Ooit heersten de Romeinse cultuur en taal over een flink deel van de destijds gekende wereld. Het aspect ‘heersen’ zorgde meteen ook voor de belangrijkste negatieve en positieve aspecten. Niet alle volkeren die onderworpen werden, waren het volledig eens met de structuren en gevolgen. Wat echter niet kan ontkend worden, is dat de structuur deze van een imperium aannam. Het beste bewijs dat deze structuur bij momenten stevig was, is dat er 2000 jaar later met onze moderne middelen kan teruggeblikt worden op wat er architectonisch van overblijft.
De Oostenrijkse fotograaf Alfred Seiland tracht de laatste vijftien jaren overal ter wereld de overblijfselen van dat imperium vast te leggen via het medium waar hij het meest van houdt: de fotografie. Hij toert door Europa, Afrika en het Nabije Oosten, maar ook de Verenigde Staten met als enige doel oude gebouwen, ruïnes, gedenkzuilen en zelfs plaatsnamen te vereeuwigen in hun huidige context en omgeving. Maakt niet uit of het origineel is of vermomd als Romeins of zelfs helemaal in scène gezet. Het Gallo-Romeins Museum gebruikt nu 150 foto’s die hij bijeen flitste in het kader van een expo die even eenvoudig als treffend “Imperium Romanum” genoemd werd.
Seiland was niet voorbestemd om fotograaf te worden, maar via samenwerkingen met kranten en tijdschriften verkreeg hij er een hoge mate van bekwaamheid in. Voorwaarde voor zijn werk voor hem is altijd geweest dat hij de ziel en de gedachte achter het afgebeelde kon doorgronden. Toen hij met het idee kwam om langs de restanten van het Romeinse imperium te reizen, en telkens foto’s te nemen van wat zich voor zijn ogen als overblijfsel presenteerde, besefte hij als geen ander dat hij eerst veel kennis diende te vergaren. Een gedenkzuil in het centrum van Rome, een mijlpaal in Tongeren, een muur in het noorden van Engeland, zuilen in Palmyra, ze zijn er immers niet zomaar gekomen. En vooral, ze bepalen ook nu vaak nog het landschap.
De tentoonstelling werkt daarom ook terecht laagdrempelig. Het is niet vereist om een heel inzicht in de architectuurgeschiedenis van de Romeinen verworven te hebben om mee te zijn met de foto’s. Er is een handige audiogids voorzien die de context van iedere foto uitlegt, en verwijst naar de details. Treffend is inderdaad dat de speurtocht begon na de zoveelste poging om de geschiedenis van Rome te vereeuwigen in een tv-serie, Rome uit 2006. In Cinecittta bij Rome had men hele tempels en huizen nagemaakt. Ook dat maakt inmiddels deel uit van de geschiedenis van Rome: wat de filmindustrie er van gemaakt heeft. Rome was gelukkig net een serie die Rome correct afbeeldde: in kleuren en niet met het nooit aanwezig geweest zijnde witte marmer. De pingpongtafel in het midden van de Senaat heeft er uiteraard ook nooit gestaan. Die was enkel voor de acteurs.
De expo werkt niet per regio: ze springt van foto’s uit Avignon, naar een viaduct in Segovia en van de ene kant van de Donau naar de andere, en van Syrië naar Palestina. Overal zie je de hedendaagse tijd doordringen: de ene keer door toeristen die langs het monument floreren, dan weer door het duidelijke verval en verweer van eeuwen. Het geeft een soort ziel mee aan de foto’s. Of Seiland echter helemaal doordringt tot de kern van het geweten van de hedendaagse bewoners van de streken, is niet meteen duidelijk. Vaak zijn hun taal en zelfs sommige gewoonten verwant aan deze van de Romeinen die op hun huidige woonplaats gevestigd waren. Vaak zijn ze echter geen afstammelingen ervan. Welk deel van de Romeinse ziel zit in hun geweten en gewoontes ? Het blijft een fascinerende vraag waar de tentoonstelling over zwijgt.
De foto’s dienen voor zichzelf te spreken, maar foto’s uit Las Vegas met nabouwsels van het imperium zeggen al evenveel over wat de Romeinen heden ten dage nog kunnen betekenen voor moderne mensen. Eruditie? Beschaving? Blijkbaar toch niet meteen. Eerder een verflauwing van de leefgewoonten, de banaliteit van het leven, de rush naar geld en ontspanning. Iets wat de personen die de bouwsels op de foto’s opgericht hebben, vermoedelijk nooit hadden kunnen of durven vermoeden.
De tentoonstelling “Imperium Romanum” loopt nog tot 15 januari 2023 in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren.
