De verwarde Ruban Nielson maakt het zichzelf op verschillende manieren moeilijk. Niet alleen gebruikt hij het songschrijverschap als excuus om tot in den treure over zijn eigen gebreken te filosoferen, maar daarnaast weerhoudt zijn druggebruik hem ervan eindelijk volwassen te worden. Als het niet zo’n verdomd aimabele en vooral getalenteerde man was geweest, had zijn Unknown Mortal Orchestra waarschijnlijk geen al te hoge toppen gescheerd. Zelfs na het succes van doorbraakplaat Multi-Love kost het hem ogenschijnlijk nog steeds moeite om de drie grote polen in zijn leven – niet noodzakelijk in volgorde van belangrijkheid: familie, muziek en verdovende middelen – in evenwicht te houden. Dus greep enola de release van het nieuwe Sex & Food aan om alles eens rustig met hem op een rijtje te zetten.
Nielson: “Mijn vorig album had ik volledig thuis in mijn speciaal ingerichte kelder opgenomen, daar kon ik de hele nacht wakker blijven en overdag slapen. De plaat was ook vooral geïnspireerd door wat er in huis gebeurde – ik had wel een klein beetje getoerd en gereisd tijdens de opnames, maar dat was niets in vergelijking met hoe mijn nieuwe plaat tot stand is gekomen. Ja, deze keer waren er veel verschillende dingen aan het gebeuren die me bezighielden. Misschien wou ik mezelf ervan weerhouden over één specifiek verhaal te schrijven zoals dat bij Multi-Love het geval was, en daarom heb ik het opnameproces veel vaker onderbroken. Sex & Food zou sowieso ook een grootser album worden qua hoeveelheid werk dat ik moest verzetten en het aantal onderwerpen dat ik wilde aansnijden. Ook wou ik enigszins teruggrijpen naar de periode vóór Multi-Love, zowel op muzikaal als thematisch vlak. In zekere zin is de nieuwe plaat dan ook een soort samenvatting van wat ik voordien had gedaan met mijn eerste twee releases.”
enola: In welke zin dan?
Nielson: “Ten tijde van het tweede album ging het niet zo goed met mij en die plaat klinkt dan ook nogal droevig, als je het mij vraagt. Niet dat ik momenteel ongelukkig ben ofzo, maar je zou daarentegen kunnen zeggen dat Amerika als natie depressief is (lacht). Mijn single “American Guilt” gaat over hoe je als inwoner van de Verenigde Staten een bepaald schuldgevoel kweekt: iedereen die zich geconfronteerd ziet met waar Amerika voor staat en wat er gaande is, begint zich na verloop van tijd schuldig te voelen dat hij erbij betrokken is of tot dezelfde cultuur behoort. Zodra je belastingen betaalt, word je onderdeel van het probleem. En hoe langer ik er woon (Nielsons thuisbasis is Portland, Oregon, jv), hoe meer ik dat lijk te begrijpen. Ik weet niet of ik me er nu meer thuis voel dan voordien, maar ik woon er nu tien jaar en het is dus onvermijdelijk dat de algehele staat van het land een invloed op mij heeft.”
“Ik praat altijd over Amerika verlaten, maar dan denk ik: waar zou ik heen gaan? Het grote voordeel van Amerika is dat je er niet in Nieuw-Zeeland bent (lacht). Nieuw-Zeeland is zo klein dat het bijna claustrofobisch wordt, ik kan er rondlopen in eender welke stad en toch nog mensen tegenkomen die ik ken. Overal word ik geconfronteerd met herinneringen… De reden waarom ik ver van Nieuw-Zeeland wil wegblijven – dit wordt wel erg psychologisch (lacht) – is dat iedereen me er kent maar niemand me echt begrijpt. Via mijn muziek probeer ik te tonen wie ik echt ben, denk ik.”
“In de VS kan je daarentegen verloren lopen, een vreemdeling zijn. In een stad als New York ben je omgeven door mensen, maar kan je je toch eenzaam voelen. Dat is best comfortabel als je van anonimiteit houdt, zoals ik.”
enola: Over “American Guilt” gesproken: afgaande op je lyrics en interviews lijk je wel vaker met verschillende soorten schuldgevoel te kampen.
