Wie is er bang van Jean-Claude Van Damme ?

Gelukkige verjaardag Jean-Claude Van Damme ! Op 18 oktober werd ‘The Muscles From Brussels’ zestig jaar. Op een handvol films op VTM 3 na, besteedde de media in Vlaanderen niet veel aandacht aan die verjaardag. Hoe komt het toch dat meer dan dertig jaar na Van Dammes doorbraak in Bloodsport, de man en de acteur nog altijd op gemengde gevoelens worden onthaald in ons Belgenlandje ? Enerzijds heeft JCVD sinds 2012 een standbeeld aan het Westland Shopping Center in Anderlecht, anderzijds is hij overvloedig aanwezig in de DVD- rommelbakken van menig Mediamarkt. Een portret in tien trefwoorden van wellicht de meest flamboyante Belgische acteur van de twintigste eeuw.

Karate

Jean- Claude Camille François van Varenberg wordt op 18 oktober 1960 geboren in Sint-Agatha- Berchem in Brussel. Zijn vader is een Brusselaar, zijn moeder is een Vlaamse: Belgischer dan dit zal je moeilijk vinden.

Naar eigen zeggen was de jonge Jean-Claude in zijn jeugd maar een schriel Brussels ketje, maar dat verandert als hij zich op zijn tiende aansluit bij een karateclub. Hij heeft bijzonder veel talent en op zijn vijftiende is The Muscles from Brussels niet alleen recreatief, maar ook competitief met karate bezig. Later volgt de krachtpatser in spe ook nog balletlessen en begint met gewichtheffen. Op zijn achttiende haalt JCVD zijn zwarte gordel in de karate en niet veel later steekt hij de titel van ‘Mister Belgium’ in de bodybuilding ook op zak. De beste zijn in deze sporttakken is echter niet goed genoeg, de spierbundel wil het ook maken als acteur in Hollywood. Voor zijn vertrek naar de VS proeft hij al even van het acteursbestaan als figurant in de film Vrouw tussen Hond en Wolf van André Delvaux uit 1979. Als je niet knippert met je ogen kan je hem als cinemabezoeker spotten in de rolprent.

Bloodsport

De eerste jaren in Hollywood zijn de moeilijkste, ook voor JCVD. Hij probeert de aandacht te trekken met zijn karatekicks in nachtclubs waar veel Hollywoodsterren komen. Dat lukt ook en uiteindelijk kan de karateka contact leggen met Chuck Norris en Lou Ferrigno. The Muscles From Brussels wordt de vaste sparringpartner van Norris en in die eerste jaren wordt hij laconiek ‘de boksbal van Chuck Norris’ genoemd. Zijn eerste grote rol is die van de Russische slechterik Ivan Kraschinsky in No Retreat, No Surrender in 1986. ‘You want to be a star, you’re gonna be a star’, zei Menahem Golan – de grote baas van de Cannon Group – naar verluidt tegen Jean-Claude Van Damme toen die de Joodse producent om een rol kwam smeken. Vervolgens krijgt Van Damme het scenario van Bloodsport voor de voeten geworpen. Even dreigt het mis te gaan met de rolprent als blijkt dat de ‘rough cut’ van Bloodsport nergens op slaat. Het geluk lacht de filmster in wording toe als Carl Kress, een echte veteraan die ook al de montage deed voor The Towering Inferno, er zich mee gaat bemoeien. Hij tovert Bloodsport om tot een echt kassucces.

John Woo

De films van JCVD doen het goed aan de kassa eind jaren tachtig, maar kritisch succes blijft voorlopig uit. Zijn beste kans krijgt hij in 1993 met de film Hard Target van John Woo. The Muscles From Brussels gaat er vandaag nog altijd prat op dat hij deze ‘Martin Scorsese van het Oosten’ naar Hollywood heeft gehaald, maar de waarheid is toch iets genuanceerder dan dat. Zo was Hard Target sowieso al bedoeld als vehicle voor de krachtpatser, onafhankelijk van de regisseur. Bovendien speelde de toenmalige topman van Universal Tom Pollock een doorslaggevende rol in het binnenhalen van Woo. Hard Target groeit uiteindelijk uit tot een meer dan degelijke actiefilm die Van Dammes status als actiester alleen maar bevestigt, maar de ongemakkelijke spagaat die Woo hier uitvoert om de Hong Kong actiecinema te verenigen met Hollywood leidt tot artistieke spierscheuren. ‘Ik was te ambitieus in Hard Target, ik wou alles doen in een film’, zou Woo hierover later met enige wroeging zeggen.

Leentje Buur

In de jaren 90 doet Van Damme datgene wat veel andere filmsterren al voor hem hebben gedaan: een graantje meepikken van het succes van een ander. Zo is Universal Soldier een nauwelijks verhulde herwerking van The Terminator en speelt Sudden Death leentje buur bij Die Hard. Op financieel vlak een goede zet, op kritisch vlak een slag in het water. The Terminator en Die Hard zijn actieklassiekers omdat ze origineel uit de hoek kwamen en omdat de cineasten die aan het roer stonden, respectievelijk James Cameron en John McTiernan, echt wel kaas hadden gegeten van hun vak.

1994

1994 is een echt boerenjaar voor Van Damme. Zowel Timecop als Street Fighter gaan boven de honderd miljoen aan de box office. Dat beiden geen kritische hoogvliegers zijn deert niemand want zolang de kassa rinkelt, is alles oké. Achter de schermen is het echter geen rozengeur en maneschijn. Het ego en het cocaïnegebruik van de actieheld bereiken astronomische hoogtes en de Belg laat het niet na om aan iedereen op de set te laten weten dat hij de ster is. Universal biedt hem ‘a three picture deal’ aan voor twaalf miljoen dollar per film. The Muscles from Brussels weigert omdat hij twintig miljoen wil, net zoals Jim Carrey. De deal gaat niet door en de reputatie van onze nationale trots als ‘moeilijke jongen’ is geboren.

