De western is een genre dat sinds de jaren zestig
al geen echte hoogdagen meer heeft gekend, maar dat ook altijd
resoluut geweigerd heeft om definitief te sterven. Elk jaar komt er
wel ergens eentje uit, meestal zonder dat er al te veel
ruchtbaarheid aan wordt gegeven. (Herinnert er zich nog iemand
‘Appaloosa’ van een paar jaar geleden? Of Kevin Costners nochtans
genietbare ‘Open Range’?) Af en toe zijn ze zelfs commercieel
succesvol, zoals vorig jaar, toen de Coens hun superieure remake
van ‘True Grit’ afleverden. Maar over het algemeen zegt de
consensus dat westerns geen financieel interessant genre zijn. Een
western met aliens, daarentegen, dàt is al een heel ander
verhaal.
En zo komen we aan bij ‘Cowboys & Aliens’, een
genre mash up-film die zodanig high concept is,
dat de hele plot eigenlijk al samengevat wordt door de titel.
Daniel Craig speel Jake Lonergan, een man van twijfelachtige
moraliteit die op een dag wakker wordt in de woestijn met een
vreemde metalen armband aan zijn pols. Hij heeft geen flauw idee
wie hij is. Eens hij het dichtstbijzijnde stadje bereikt,
Absolution, duurt het niet lang voordat hij boel heeft met Percy
Dolarhyde (Paul Dano), de rotverwende zoon van landeigenaar Woodrow
Dolarhyde (Harrison Ford), die er geen graten in ziet om het stadje
aan flarden te schieten, onder het motto: “Ik heb geld genoeg om
ermee weg te komen.” Maar net wanneer Lonergan en de Dolarhydes met
getrokken revolvers tegenover elkaar staan… Tja, net op dat
moment komen de aliens dus. De buitenaardse wezens
ontvoeren een groot deel van Absolution (allicht om hen te
bestuderen, want dat doen aliens graag), en het is nu aan Lonergan
en Dolarhyde om een wankele vrede te sluiten en samen achter de
gekidnapte mensen aan te gaan.
De titel van de film belooft een campy
B-movie, zo eentje waar Robert Rodriguez nog trots op zou
zijn, maar vergis je niet: Jon Favreau, de regisseur die ook al de
‘Iron Man’-films maakte, mikt niet op de lach. Natuurlijk zit er
hier en daar wel humor in, maar er wordt niet continu geknipoogd
naar het publiek om de ironie van het hele concept toch maar
duidelijk te maken. Het eerste half uur van de film is in principe
een gewone western, die overigens op een intelligente manier speelt
met de conventies. Het personage van Daniel Craig, aanvankelijk
letterlijk een man with no name die zelden spreekt, is
duidelijk geënt op de persoonlijkheid van Clint Eastwood in de
Sergio Leonefilms, terwijl Harrison Ford, als geharde, meedogenloze
veehandelaar, veel meer wegheeft van een John Waynepersonage in een
western van John Ford. Films als ‘The Searchers’ worden bijna
letterlijk geciteerd (denk maar aan de scène waarin Craig een
saloon binnenduikt). Hell, we krijgen zelfs de
onnavolgbare Sam Rockwell als een cafébaas die “Doc” heet.
En zelfs wanneer daarna de aliens opduiken, is het
nog niet expliciet om te lachen. Favreau erkent ergens wel dat het
hele concept natuurlijk ridicuul is, maar hij bewaart een
uitgestreken gezicht. Dat helpt de film, in de zin dat ‘Cowboys
& Aliens’ niet wegzakt in een moeras aan zelfspot en hippe,
postmoderne knipoogjes, maar anderzijds werkte het westernsegment
zo goed, dat het bijna jammer is wanneer het science
fiction-element geïntroduceerd wordt. Op het moment dat de
vliegende schotels neerdalen over Absolution en de boel beginnen
opblazen, voel je ‘Cowboys & Aliens’ gemakzuchtig achterover
leunen in de conventies van het alien invasion-genre. Het
wordt steeds meer business as usual, Het helpt overigens
ook niet dat Paul Dano één van de personages is die ontvoerd wordt.
Ja, ik weet het wel, zijn verdwijning geeft Harrison Ford de
motivatie om mee te gaan op de reddingstocht, maar Dano geeft
zoveel energie aan dat eerste half uur, dat de prent zijn exit
nooit echt weet te compenseren. Vooral omdat Sam Rockwell te weinig
te doen krijgt als Doc – je hebt daar één van de meest veelzijdige
acteurs van het moment op je set rondlopen, gééf hem dan een kluif
om op te kauwen, dammit!
Niet dat de prent op dat moment niet meer
onderhoudend is. ‘Cowboys & Aliens’ heeft een goed tempo; de
prent overdondert ons niet met actiescènes, maar doseert die
momenten op een evenwichtige manier, zodat we probleemloos bij de
les blijven, zonder dat we Michael Bay-gewijs worden lamgelegd door
een overdosis explosies. Bovendien is er de cast: Indiana Jones en
James Bond in één film! Ford speelt in essentie alweer hetzelfde
personage dat hij al honderd keer eerder heeft bovengehaald: de
onsympathieke, knorrige ouwe zak die uiteindelijk toch een goed
hart blijkt te hebben. Min of meer zoals John Wayne ook altijd John
Wayne speelde, eigenlijk. Maar op zijn 69ste heeft Ford nog steeds
meer charisma in zijn pink zitten dan de meeste jongere acteurs in
heel hun lijf, en ziet hij er nog steeds geloofwaardig uit in een
actiescène. Craig, op zijn beurt, moet een breder gamma aan emoties
spelen en geeft de film zijn ruggengraat. ‘Cowboys & Aliens’ is
niet het soort film dat zijn capaciteiten ongelooflijk op de proef
zal stellen, maar hij is perfect geloofwaardig, en zet ook een
overtuigend Amerikaans accent op. Olivia Wilde is het eye
candy van dienst. Na ‘Tron: Legacy’ en deze film, wordt het
hoog tijd dat ze eens meespeelt in iets dat wat meer van haar
kunnen vereist dan gewoon een pion te zijn in een speciale
effectenshow, want het gaat haar niet goed af.
En zo wordt ‘Cowboys & Aliens’ een genietbare
zomerse blockbuster, zonder veel meer. Hij is beter in elkaar
gestoken dan de gemiddelde sequel/prequel/reboot, de twee
hoofdrolspelers staan er en de regie is smaakvol en clever. In
feite is hij beter dan je zou verwachten als je eens naar de
aftiteling kijkt: maar liefst zeven scenaristen en een meute
producenten, waaronder Steven Spielberg en Ron Howard, suggereren
een film die volledig via comité is gemaakt. Maar dat valt dus mee.
Het enige dat een beetje jammer is, is dat ‘Cowboys & Aliens’
zo vol zit met… nuja, met aliens. De volgende keer mag het gewoon
‘Cowboys & Cowgirls’ zijn.