Geen sensatie heviger in deze coronatijden dan dat onbestemde gevoel om vreemde, exotische streken op te willen zoeken. Getuigend van een vreemd toeval pakte het Brusselse Wiels op 1 februari uit met een trilogie van de Vietnamese kunstenares Thao Nguyen Phan. De expo roept echter veel diepere vragen op dan kon worden bevroed bij het plaatsen van drie video-installaties.
Curators Zoë Gray (Wiels) en Hilde Teerlinck (Han Nefkens Foundation) brachten in een gezamenlijke inspanning de jonge Vietnamese kunstenares Thao Nguyen Phan voor het voetlicht. Jong, inderdaad, want geboren in 1987, op een moment dat de definiërende gebeurtenis in haar vaderland, de Vietnamoorlog, al twaalf jaar achter de rug was. Nochtans is het de recente geschiedenis van haar vaderland die, meer dan wat ook, een onuitwisbare stempel drukt op het oeuvre van de kunstenares.
Het zou gemakkelijk zijn om dit Vietnamese talent als een videokunstenares te beschrijven. Het kostte Wiels inderdaad weinig moeite om de ruimtes voor haar tentoonstelling terug open te stellen nadat ze drie maanden gesloten waren gebleven door Covid-19. Op het eerste zicht is het een opeenvolging van drie video-installaties afgewisseld met tekeningen van de kunstenares. De tekeningen zijn echter onlosmakelijk verbonden met elk van de drie installaties. Deze installaties roepen dan weer een sfeer van urgentie op die blijft hangen, zelfs na het verlaten van de tentoonstellingsruimte.
Wat de expo van deze Thao Nguyen Phan zeker aantoont, is het feit dat haar vaderland naast een officiële geschiedenis ook een onofficiële geschiedenis omhelst. De officiële geschiedenis is deze van kolonialisme door de Fransen, een koloniale bevrijdingsoorlog, een splitsing van het land in Noord en Zuid, een door de Amerikanen gevoerde Vietnamoorlog die schrijlings beide delen van het land uitputte, en een heropbouw in een verenigd land die oude demonen zoals hongersnood en discriminatie trachtte te bezweren. Het onofficiële verhaal is dat van de continue aanwezigheid van de tegenstelling stad-platteland, het onderhouden of juist loslaten van oude tradities, de strijd tegen honger en voor voedselzekerheid en het in het onderbewustzijn van de bewoners afgezakte droombeeld en nachtmerriebeeld van aantasting van de idyllische oorspronkelijke leefwereld, langs en met de natuur.
Geen wonder dat de drie video-installaties opgebouwd werden rond kinderen. Haar vaderland wordt gedissecteerd in al haar facetten door de ogen van kinderen, waarvoor de kunstenares een vrije, bijna geïmproviseerde registratiestijl hanteert. Zo worden video-installaties zoals Tropical Siesta, Mute Grain en Becoming Alluvium, een metafoor voor de snelle economische groei van haar land, als het ware op een kerkhof van voedselonzekerheid die men al eeuwen met zich meesleept, aantasting van het milieu en een snel ontstane kloof tussen rijk en arm. Niets hiervan valt terug te vinden in de officiële geschiedenis, enkel kinderogen kunnen deze onofficiële geschiedenis vrij en onbevangen weergeven.
De beelden worden gelardeerd met teksten uit de mond van de kinderen. Over hoe broers en zussen stierven door ondervoeding, over hoe blinde ouderen in een dorp verstoken blijven van medische zorgen, over hoe idyllische dorpen opgeofferd worden aan de vooruitgang. De tekeningen – vaak tientallen per belendende ruimte – beeldden op een soms primitief aandoende manier deze problematiek uit. Voorzien van heldere, sprekende kleuren, duidelijk afgebakende figuren, refereren ze aan de rijke kunsttraditie van de Vietnamese cultuur. Meer dan wat ook dienen ze echter als referentiekader voor gevoelens en emoties. Gevaren in dorpen, vernietiging van het leefmilieu: het zit er allemaal in. En zo bevindt uiteindelijk ook de kunstenares zich op een kruispunt van wegen: meedoen aan de vooruitgang, ertegen ingaan, of misschien door de ogen van kinderen een alternatieve wereld scheppen vol weemoed, onderbouwd door kritiek op zaken die te snel gaan. Het resultaat is een expo die doet nadenken en die onder de huid van de bezoeker durft kruipen.
De expo Thao Nguyen Phan.Monsoon Melody loopt nog tot 16 augustus in Wiels (Brussel).