‘Aware’

Van Damme komt in de jaren 90 niet enkel in het nieuws met zijn films, maar ook met – op zijn zachtst gezegd – vreemde uitspraken. Vooral in de Franstalige wereld groeit hij al snel uit tot de risee van de filmsterren door interviews en televisieoptredens waarin The Muscles From Brussels het niet kan nalaten het publiek te trakteren op cryptische pseudo- filosofische uitspraken waar geen touw aan vast te knopen is. Van Damme wordt zo een gegeerde spotvogel voor pers en publiek die te pas en te onpas zijn bloemrijke ‘Aware’ commentaren mag komen debiteren. JCVD zal in de vroege jaren 2000 een tijdlang weigeren om nog interviews te geven aan de Franstalige pers omdat hij de spottende commentaren beu is.

Steven Seagal

Waar en wanneer de vete tussen Steven Seagal en JCVD precies is begonnen, zal wellicht niemand meer kunnen achterhalen. Feit is wel dat Seagals gastoptreden in de talkshow van Arsenio Hall in 1991 niet echt heeft geholpen om de kloof tussen hen te dichten. We zien hier Seagal ten voeten uit: hooghartig, arrogant en onwaarschijnlijk neerbuigend ten opzichte van JCVD. Anno 2020 is er…….niets veranderd. Zijn afwezigheid in The Expandables franchise, waar zowat elke actiester van de jaren 80 is vertegenwoordigd, spreekt boekdelen. Lees: zijn collega’s lusten hem niet. Ter herinnering: JCVD heeft wel degelijk een bewezen trackrecord in karate en kickboksen. Hij is een tweede Dan in Shotokan karate en heeft achttien knockout overwinningen in het kickboksen op zijn naam staan.

Box office poison

Double Team, Knock Off, Legionnaire, Universal Soldier: The Return, ……. de lijst van films die falen aan de box office in de tweede helft van de jaren 90 is lang. Je kan dan twee dingen doen: je heroriënteren of de koning van de afprijsbakken worden. Helaas werd het de tweede optie voor onze actieheld. Ter vergelijking: Schwarzenegger verkast net op tijd naar de politiek om de duidelijke neergang in de actiefilm te vermijden en Stallone kan altijd terugvallen op een nieuwe aflevering van Rambo of Rocky om zijn slabakkende carrière te redden. Van Damme heeft geen van beide.

Videoclips, reclame en goede doelen

In de jaren 2000 gaat het bergaf met de carrière van JCVD. De man belandt in de direct-to-DVD hel en kan er maar moeilijk uitraken. Dat wil niet zeggen dat The Muscles from Brussels niet verrast op andere terreinen. Zo danst en verbouwt hij een hotelkamer in de videoclip van ‘Kiss my Eyes’ van de Franse DJ Bob Sinclair uit 2003. Ook de reclamewereld ontdekt het potentieel van JCVD. Met zijn enthousiaste vertolking in de Casino 777 commercials maakt de man zich onsterfelijk belachelijk. Andere commercials zijn dan weer regelrechte voltreffers zoals de legendarische reclame voor Volvo Trucks uit 2013 waarvoor Van Damme zijn ‘epic split’ nog eens bovenhaalt. Tenslotte is onze nationale trots het boegbeeld van de controversiële Gaia campagne tegen bont in 2011.

JCVD: een eindbalans

Heeft Van Damme het nu zoveel slechter gedaan dan de andere actiesterren van de jaren 80 en 90 ? Dat hangt af van de invalshoek. Het is een feit dat de man nu eenmaal op de juiste moment (1985-1995) op de juiste plaats (Hollywood) was waar films met cheesy dialoog, flinterdunne plots en over-the-top actie werden gemaakt die plots wereldwijd succes hadden. Op dat vlak is hij niet beter of slechter dan concullega’s  Stallone en Schwarzenegger die grotendeels hetzelfde carrièrepad hebben bewandeld. Het grootste verschil ligt in het feit dat voornoemde heren erin geslaagd zijn om ofwel succesvolle filmfranchises te lanceren ofwel regelmatig met topcineasten te werken. De gloriedagen van weleer zijn vermoedelijk definitief voorbij, maar JCVD blijft verbazen in andere media (reclame, videoclips).

 

recent

Zimmerman

17 maart 2024Rotown, Rotterdam

Zondagavond spelen Ivy Falls en Zimmerman in Rotown in...

Coeur :: SHOW

Meer pompende beats. Meer duizelingwekkend Frans. Meer pure, feestelijke...

The Smile

15 maart 2024Vorst Nationaal, Brussel

Er zit een goeroe verborgen diep in Thom Yorke....

Benni :: Make Me Blind

Vanuit het land van de eeuwige herfst bracht de...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

aanraders

La Bête

De naam Bertrand Bonello laat misschien niet bij iedereen...

Dune Part Two

Na het opvallende succes (de film haalde een allesbehalve...

The Iron Claw

Regisseur Sean Durkin is een kei in het evoceren...

Human Forever

“Hoe ga je met dementerende mensen om?” moet plaats...

La Sirène

De oorlog tussen Irak en Iran staat geboekstaafd als...

verwant

The Expendables 2

Half ontwaakt uit een dronken roes en met een...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in