De Nederlanders Willem Ritstier en Fred de Heij brengen in hun nieuwe, indrukwekkende boek het verhaal van Simo Häyhä, die bekend en berucht werd als “De witte dood”. Häyhä doodde tijdens de Winteroorlog ruim zevenhonderd Russische soldaten.
In 1939 was niet alleen Adolf Hitler op veroveringspad, ook zijn Russische evenknie Joseph Stalin deed in die dagen aan gebiedsuitbreiding. De Baltische Staten werden in de invloedssfeer van de Sovjetunie gedwongen om een jaar later in de Unie opgenomen te worden. Met Finland koesterde Stalin gelijkaardige plannen en nadat zijn kleine buur in november vrijwillige gebiedsafstand had afgewezen, viel Rusland Finland binnen en was de Winteroorlog een feit. Tot verrassing van velen hield Finland stand tegen de Russische overmacht.
Na de inval wordt Häyhä (probeer die naam maar eens juist uit te spreken) – een van de topschutters van zijn schietclub – ingelijfd bij de Finse strijdkrachten, waar zijn steevast perfect schot hem de taak van scherpschutter oplevert. Häyhä bindt de ski’s aan en schakelt de ene na de andere Rus uit. Echt moeilijk maakt het invallende leger het Häyhä aanvankelijk niet. In hun klassieke, kaki legeruniforms lijkt het net of de Russische strijdkrachten een schietschijf op de eigen troepen plaatsen. Häyhä voelt zich in zijn witte camouflage-outfit als een vis in het water in de Finse winter die met temperaturen tot -40°C zelfs naar lokale normen bijzonder streng is dat jaar.
Häyhä overleefde de oorlog, zij het nipt. Actieve dienst tijdens de Vervolgoorlog, waarin Finland met de steun van nazi-Duitsland een nieuwe Russische invasie tracht af te slaan, voert Häyhä niet meer uit. Zijn leven lang blijft Häyhä volhouden dat hij slechts zijn plicht deed. Pas op heel hoge leeftijd praat hij voor het eerst met de pers over zijn ervaringen en zijn leven na de oorlog. Ook dat interview is in het boek opgenomen.
De terughoudendheid van het hoofdpersonage over zijn eigen daden verklaart mogelijk waarom dit boek bij momenten een vreemde leeservaring bezorgt: datgene waarom Häyhä bejubeld wordt, is immers niet anders dan het neerschieten van andere mensen – de ene na de andere; mensen die in wezen in niets van jezelf schillen, behalve dan dat ze de pech hebben onder bevel te staan van figuren die de noodzaak voelen de landsgrenzen te verleggen. Gelukkig weet Ritstier het verhaal van Häyhä in een boek te gieten dat niet doordrenkt is van bloedvergieten, maar waarin je, aan de hand van enkele episodes, een beeld krijgt van zijn leven dat door de Heij op sobere wijze in beeld gebracht werd. Daarmee is De witte dood een interessant werk over een minder bekend verhaal in de marge van de Tweede Wereldoorlog, op nauwelijks enkele uren reizen van hier.