Nielson:“Volgens mij ben ik heel streng voor mezelf. Zelfs tijdens dit gesprek voel ik mij schuldig dat het mijn beroep is om over mijzelf te praten. (denkt na) In het dagdagelijkse leven heb ik er minder last van, maar als ik muziek maak probeer ik heel veel verschillende vragen te stellen. Ik heb de luxe dat ik niet moet gaan werken zoals gewone mensen, dus spendeer ik veel tijd met piekeren over zaken zoals mijn persoonlijke relaties, of ik genoeg doe voor mijn familie, voor de cultuur, of ik genoeg aan liefdadigheid doe, goed genoeg voor mezelf zorg,… Geen idee of iedereen dat doet, maar ik probeer van mezelf voortdurend een beter mens te maken. Neem nu het vaderschap (Nielson heeft twee kinderen, jv): niet dat ik mij schuldig voel omdat ik een slechte vader zou zijn ofzo, maar ik denk er wel veel over na, en dat zorgt ervoor dat ik een betere vader word. Snap je wat ik bedoel?”
“Het probleem is echter dat ik fouten maak. Ik bega een vergissing en probeer de zaken daarna te herstellen, in plaats van eerst uit te dokteren wie ik moet zijn en mij daaraan te houden. Nee, mijn leven is redelijk chaotisch en ik heb het gevoel dat ik gewoon een resem ervaringen aan elkaar rijg, terwijl ik probeer te voorkomen dat ik steeds dezelfde fouten maak… Houdt dat steek? (lacht) Ach, als ik er nu bij stilsta denk ik who gives a fuck anyway.”
enola: Kan je een voorbeeld geven van iets waarvan je achteraf spijt had?
Nielson: “Ik was zo dankbaar van muziek mijn beroep te kunnen maken, dat ik het gevoel had dat ik mijn privacy volledig te grabbel moest gooien. Begrijp me niet verkeerd, ik koester geen wrok en mijn leven zou er bijlange niet hetzelfde hebben uitgezien zonder Multi-Love. Maar in de nasleep van de release ervan ben ik toch wat te open geweest over mijn liefdesleven (Nielson had het in interviews over een ménage à trois tussen hemzelf, zijn vrouw en een Japans meisje, jv).”
“Een journalist van het magazine Pitchfork had Multi-Love beluisterd en dacht dat hij de code van de plaat gekraakt had. Dus kwam hij naar Portland om enkele dagen met mij op te trekken en zijn theorie uit de doeken te doen. Ik had zoiets van, je bent erin geslaagd uit te vogelen waarover het album gaat, dus dan zal ik je het verhaal erachter maar vertellen. Al was hij er pas in geslaagd mij over de streep te trekken nadat hij gedurende drie volledige dagen twaalf uur per dag achter mij had aangelopen. Het was ook niet alsof ik me door die journalist bedrogen voel: ik heb juist respect voor zijn toewijding! Hij deed bovendien gewoon zijn werk en we konden best met elkaar opschieten. Nee, volgens mij voelde hij zich zélf schuldig over het hele gebeuren, zelfs voordat het artikel af was. Sindsdien heeft hij ook niets meer geschreven, denk ik.”
“Maar toch maak ik mezelf nog steeds verwijten. Na verloop van tijd heb ik me gerealiseerd dat ik niet zo open had moeten zijn over mijn privéleven, en dat ik dat Pitchfork-artikel niet had moeten laten uitgroeien tot een onderzoek naar mijn persoonlijk liefdesleven. Het is moeilijk om een evenwicht te vinden tussen een goede muzikant zijn en mensen op het internet een interessante dag proberen bezorgen, zonder te veel vrij te geven of jezelf te verkopen. Het is zeker een groeiproces geweest voor mij en dat is oké, zolang ik niet voor de rest van mijn leven dezelfde fouten ga blijven maken.”
“Zo moet ik niet bij elke nieuwe release over de betekenis achter de teksten praten. Grappig, ik was net aan het denken aan de promotietoer voor het vorige album en hoe het tijdens de eerste persmomenten helemaal niet over mijn liefdesleven ging. Maar toen dat verhaal over onze driehoeksverhouding uitkwam, moest ik het de hele tijd over mezelf hebben en kwam de plaat als het ware in de schaduw van één bepaalde song te staan. De onthullingen over polyamorie hebben Multi-Love in zekere zin minder interessant gemaakt: het werd moeilijker voor de luisteraar om zich de muziek eigen te maken, om er een band mee op te bouwen. Wanneer ik een liedje de wereld instuur, zou het van iedereen moeten zijn en mag het er niet meer toe doen hoe of waarover het geschreven werd.”
enola: Toch nog even opmerken dat veel van de nieuwe nummers naar drugs verwijzen. Wil je daarover iets kwijt?
