bevreemdende gevoel enkel versterkt en de film op stilistisch vlak helemaal af maakt.
Waarmee we ook niet willen zeggen dat Shortland een onvervalste topper heeft afgeleverd: zeker wat betreft scenario had er een tikkeltje meer ingezeten. Er zijn momenten dat de hele boel wat begint te slepen en de hele aantrekken-en-afstoten-situatie tussen Lore en Thomas blijft een tikkeltje te veel aan de oppervlakte hangen. Dat ligt ook grotendeels aan Thomas als personage, die vooral wordt aangewend als een externe invloed op Lore, maar zelf onvoldoende uit de verf komt, en voor je er erg in hebt alweer is verdwenen.
Maar goed, we willen zeker en vast niet op een negatieve noot eindigen, want dat is wel het laatste dat deze film, waarmee Shortland acht jaar na haar debuut naar buiten komt, verdient. Wij hopen alleszins dat haar volgende niet zo lang op zich laat wachten: ook al is Lore niet geheel gespeend van mankementen, wij kijken altijd wel uit naar films van cineastes met zo’n straffe, visuele stijl. U moest al naar de cinema gemarcheerd zijn, verdammt!
