Regisseur Ang Lee moest al met iets héél strafs afkomen om ons zijn
abominabele ‘Hulk’ van twee jaar geleden te doen vergeten, maar met
‘Brokeback Mountain’ leek het alvast raak. Vier Golden Globes, acht
Oscarnominaties, nog een hele kudde andere prijzen en verrukte
recensies van zowat iedereen behalve de Amerikaanse religious
right – ze konden hem niet genoeg ophemelen, schijnbaar.
Gewoonlijk is dat een reden voor argwaan. Wanneer een film zó
lyrisch ontvangen wordt, moet je oppassen voor teleurstellingen,
maar toch: ‘Brokeback Mountain’ is een ijzersterk drama: gevoelig,
goed geacteerd en intelligent geregisseerd.
Het verhaal draait rond Ennis Del Mar (Heath Ledger) en Jack Twist
(Jake Gyllenhaal), twee cowboys die tijdens de zomer van 1963 in
Wyoming samen op de schapen van Joe Aguirre (Randy Quaid) moeten
letten. Eenzaam op hun fotogenieke berg, omringd door niets anders
dan schapen, ontwikkelt er zich tussen de beide zwijgzame bonken
eerst een voorzichtige vriendschap, en vervolgens zelfs
liefde.
Na de zomer zijn ze echter verplicht om terug te keren naar hun
normale leventje: Ennis trouwt met Alma (Michelle Williams), zij
maken een paar kinderen en hij werkt waar hij kan. Jack ontmoet
Lureen (Anne Hathaway) en moet vanaf dat moment leven en werken
onder de schaduw van zijn tirannieke schoonvader. Eén of twee keer
per jaar komen de mannen samen om enkele dagen te gaan vissen op
Brokeback Mountain, hoewel er maar weinig gehengel aan te pas komt.
In de loop van twintig jaar zien we hoe de privélevens van Ennis en
Jack steeds meer schertsvertoningen worden, waarachter een
eindeloos gefrustreerd verlangen schuilgaat.
‘Brokeback Mountain’ is thematisch al een memorabele film, gewoon
omdat het de eerste keer is dat homoseksualiteit op zo’n volwassen,
intelligente manier benaderd wordt in een big budget
Amerikaanse film. Ennis en Jack zijn géén verwijfde nichten met
slappe handjes die elkaar zwoele blikken toewerpen en lange
conversaties voeren over musicals of Barbra Streisand, maar struise
venten voor wie hun seksuele gevoelens vaak samenhangen met
overtonen van geweld. Hun eerste seksscène is erg krachtig wat dat
betreft: hun vrijpartij is agressief, alsof het een gevecht is dat
anders uitloopt. De film is al bekritiseerd om die scène, maar ik
vond dat erg aannemelijk – voor twee mannen die zijn opgegroeid in
de “stoere venten”-wereld van Ennis en Jack, is fysiek contact
tussen mannen zeer zeldzaam. Wanneer het dan toch plaatsvindt, is
het ofwel erg afstandelijk, ofwel gewelddadig. De twee
hoofdpersonages hier vertrekken vanuit wat ze kennen, wat
aanvaardbaar is, en gaan verder vanop dat punt.
Bovendien beargumenteert ‘Brokeback Mountain’ de stelling dat een
onmogelijke liefde tussen twee mannen net zo tragisch en pijnlijk
kan zijn als één tussen een heterokoppel. In een betere wereld zou
dat een vanzelfsprekende stelling zijn, maar zo is het nu eenmaal
niet. Ennis en Jack komen niet zomaar samen om van de grond te
komen, maar omdat ze echt van elkaar houden – een liefde die zonder
enig cynisme of scheefgetrokken sentiment wordt weergegeven. Door
de homoseksualiteit van de hoofdpersonages als een gegeven te
aanvaarden, stelt ‘Brokeback Mountain’ een belangrijk precendent in
mainstream cinema. Ennis en Jacks relatie wordt niet als iets
afwijkends voorgesteld: het zijn hun huwelijken die afwijkend zijn,
het is daar dat ze in een leugen verwikkeld zijn.
In een conservatief land als Amerika, waar een president verkozen
werd, grotendeels gebaseerd op zijn agenda van gay bashing, zou ik
het belang daarvan niet onderschatten, maar Ang Lee heeft van
‘Brokeback Mountain’ meer gemaakt dan een pamflet. In de eerste
plaats is het ook gewoon een zeer mooie film, waarin de passie van
het scherm spat. Heath Ledger en Jake Gyllenhaal spelen hun
personages erg ingehouden – een enkele blik en een trillende
mondhoek zeggen vaak meer dan ettelijke pagina’s dialoog ooit
zouden kunnen. Ze nemen hun karakters nooit in de richting van de
karikatuur, ze worden nergens ironisch, maar spelen hun relatie op
krék dezelfde manier waarop ze in een andere film een heterorelatie
zouden spelen. Op die manier helpen ze het publiek, voor zover het
dat zou nodig hebben, om zich over het gegeven van de homoliefde
heen te zetten en de personages te aanvaarden als gewoon twee
mensen die elkaar graag zien. Heath Ledger maakt het meeste indruk
– hij zegt bijna niets, maar weet enorm veel informatie te leggen
in zijn lichaamstaal, zijn ogen.
Lee is ook erg sterk in het construeren van zijn verhaal. Het
eerste half uur, waarin Ennis en Jack naar elkaar toe groeien op
Brokeback Mountain, gaat bewust langzaam. We krijgen alle
gelegenheid om de omgeving rustig te bekijken (die wolkjes, die
glooiende heuvels!) en om de mannen aan het werk te zien. In die
mate zelfs, dat je na een tijdje ongeduldig begint te worden: nóg
eens een shot van Heath Ledger die fotogeniek een sigaretje ligt te
roken in dat enorme landschap, je zou bijna denken dat je in een
reclamefilmpje voor Marlboro terecht bent gekomen. Maar dan, eens
Ennis en Jack elkaar in de armen vallen, schakelt de prent plots
een versnelling hoger. We krijgen het thuisleven van de personages
op een erg elliptische manier te zien: belangrijke momenten en
conflicten worden getoond, de rest wordt weggelaten. Waar Ang Lee
rustig z’n tijd nam tijdens het eerste half uur, moeten we het hier
stellen met enkel de hoogte- en laagtepunten. Het gevolg daarvan is
dat alles dat we te zien krijgen van Jack en Ennis’ huwelijksleven,
in het teken blijft staan van hun relatie.
De montage van deze segmenten is ook erg sterk: er wordt nogal vaak
gesprongen in de tijd, en aangezien Lee niet telkens een titel
wilde aanbrengen om ons wijs te maken welk jaar het is, vond hij
andere manieren. We krijgen cuts waarin de kinderen plotseling een
paar jaar ouder zijn, we zien de personages plots met andere auto’s
rondrijden, Jack heeft ineens een snor enzovoort. Dat soort
techniekjes zijn niet zo makkelijk om te bedenken, maar ze worden
hier consequent met veel succes gebruikt.
‘Brokeback Mountain’ is een prachtige liefdesfilm. Oké, hij komt
wat traag op gang, maar eens hij uit de startblokken is, zijn we
vertrokken voor meer dan twee uur subtiele, intelligente,
fijngevoelige cinema.
