‘Hoe krijgen we op korte tijd elf miljoen Joden weg uit heel Europa’? Dat is de enige vraag die door nazileider Reinhard Heydrich gesteld werd op de beruchte Wannseeconferentie op 20 januari 1942 in Berlijn. Een vraag gesteld aan vijftien hoge naziambtenaren. Een niet-humane vraag die op minder dan twee uur tijd besproken werd en levensbepalend zal worden voor zes miljoen joodse mensenlevens.
Matti Geschonneck brengt met Die Wannseekonferenz een natuurgetrouwe weergave van de vergadering waarin de Holocaust voor het eerst uit de doeken werd gedaan. Dit gebeurde op een heel gedirigeerde manier: de vijftien nazi’s onderbraken elkaar geen enkele keer. Geschonneck focust zich slechts op twee dingen: aan de ene kant de beroemde conferentie zo eerlijk mogelijk weergeven, zonder enige vorm van eufemismen. Hierbij wordt de taak, om alle joden te evacueren, gedetailleerd weergegeven en door Heydrich als iets unieks gezien dat per definitie de wereldgeschiedenis zal ingaan. Aan de andere kant wil Geschonneck de kijker alles tonen met behulp van een betrokken camera.
Geschonneck brengt de conferentie heel natuurgetrouw, letterlijk dan, want hij brengt de film met een enorme fascinatie voor de reële tijd. Alsof hij diegene is die een rechtvaardig, onverbloemd verslag voortbrengt. Hij neemt zijn tijd om iedereen rustig aan te laten komen, laat elk moment van de vergadering zien en neemt ook uitgebreid de tijd om iedereen naar huis te laten vertrekken. Hij brengt op realistische wijze een bittere realiteit, door sober te filmen, zonder tijd te verspillen aan muziek of spektakel. Geschonneck brengt emotieloze dialogen in een duistere setting met acteurs die met preciezie de reële personages imiteren. Aan de hand van woordelijke spanningen voelt de kijker dat niet elke nazi die aanwezig is, akkoord gaat met de zogenaamde ‘Endlösung der Judenfrage’ (eindoplossing van het Jodenvraagstuk) maar ook dat ze dit niet rechtuit kunnen vermelden. De hele conferentie lang weet zowel de kijker als de aanwezigen van de vergadering, dat er meedogenloze, onmenselijke taferelen worden besproken, maar toch zijn de nazi’s te laf om te zeggen wat ze willen zeggen. Sterker nog, het duurt tot het einde van de vergadering dat er eindelijk gezegd wordt waarover men al 90 minuten lang rond de pot draait: de snelste manier om de Joden uit te roeien, is door middel van gas!
Cinematografisch koos Geschonneck voor een bijzonder onthullende en zeer betrokken cameravoering. Een camera die koste wat kost de kijkers elk detail van de vergadering wil tonen. Aan de hand van over-the-shoulder shots en eye tracing, krijgt de camera al snel de rol van moderator toebedeeld. Die zorgt ervoor dat we niets missen van deze gebeurtenis, zelfs niet tijdens de pauzes, wanneer we de eer krijgen om de belangrijkste en meest essentiële gesprekken te volgen. De camera is ook, naast Adolf Eichmann, diegene die een glimp van aandacht zal geven aan de enige vrouw aanwezig: de notulist. Tot slot geeft de camera op het einde de kijker een heel intiem, maar tegelijk vreemd gevoel. Wanneer Eichmann in detail uitlegt hoe de joden zullen vergast worden, krijgen we van elke aanwezige de blik te zien. Ook hier zien we alweer een onmenselijke reactie op een niet-menselijke gebeurtenis: zonder enige emotie!
Die Wannseekonferenz gaat duidelijk over de grens tussen het menselijke en niet-menselijke. De eigenlijke Wannseeconferentie heeft die grens natuurlijk ruimschoots overschreden. En dit allemaal op basis van het idee om Europa opnieuw in te richten door als eerste punt een ‘rasverbetering’ door te voeren. De mensen die aanwezig zijn, praten over niet-menselijke zaken op een niet-menselijke manier. Zonder enige emotie wordt door slechts vijftien mannen het levenseinde van elf miljoen joden bepaald. Heydrich zal zijn zin krijgen, want 1 ding staat vast: de visie van de Führer kan niet gesnoeid worden als een kamerplant.
