Maja Haderlap :: De engel van het vergeten

Hoe leer je omgaan met een geschiedenis die niet verteld kan en al evenmin mag worden? Hoe draai je een bladzijde om waarvan de buitenwereld beweert dat die niet bestaat? Maja Haderlap schreef er een boek over.

Hoe leer je omgaan met een geschiedenis die niet verteld kan en al evenmin mag worden? Hoe draai je een bladzijde om waarvan de buitenwereld beweert dat die niet bestaat? En hoe groei je op met een vader die angst zaait, geweld oogst, spreekt met een wasem van alcohol en bitterheid? Maja Haderlap schreef er een boek over. Een boek over hoe vergeten helend kan werken. Of hoe de wereld iets laten weten een stap richting vergeten kan zijn. En dus richting leven.

Vergeten? Weten? Het zijn paradoxen waarin Maja Haderlap zich uitdrukt. Niet alleen overkoepelend thematisch, maar ook binnen de korte alinea’s die samen De engel van het vergeten construeren, struikelt de schrijfster voortdurend over tegenstelling. Misschien niet echt verwonderlijk, gezien ze opgroeide tussen een volk dat littekens droeg die door haar natie werden (en nog steeds worden) ontkend – littekens waarvan iedereen doet alsof die er niet zijn.

Waar gaat dit over? Over Karinthië, de meest Zuidelijke van Oostenrijks negen deelstaten. Daar werden de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog verslagen door toedoen van partizanen, die nooit de eer te beurt viel die ze in Joegoslavië aangemeten kregen. Ze hadden immers geen Tito om hun heldendom te verpersoonlijken, geen epische verhalen die tot nationale mythe werden uitgeroepen en prompt werden naverteld en opgetekend voor de volgende generaties.

Nee, de gehavende boeren die tot de verdrukte Sloveense minderheid behoorden en uit angst voor deportatie verzet aantekenden tegen de terreur van het nationaalsocialisme, druppelden na de wereldbrand hun vaderland binnen en werden opnieuw uitgespuugd. Ze werden niet ontvangen als bevrijders, noch als martelaars. Dus konden hun wonden niet genezen, kreeg hun verleden geen plaats. Zelfs hun taal, het Sloveens, werd uit het officiële maatschappelijke leven geweerd. Op vandaag is de Karinthische partizanenstrijd een kanttekening in het relaas van ’40-’45. Ten onrechte, dat spreekt.

Haderlap groeide op in een gezin met een verziekte vader, die leed aan een post-traumatisch stress-stoornis. Dat is uiteindelijk maar een naam, een wetenschappelijk excuus voor verbale uitspattingen, dreiging met zelfmoord, hysterische zenuwinzinkingen met de welbekende compensatie van te veel ethyl. Allesbehalve een veilige context om in op te groeien, te meer omdat Haderlaps moeder verstarde onder de psychopathologie van haar echtgenoot.

In ‘flardische’ stijl sprokkelt de auteur doorheen De engel van het vergeten herinneringen aan haar jeugd, aan de Bildung van haar persoonlijkheid, aan de keuzes die ze moest maken, aan hoe ze als kind haar weg zocht in het bestaan, aan hoe moeilijk ze met toekomstperspectief kon opgroeien in een wereld die beheerst en geregeerd werd door angst en schuld, door het gevoel tekort te schieten, niet goed genoeg te zijn, niet voldoende te kunnen betekenen.

Onderweg ziet de opgroeiende Haderlap echter in dat het trauma van haar vader haar eigen trauma wordt, en dat de uitweg besloten ligt in het zich ontdoen van de demonen van een verleden dat het hare niet is, en tegelijk ook weer wel. Wat haar vader nooit achter zich heeft kunnen laten, moet zij als het ware van zich af schrijven, moet zij definitief tot de voltooid verleden tijd kunnen veroordelen om een nieuw hoofdstuk in haar eigen bestaan te kunnen aanvatten. In die zin draait dit boek over vergeten precies om het onthouden, het doorgeven, het niet verloren laten gaan.

Initieel lijkt De engel van het vergeten opgetrokken uit louter anekdotische feiten, verdwaalde herinneringen, zintuigelijk beschreven memoires. De klemtoon verschuift echter van het puur empirische naar het interpretatieve, zeker in de laatste honderd bladzijden, waarin Haderlap wat theoretischer en abstracter de geschiedenis van het gemarginaliseerde volk onder woorden brengt. Het meest is dit boek echter een persoonlijke zoektocht naar taal, een twijfelend tasten in het duister waarbij de wil om schoon schip te maken meer en meer vaste vorm aanneemt, en daarmee ook de identiteit van de vertelster. Eenmaal ze de feiten aan elkaar heeft kunnen rijgen en heeft begrepen hoezeer haar vader getekend was door de gruwel die hem was overkomen, slaagt ze er in hem te vergeven, en met hem ook zichzelf.

De engel van het vergeten verwordt tot een apologie voor zichzelf, om te culmineren in een bevrijdende ‘wording’ van Haderlap als kunstenares. En dat in een hoogst gevoelvolle taal, zij het soms te barok, doch bovenal sensitief en wonderlijk geraffineerd qua stijl. Kwetsend en helend – dit boek is een uitgesponnen gedicht dat zich weliswaar voorzichtig roert en toch blaakt van urgentie.

8
Max Amann

recent

Zimmerman

17 maart 2024Rotown, Rotterdam

Zondagavond spelen Ivy Falls en Zimmerman in Rotown in...

Coeur :: SHOW

Meer pompende beats. Meer duizelingwekkend Frans. Meer pure, feestelijke...

The Smile

15 maart 2024Vorst Nationaal, Brussel

Er zit een goeroe verborgen diep in Thom Yorke....

Benni :: Make Me Blind

Vanuit het land van de eeuwige herfst bracht de...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

aanraders

Maxim Osipov :: Kilometer 101

Dat zelfs op al onschadelijk gemaakte dissidentie nog steeds...

Olga Tokarczuk :: Empusion

Weg met de achterflap! Hoewel het iedereen vrij staat...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

verwant

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in