Al ooit een kunstenaar interesse zien tonen in kinderen? Ongetwijfeld. Ze afgebeeld zien worden in schilderijen of op foto’s? Zeer zeker. Ze onderwerp zien worden van fotoreeksen met als onderwerp culturele homogeniteit? Al veel minder. Dat is nochtans exact wat de Japanse fotograaf Osamu Yokonami deed in zijn groot project Japanse kinderen. Doel is om door een systeem van ritmische herhaling en serialiteit thema’s als identiteit en culturele homogeniteit te doorgronden. Cultureel Centrum Hasselt exploreerde zijn drie grote fotoreeksen voor het eerst in België.
Er zijn ongetwijfeld redenen om Yokonami als een fotograaf van de anonimiteit te bestempelen. Hij neemt kinderen als uitgangspunt en onderzoekt dualistische opvattingen over het zelf en over het bereik van menselijke emoties. In zijn werk treedt zowel de verbinding als de spanning tussen individuele expressie en gemeenschappelijke culturele gewoontes naar voren. De fotograaf brengt een groep samen die nauwgezet geplande kostuums draagt en nooit recht in de lens kijkt. Vreemd genoeg lijkt de conclusie eerder te zijn dat als bijvoorbeeld meisjes hun gezicht niet laten zien en dezelfde uniformen dragen, ze een niet-identiteit worden. Een bewijs volgens de fotograaf dat niemand alleen kan leven. Of anders geformuleerd: dat in de natuur een groep mensen krachtiger is dan een individu.
De fotograaf vraagt daarnaast echter ook dat zijn onderwerpen, de jonge Japanse kinderen, ook allemaal dezelfde pose aannemen, namelijk het torsen van een vrucht op hun linkerschouder. En door dit als bijkomende moeilijkheid aan de poserende kinderen op te leggen, zag hij hoe hun gezichtsuitdrukking veranderde. Op dat moment werd hij zich bewust van de individualiteit van elk kind. Ondanks dezelfde kleding, dezelfde achtergrond, dezelfde bewegingen en dezelfde verlichting bracht de inbreng van het fruit de individualiteit van elk kind naar voren.
Vijf jaar werkte de fotograaf aan een reeks van 1000 foto’s van Japanse kinderen. In zijn tweede project Primal werkte de fotograaf volgens dezelfde methode bij nog iets jongere kinderen. In een derde project met iets oudere kinderen viel vooral op dat ze bepaalde houdingen en poses bewust gingen aannemen. Het onbewuste gedrag van vroeger verdween en het bewustzijn verscheen.
De series die de fotograaf afbeeldt, geven inderdaad het gevoel dat het individu zich alleen maar kan uiten in groepsverband. Het bewustzijn verdringt het onderbewustzijn met het verstrijken van de tijd. Het levert lieve beelden op, en de kunstenaar weet zeker de voordelen van serialiteit en portretten te vatten. Hoe dit echter toelaat om te ontsnappen aan groepsdruk en ruimte laat voor individuele acties en initiatieven, toch oh zo onontbeerlijk in het latere leven van deze kinderen, is minder duidelijk.
Osamu Yokonami: Japanse kinderen loopt nog tot en met 6 maart 2022 in Cultureel Centrum Hasselt.
