Coming of age-films zijn opnieuw alomtegenwoordig en rijzen de laatste tijd als paddenstoelen uit de grond. Het is dan ook een dankbaar genre, dat door veel beginnende cineasten wordt verkend en beoefend. Uit de recente lichting onthouden we vooral het opmerkelijke Dalva, waar Alma Viva (wat levende ziel betekent) nu beslist kan bij aansluiten. Meer nog: de maturiteit die dit fictiedebuut van de Frans-Portugese filmmaakster Cristèle Alves Meira aan de dag legt, doet Alma Viva boven het gros van de middelmaat uitstijgen.
Meira behaalde een masterdiploma en voltooide haar universitaire studies in 2004. Ze ging van start in de theaterwereld, draaide verscheidene documentaires en kortfilms, maar is tevens actief als scenariste. InvisÃvel Herói werd uitgeroepen tot beste Europese film op het Clermont-Ferrand Short Film Festival, en ook Alma Viva – de Portugese inzending voor de Oscars – ging al met meerdere prijzen aan de haal op belangrijke festivals in het buitenland.
Nagenoeg de hele film wordt verteld vanuit het gezichtspunt van Salomé, een vroegrijp meisje met een zogenoemd ontvankelijk lichaam, dat haar in staat zou stellen om in contact te treden met onzichtbare krachten. Salomé woont met haar moeder in Frankrijk, maar omdat die uit werken gaat, brengt ze naar goede gewoonte de zomervakantie door bij haar familie in een afgelegen dorpje ergens in de Portugese bergen waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Salomé is dol op haar non-conformistische grootmoeder Avó (Ester Catalão), die communiceert met de doden en scheef bekeken wordt omdat ze zou hebben aangepapt met de echtgenoot van de buurvrouw.
De stemming slaat abrupt om wanneer Salomés geliefde oma – met wie ze een hechte band onderhoudt – komt te sterven. Het plotse afscheid brengt de familie letterlijk dichter bij elkaar, maar zorgt ook voor wrevel en onderliggende ruzies. Door het overlijden komen allerlei emoties aan de oppervlakte, wat een tweespalt teweegbrengt tussen de nabestaanden. Ook de jonge protagoniste wordt een getuige van de gespannen sfeer die zich van het huis meester maakt.
Van bij de proloog weet de regisseur ons met beperkte middelen helemaal binnen te loodsen in het verhaal en deelgenoot te maken van de gevoelswereld van het hoofdpersonage. Zonder al te veel woorden, krijgen we een helder inzicht in de emoties en gemoedstoestand van het meisje. Bepaalde scènes lijken ietwat willekeurig te zijn samengesteld, maar verraden toch een vaste hand en de minimale plot dient als kapstok om iets eerlijks te vertellen over rouw en verlieswerking. Cristèle Alves Meira voegt daar nog een vleugje mystiek en magisch realisme aan toe, wat haar film een enigszins andere lading geeft. De bovennatuurlijke elementen zijn nooit prominent aanwezig en worden eerder geruisloos in het verhaal verweven. Daarbovenop heeft Alma Viva oog voor de complexe sociale en economische verschillen in de door armoede getroffen regio. Het mooie aan deze bijzondere film is dat het tegelijk ook een teder familieportret is, dat een brug slaat tussen verschillende generaties.
Met deze diepzinnige coming of age-film, waarin spiritualiteit en religie hand in hand gaan, keert Cristèle Alves Meira terug naar haar roots. Het idee voor Alma Viva groeide uit een gevoel van onrechtvaardigheid dat bij de cineaste werd wakker gemaakt, ten tijde van het overlijden van haar oma – maar strikt genomen is de film niet autobiografisch. Uit de prent spreekt daarnaast ook Meira’s affiniteit met volksculturen (die mee haar identiteit bepaalden) en het in ere houden van tradities.
De cast van Alma Viva bestaat overwegend uit niet professionele acteurs. De film rust bijna volledig op de frêle schouders van Lua Michel, de piepjonge dochter van de cineaste, die hiermee haar eerste hoofdrol beet heeft en een ontwapenende vertolking neerzet. Alma Viva moet het niet hebben van grote gebaren, maar van een ingetogen ritme en weet daarmee een verschil te maken.