Tijdens het bekijken van ‘The Animatrix’, stelde ik me
regelmatig de vraag hoe de jeugd van de broertjes Wachowski eruit
zag. Waren ze mollig en werden ze uitgelachen? Hadden ze geen
vriendjes buiten elkaar? Noem het maar vooroordelen als u wilt,
maar wanneer ik geconfronteerd word met een dergelijke uitgebreide
mythologie, die dan nog van a tot z rond computers , kunstmatige
intelligentie, revolterende machines en alternatieve werelden gaat,
dan is dat het eerste waar ik aan denk. Die twee zijn simpelweg het
slachtoffer van een veel te moeilijke puberteit, van veel te veel
tijd gespendeerd in een fantasiewereld, in plaats van de echte.
Ze hebben er in ieder geval één goeie film mee gemaakt, in 1999.
Het vervolg was wat mij betreft een tegenvaller, maar wie ben ik om
miljoenen nerds met zonnebrilletjes tegen te spreken? Om de
wachttijd op te vullen, overzagen de Wachowski’s persoonlijk de
productie van ‘The Animatrix’, een reeks van negen korte tekenfilms
(elk duurt ongeveer tien minuten), die de mythologie van de films
uitbreidt, en er achtergrond aan verleent waar dat nodig is. Nu
uitgebracht op dvd en video, zodat u de vouw in uw portefeuille
alvast soepel kunt maken voor wanneer ‘Reloaded’ de winkels
ingegooid wordt, is dit een verrassende collectie animatiefilmpjes,
die nauwelijks een onderlinge samenhang hebben en waanzinnig
wisselen in kwaliteit, maar ook onvoorstelbaar fascinerend
zijn.
Voor ‘The Animatrix’ gingen de broertjes terug naar de roots van
hun eigen verhaal – Japanse manga-strips en animefilms. Een goeie
keuze, niet enkel omdat de geest van die Japanse traditie de
‘Matrix’-films helemaal domineert, maar ook simpelweg omdat zij tot
nog toe de enigen zijn die er consequent in slagen om animatie op
een volwassen niveau te verheffen zonder te vervallen in
pretentieus, quasi-artistiek geleuter. Amerikaanse voorbeelden (en
die bestaan wel degelijk, denk maar aan Ralph Bakshi’s werk in
‘Fritz The Cat’ en ‘The Lord of The Rings’), zijn daarentegen een
zeldzame uitzondering op de regel.
Het is dan ook niet echt een wonder dat het eerste filmpje, ‘The
Final Flight Of The Osiris’, het enige dat werd geregisseerd door
een Amerikaan, één van de slechtste uit de serie is.
Computergeanimeerd in een stijl die volledig werd geript van ‘Final
Fantasy’, is dit een onsamenhangend stukje film, waarin een
verkenningsschip voor het eerst de honderden sentinels opmerkt die
zich een weg naar de laatste mensenstad Zion boren. Deze
vaststelling is, zoals u weet, centraal voor de plot van ‘Reloaded’, maar hier leidt ze tot niets
meer dan een rommelig in beeld gebrachte achtervolging in de echte
wereld, en een weinig opmerkelijke race tegen de klok binnen de
Matrix. Niet alleen gaat het nergens over, maar de gebeurtenissen
lijken weinig meer dan een paar geschrapte scènes uit één van de
echte films – ‘Final Flight’ weet niet echt iets nieuws aan te
brengen. Waarom maak je eigenlijk een tekenfilm als je vervolgens
niets met die vorm aanvangt behalve proberen het zo dicht mogelijk
tegen de capaciteiten van een live action film te leggen?
