Als kunsttak heeft de fotografie pas relatief laat haar beslag gekregen. Eerst was fotografie een curiosum, daarna evolueerde ze in de richting van allerlei praktische toepassingen om geleidelijk aan personen aan te trekken die het medium als een kunstvorm zouden gaan beoordelen. Soms trok de kunst zelfs personen aan wiens bijzondere invalshoek pas kort voor hun verdwijnen van deze aardbol gekend en erkend zou worden. Geen persoon past duidelijker in deze categorie dan de Amerikaanse fotografe Vivian Maier, aan wie Bozar een solotentoonstelling wijdt, geschoeid op haar werk als autodidact.
Nauwelijks iemand zou geweten hebben dat Vivian Maier (1926-2009) geleefd zou hebben – behalve misschien de kinderen die ze als Amerikaanse nanny onder haar hoede heeft gehad – ware het niet dat haar fotoarchieven einde 2007 ontdekt werden door een makelaar. Maier was in 1926 geboren geworden als dochter van een vader van Oostenrijks-Hongaarse origine en van een moeder die als Française uit de Alpen afkomstig was. Geboren in New York, gaat ze na nadat vader het gezin verlaten heeft, samen met haar moeder vier jaar in Frankrijk wonen, om in 1936 terug te keren naar New York. Via een erfenis die ze begin jaren vijftig verwerft, kan ze een aantal reizen naar plaatsen zoals de Franse Alpen, Cuba, Canada , Californië of Thailand financieren.
Het is ook in deze periode dat ze begint met fotografie, en algauw wordt het een passie. In 1956 verhuist ze naar Chicago waar ze ook in dienst treedt als kindermeisje. Een beroep dat anoniem blijft in de mensenmassa, en zo zal ze haar tijd verdelen tussen New York en Chicago. In volstrekte anonimiteit levend maar wel steeds intenser fotograferend, zonder echter ook maar de minste bekendheid te verwerven. Tot op het moment dat haar archieven ontdekt worden, en er geconstateerd wordt dat ze al die jaren een echte ‘street photographer’ geweest is.
Bozar toont in deze expo 91 van haar typische foto’s, verspreid over een zeer beperkt aantal kleine zalen, die ook tot in de puntjes sober ingericht werden. Soms staat er onder de foto’s een plaats- of tijdsvermelding, echter enkel wanneer men die op de dozen met de foto’s kon achterhalen. Vaak vermoedt men dat de foto’s getrokken werden in Chicago of New York maar weet men het niet zeker en het tijdstip blijft een raadsel.
Bijzonder aan het werk is de nieuwe invulling van het begrip ‘zelf’. Vaak staat er een schaduw op de foto van de fotoigrafe, soms heel goed herkenbaar aan haar hoed. Niet onzelden kirjgt de bezoeker te maken met een spiegel die opduikt in de foto, een reflectie van de persoon. Tegelijkertijd is dat ook een reflectie van het leven in een anonieme grootstad. Heel vaak is er een schaduw aanwezig en er is een duidelijke voorkeur voor foto’s bij zonnig weer. In ieder van deze gevallen betreft het een soort ontdubbeling van de fotografe, die bijna postuum de aura van een kunstenares kreeg, zodat ze uiteindellijk toch de dans der vergetelheid ontsprong.
Curator Anne Morin brengt met deze expo een scherpe analyse van een wereld waarin tegenwoordig ieder individu tracht de dans der vergetelheid te ontspringen via het fenomeen van de selfies en van de social media. Vivian Maier overleed net voor dit tijdperk starttte, en dat maakt haar werk als street photographer in retrospectief zo bijzonder en de ontdekking van haar archieven iets als de ontdekking van een verborgen schat.
De expo ‘Vivian Maier. Het zelfportret en zijn dubbel’ loopt nog tot 21 juli in Bozar te Brussel.
