Als regelmatig bioscoopbezoeker word je vaak geconfronteerd met
films die veel beloven, maar uiteindelijk weinig waarmaken. In een
aantal zeldzame gevallen gebeurt – zoals in dit meeslepend Brits
gezinsdrama – net het omgekeerde. ‘The Mother’ gaat, net zoals de
meeste matineefilms, uit van een typisch huiselijke situatie, in
dit geval een onverwacht overlijden, en voert vervolgens het drama
met bakken aan. Dit zou voor ondergetekende in normale
omstandigheden al genoeg zijn om stante pede de zaal te verlaten,
maar hier neemt men een bocht van 180 graden en krijg je een
verbluffend staaltje cinema voor de kiezen.
May (Anne Reid) en Toots (Peter Vaughan) maken zich klaar voor een
trip naar Londen om er hun zoon Bobby en dochter Paula te bezoeken.
Je merkt meteen dat dit een koppel is dat uitgekeken is op elkaar.
Het enige wat Toots doet, is mopperen op alles en nog wat, terwijl
May zwijgzaam helpt. In absolute stilte sjokken ze naar de trein en
door de stad naar het huis van hun zoon. Dit is een uitgeblust
echtpaar, met niets omhanden. Tijdens hun verblijf bij de kinderen
slaat het noodlot toe en sterft Toots aan een hartaanval. May wil
niet alleen terug naar huis gaan en besluit om bij haar zoon in te
trekken.
Tot nu toe loopt alles precies zoals je van een doordeweeks
tv-drama mag verwachten, maar toch zijn er enkele nuances die erop
wijzen dat er meer is en gaat komen. De zoon bij wie May inwoont,
is een carrièreman en ook zijn vrouw streeft een vruchtbare
loopbaan na. Hun huishouden is dan ook in handen van een Poolse
kuisvrouw en de kinderen worden voor hun opvoeding toevertrouwd aan
een au pair. Dit alles merk je door aandachtig te letten op wat
zich discreet in de achtergrond voltrekt, want het is subtiel in
beeld gebracht. Laat je even je aandacht verslappen, dan heb je het
gegarandeerd gemist.
Aan haar lot overgelaten, wendt May zich tot Darren (Daniel Graig),
de enige die tijd voor haar heeft en wil maken. Deze aan drugs en
medicijnen verslaagde dertiger is de vriend van haar dochter en
eveneens de klusjesman in het huis van haar zoon. Gaandeweg groeit
er tussen de twee een seksuele spanning, die eindigt tussen de
lakens.
Waar deze prent mee staat of valt, is haar geloofwaardigheid. Is
het aannemelijk dat een kersverse weduwe een seksuele relatie
begint met de vriend van haar dochter? Niet echt, maar in ‘The
Mother’ komt het gegeven volstrekt plausibel over. Dit is geen
doorsnee gezin, maar één met totaal ontspoorde gezinsverhoudingen,
die kampt met een overvloed aan onverwerkte drama’s. May voelt zich
al heel haar leven ongelukkig en liet al meer dan eens haar
kinderen in de steek toen ze van haar demonen probeerde weg te
vluchten. Paula heeft haar dit nooit vergeven, wentelt zich in
zelfbeklag en benadrukt de nood aan affectie van haar moeder.
Zeggen dat ze een vat vol emoties is dat op uitbarsten staat, is
dan ook een understatement.
Haar broer is de complete tegenpool: hij heeft alle emotie
verbannen uit zijn leven en heeft een gezin dat geen liefdevol nest
is, maar een façade die in stand moet worden gehouden. Bij zijn
succesvol leven horen een mooi huis, een knappe vrouw en prachtige
kinderen. Dit is dan ook geen huwelijk dat uit liefde is tot stand
gekomen, maar onder maatschappelijke druk.
De kracht die van ‘The Mother’ uitgaat, schuilt in de manier waarop
May wordt geportretteerd. Van zodra het haar duidelijk is dat haar
kinderen haar liever kwijt dan rijk zijn, trekt ze resoluut de
egoïstische kaart. Voor haar geen populaire keuzes meer. Anne Reid
levert een acteerprestatie af om “U” tegen te zeggen. Aan de éne
kant zet ze een manipulatieve moeder neer, die enkel en allen aan
haarzelf denkt, maar aan de andere kant geeft ze ook gestalte aan
een kwetsbare, gekrenkte vrouw, die op zoek is naar affectie. Het
kan niet makkelijk zijn om het ene moment een emotioneel en fysiek
afgeleefde vrouw te spelen, om nog geen ogenblik later uiterst
sensueel voor de dag te komen.
Het scenario van Hanif Kureishi geeft ook weinig ruimte aan het
hoofdpersonage, je weet weinig of zelfs niets over haar
beweegredenen en dit in schril contrast met de vele informatie die
je over de andere personages en hun (luxe)problemen
meekrijgt.
Een tweede pluim gaat naar Roger Michell. De manier waarop hij
alles in beeld brengt, dwingt respect af. Met Changing Lanes probeerde hij eerder al een
ernstige film af te leveren, maar waar hij daar teveel de
moralistische toer opging, weet hij met ‘The Mother’ die valkuil
behendig te ontwijken. Hij velt geen oordeel, wijst niemand met de
vinger en laat de kijker zélf zijn conclusies trekken.
Ook nu valt op dat hij geen ééndimensionale personages neerzet.
Ieder karakter heeft verschillende lagen en het is aan de
toeschouwer om ze te ontdekken. Opmerkelijk is dat hij dit vaak
doet door de personages door elkaar te laten praten, waardoor de
conversatie op zich dan ondergeschikt wordt aan de onderlinge
reacties. Beetje bij beetje kom je zo meer te weten over de
onderhuidse spanningen.
Slechts één enkele keer gaat Michell uit grondig de bocht: het
laatste shot is er één dat er niet had mogen zijn, omdat het gewoon
niet in het geheel past.
Dit had makkelijk een prent kunnen zijn die teerde op de principes
van het Jerry Springer-format: “Mijn moeder heeft een relatie met
mijn vriend.” ‘The Mother’ kiest er echter voor een gezinsdrama te
zijn waarin het ieder voor zich is. Waarin de grenzen van het
aanvaardbare en toelaatbare verkend worden, maar men toch nooit de
sensationele en goedkope toer op gaat. Een aangename ontdekking.