De andere segmenten zijn beter, met speciale vermelding voor het
tweeluik ‘The Second Renaissance’, waarin regisseur Mahiro Maeda
ons duidelijk maakt hoe de opstand van de machines er precies
gekomen is – over de loop van in totaal twintig minuten weet hij
dat verhaal in een documentaire-achtige vorm te gieten, waarbij hij
continu fascinerende linken legt met onze eigen recente
geschiedenis. Bepaalde beelden roepen herinneringen op aan
executies in Vietnam, of het bloedbad van Het Plein Van De Hemelse
Vrede. De visuele stijl hier is zo ongeveer wat we gewend zijn van
anime – in tegenstelling tot ‘Final Flight’, zoekt ‘Second
Rennaisance’ geen excuses voor het feit dà t het een tekenfilm
is.
Die gestileerdheid van de animatie wordt in andere stukjes nog
verder doorgetrokken, met als hoogtepunt mijn eigen favoriet, ‘A
Detective Story’. Wat we hier zien, is wellicht een voorlopig
hoogtepunt in culturele ironie: een Japanner die een typisch
Amerikaans genre (de film noir) nabootst, in het kader van een
Amerikaanse filmtrilogie die gebaseerd is op de tradities van
Japanse science fiction. Kunt u nog volgen? Het resultaat, een
verhaaltje rond een privé-detective die wordt ingehuurd om een
hacker genaamd Trinity op te sporen, is een prachtig in elkaar
gestoken kunstwerkje, waarin zwart-wit fotografie op een enorm
effectieve manier wordt gebruikt. De personages zijn opgebouwd uit
weinig meer dan continu bewegende lijnen, heel schetsmatig en
energiek. De beeldvoering komt zó uit een gangsterfilm van de jaren
vijftig, evenals de droge voice-over commentaar op de soundtrack.
‘A Detective Story’ is wat mij betreft met lengtes voorsprong het
beste segment van de film.
Ook goed (en allicht niet toevallig van dezelfde regisseur,
Shinichiro Watanabe), is ‘A Kid’s Story’, waarin een scholier in
essentie dezelfde weg aflegt als Neo aan het begin van de eerste
film. Het vage gevoel dat de realiteit minder echt is dan een
droom, leidt ertoe dat een pakweg vijftien-, zestienjarige jongen
wordt gecontacteerd door de verzetsstrijders en achterna gezeten
door agenten van de machines. Op zichzelf voegt dit stukje weinig
toe aan het geheel, en veel nieuws zult u hier ook niet te weten
komen over de mythologie achter het verhaal, maar het is een goed
in elkaar gestoken, mooi geanimeerd segment, mét een verrassend
einde dat toch geen cheat is. Leuk.
Andere verhalen maakten dan weer minder indruk, zoals het
(letterlijk en figuurlijk) nogal zweverige ‘Beyond’ of het naar
mijn smaak vrij zinloze ‘Program’. De verschillende stijlen blijven
elkaar afwisselen, maar nergens worden de conventies zover gedreven
als in ‘A Detective Story’, of is het verhaal nog zo relevant voor
het geheel als in ‘The Second Renaissance’.
‘The Animatrix’ zal ongetwijfeld zijn doelpubliek bereiken. Ik
betwijfel of de filmpjes een erg grote bijdrage betekenen voor de
toch al zo rijke Japanse animatietraditie, en in tegenstelling tot
wat fans vaak beweren, geeft het bekijken ervan niét plots een heel
nieuwe dimensie aan ‘Reloaded’,
waardoor ik die plots heel wat beter zou gaan vinden. Maar de
aanwezigheid van een paar pareltjes zorgt er toch voor dat deze
eigenaardige collectie méér de moeite waard is dan de tweede film.
Ik begin zo stilaan een beetje aan Matrix-overload te lijden. Laat
de Wachowski’s snel hun derde film uitbrengen, zodat we verder
kunnen gaan met iets anders. ‘X-Men 3’, bijvoorbeeld. ‘Spider-Man
2’. ‘Daredevil 2’. ‘Men In Black 3’. Lieve deugd, het gaat een
moeilijk jaar worden…
http://www.thematrix.com/
