Literatuur moet over nu gaan. Over onze wereld. Dat vindt Joost Vandecasteele, en hij heeft daarmee honderd procent gelijk. Met Massa zit hij de realiteit wel heel erg dicht op de hielen.
Het zit er namelijk allemaal in: de Arabische Lente, Apple-hysterie, de economische crisis, de opmars van de Aziatische grootsteden als economische macht, … Waar Vandecasteele als decor voor zijn vorige boek Opnieuw en opnieuw en opnieuw een onbenoemde grootstad in een onbestemde toekomst nam, gebruikt hij nu de wereld van slechts morgen: hetzelfde als vandaag, maar dan soms lichtjes tot veel vervormd. Net zoals Zwerm van Peter Verhelst hijgt hij de actualiteit in de nek en omgekeerd.
En zo maken we kennis met Margot: een twintiger die niet weet wat aan te vangen met haar leven en zich na een paar mislukte relaties terugtrekt op haar Brussels appartement. Na twaalf stielen en dertien ongelukken vindt ze uiteindelijk vast werk bij het schimmige Blurred Inc. Wat ze precies doet is haar zelf onduidelijk, maar ze blijkt er erg goed in te zijn: op basis van rapporten en feitenmateriaal fabriceert ze fictie die bedrijven er beter doet uitkomen en beïnvloedt ze zonder het door te hebben de wereldeconomie.
En daar heeft Vandecasteele ons waar hij ons wilde hebben. Met een geraffineerd weefsel van waarheid en verzinsel schetst hij een wereld waarin beurzen opveren op basis van leugens en feiten niet meer te scheiden zijn van fictie. “Feit.”, schrijft hij, en hij vertelt over een bijeenkomst van internationale experts die de invloed van de Arabische Lente op de modekleuren bespreken. Of het waar is, weet je niet. De schrijver dolf voor dit boek de meest ongeloofwaardige feiten op en vermengde ze met fantasie die echt lijkt. “Er is meer gebaseerd op realiteit in het boek, dan je zou denken”, laat hij niet na te benadrukken in interviews. Het zorgt voor een desoriënterende leesrit, die je de wereld lichtjes argwanend doet bekijken.
Het zeikerige turbotoontje van Hoe de wereld perfect functioneert zonder mij en Opnieuw en opnieuw en opnieuw is gemilderd. Vandecasteele loodst je zachtjes het universum van Massa binnen, om de waanzin slechts gaandeweg in kleine dosissen toe te dienen. Het cynisme dat hem eerder een scherp kantje gaf, komt nog maar zelden echt naar boven, maar als het dat doet — zoals wanneer hij de lauwe, bange reactie van de G8 op onderdrukking in China samenvat met “doe je een beetje voorzichtig, China?” — hakt het er meteen stevig in.
Massa is een entertainend boek, dat meer over onze wereld wil vertellen dan het gezegd krijgt. Het had meer mogen zijn. De auteur heeft ideeën zat, meer dan genoeg te vertellen, maar laat zich zo opjagen door zijn spannende plot dat hij de ruimte niet neemt om een discours te ontwikkelen. Het blijft wat aan de oppervlakte hangen, terwijl we hem graag eens wat meer zagen uitwerken. Vandecasteele blijft onze meest beloftevolle hedendaagse schrijver, maar pas als hij echt eens een breed canvas gaat durven bespelen, wordt hij een grote.
