Half Note, 2010
Ligt het vermogen van kunst in de competenties van een artiest
of in de samenloop van omstandigheden die aanzetten tot
creativiteit? Was het genie van Picasso in staat om de tragedie van
Guernica te bevatten, indien de vreselijke bombardementen op
Baskische stad niet hadden plaatsgevonden? Grootse werken zijn in
het verleden vaak de uitloper geweest van aangrijpende ervaringen
of pijnlijk verdriet. Hoe een dergelijk creatief proces in zijn
werk gaat, blijft een anomalie die mateloos boeit. Het laatste
project van Kenny Werner geeft daarop geen antwoord, maar prikkelt
de verwondering des te meer.
Zonder het onverwachte verlies van dochter Katheryn, zou Werner
het misschien nooit aangedurfd hebben om een dergelijk gewaagd en
experimenteel werk tot leven te brengen. De oorspronkelijke
plannen, om een orkestraal album met het MIT Wind Ensemble op te
nemen, bleven al geruime tijd aanslepen. Werner maakte op dat
moment ook weinig aanstalten om er aan verder te werken. Pas na het
ongeluk wierp de Amerikaanse jazzpianist zich helemaal op het
project: hij begon echter weer vanaf nul door een zelfgeschreven
gedicht als uitgangspunt te nemen voor het nieuwe album. Het
wegschrijven van zijn gedachten en gevoelens zorgde voor een
catharsis en in een door verdriet gedreven bui van inspiratie
ontstond ‘No Beginning, No End’. Het is een emotioneel relaas
geworden dat de transitie van leven naar dood in al zijn aspecten
beschrijft.
De lopende samenwerking met het MIT Wind Ensemble, stelde Werner
in staat om een getalenteerde groep jonge muzikanten aan te wenden
voor het meest persoonlijke project in zijn hele carrière. Dat
Werner de kans benut heeft om zijn intens verdriet te verwerken
door het scheppen van ‘No Beginning, No End’ is van de eerste tot
de laatste noot voelbaar. Het openingsstuk ‘Death Is Not the
Answer’ start gedurfd met zenuwachtige melodielijnen die elkaar
schichtig afwisselen. Op de achtergrond is dreiging en gevaar te
horen. Werner verbeeldt het ongeval van seconde op seconde met een
rijk arsenaal aan instrumenten. De combinatie aan stijlen is
meesterlijk: elementen van tragiek, romantiek en opera schuiven
naadloos in elkaar. Het saxofoonspel van Joe Lovano creëert
een spanningsveld met angstig gespeelde noten en driftige
uitbarstingen.
“Life is not the end, death is not an ending” is de centrale
premisse doorheen de verschillende nummers. Leven en dood zijn
slechts een zucht van elkaar verwijderd in een bloedmooi
samentreffen van instrumenten en stijlen. Aan de kleine bruisende
tintelingen die hoop of blijdschap verraden, is steeds een subtiele
schaduwzijde. Tijdens ‘No Beginning, No End’ ontplooit zich een
voortdurende strijd tussen licht en duisternis. Die tegenkrachten
worden magistraal tegen elkaar opgezet: op de brede uitdijende
golven van het orkest glijdt een druk klinkende saxofoon verder
zonder echte eindbestemming. Melodie en ritme laten zich
geleidelijk aanscherpen en de complexiteit neemt dermate toe dat
het fascinerend wordt hoe alle verschillende tijdssegmenten met
elkaar corresponderen.
‘Visitation: Waves of Unborn’ brengt een stijlbreuk teweeg:
gedurende vijf minuten wordt de luisteraar overdonderd door een
aangrijpend vocaal treurspel. De plaatsing in het geheel kan
onmogelijk beter gekozen worden. Bovenal is het vluchtige moment
van absolute stilte in de slotseconden bijzonder veelzeggend: nooit
heeft leegte zo overrompelend aangevoeld.
Dan is het hoogtepunt van ‘No Beginning, No End’ nog maar net
aangebroken. Het heerlijk confronterende ‘Cry Out’ behoort
ontegensprekelijk tot het beste wat Kenny Werner in zijn lange
carrière als componist heeft geproduceerd. De vernietigende kracht
van de suggestie wordt ingenieus ingebonden in het fijne maar
meeslepende strijkspel. Een bescheiden meesterwerk dat nooit plat
sentiment uitlokt maar de kracht van ingetogen beleving op
indrukwekkende wijze benut.
Zelden heeft een album voor een dergelijke slopende ervaring
gezorgd. De verbeeldingskracht is ongezien: Werner laat de
luisteraar in zijn huid kruipen om de momenten van pijn en rouw tot
in de kleinste details te ervaren. Het heeft ondergetekende
ettelijke uren gekost om slechts een handvol logische zinnen over
dit album na elkaar te zetten. Een teken dat de rijkdom van het
geheel nauwelijks onder woorden kan gebracht worden. Geef ‘No
Beginning, No End’ een kans en het zal u zeker niet onberoerd
laten.