Nielson: “Ik denk niet dat mijn songs hedonisme prediken: ik probeer druggebruik niet te verheerlijken maar zie het gewoon als iets dat altijd aanwezig is, iets waaraan je niet kunt ontsnappen. Drugs zitten altijd in mijn achterhoofd als ik muziek maak – ik vraag mij vaak af waarom mensen ertoe worden aangetrokken. Het lijkt een beetje een familievloek, want verslaving zit duidelijk in mijn genen; mijn beide ouders zijn muzikanten en ze kampten allebei met een drugsprobleem. Tijdens mijn tienerjaren heeft mijn vader wel drie keer in een afkickcentrum gezeten, maar na de derde keer heeft hij de verdovende middelen uiteindelijk afgezworen en sindsdien is hij clean. Een van de stappen die hij moest doorlopen was het bijleggen met zijn familie, en het was om die reden dat hij op een gegeven moment een gitaar voor mij kocht. Als hij dat niet had gedaan, zou ik waarschijnlijk nooit muzikant zijn geworden.”
enola: Je lijkt te denken dat je op een of andere manier schatplichtig bent aan dat druggebruik.
Nielson: “Euh… (lacht) bedoel je creatief gezien? Ik heb er zelf ook veel problemen mee gehad. Drugs opgeven is niet alleen een kwestie van ervan afblijven, het draait ook om beter worden. Het is iets psychologisch. Je kan ermee stoppen wanneer je erin slaagt de dieperliggende ziekte te genezen, maar zolang je dat niet hebt gedaan, heeft het allemaal weinig zin. Denk ik toch. Ik pieker daar heel veel over. In ieder geval ben ik ervan overtuigd dat het niet zomaar een ongelukkige omstandigheid is die mijn familie ruïneert: het is een symptoom van een bepaalde manier om naar de wereld kijken, die tegelijkertijd onze sterkte en ons zwakke punt vormt. Het zorgt ervoor dat we goed zijn in muziek maken, maar tegelijkertijd maakt het onze levens veel moeilijker.”
“Mijn broer is tegenwoordig opnieuw lid van de band. Hoewel hij al vele jaren meehelpt aan de platen, vonden we het nooit een goed idee om samen op tournee te gaan, want twee Nielsons is duidelijk te veel van het goede (lacht). Maar dit jaar wou ik juist wel dat hij mee de baan op ging, zodat we onze demonen in de ogen zouden kunnen kijken. Om ze te trachten overwinnen, om sommige problemen definitief te proberen begraven. We zijn niet jong meer, dus het lijkt niet meer dan normaal dat we zouden afkicken. Vroeger was ik daar bang van, omdat ik dacht dat ontnuchteren mij saai zou maken, mij mijn edge zou doen verliezen. Maar nu lig ik daar minder wakker van, want iemand die bijna veertig is moet stilaan orde op zaken kunnen stellen. Tegelijkertijd is het moeilijk om je in te beelden hoe de ‘gezonde’ versies van zowel mijn broer als mezelf er zouden uitzien.”
enola: Het lijkt erop dat je je eigen welzijn minder belangrijk vindt dan je werk.
Nielson: “Vroeger wou ik schilder worden, dat was een soort overlevingstechniek: het gaf me de kracht om me door moeilijke tijden te slepen. Ik droeg geen zorg voor mezelf en het kon mij eigenlijk niet echt schelen wat er met mij gebeurde, zolang ik maar kunst kon afleveren die enigszins fatsoenlijk was. Zelfs als ik in een psychiatrische instelling zou zijn beland, had ik daar nog altijd inspiratie kunnen vinden voor mijn schilderijen. En ook toen ik alles op Unknown Mortal Orchestra begon te zetten, leek het perfect aanvaardbaar om negatieve ervaringen op te zoeken, ze in mijn muziek te verwerken en zo voor zingeving te zorgen. Muziek is me meer waard dan mijn eigen leven: sterven tijdens het maken van een geweldig album of liedje was in mijn ogen de beste manier om te gaan.”
“Maar ik ben gaan beseffen dat zo’n scenario natuurlijk niet goed zou zijn voor mijn familie, mijn kinderen. Het is een proces van opgroeien, denk ik. Als je in de creatieve sector werkt, raak je er onvermijdelijk aan gewend dat je leven publiek wordt. Wanneer er pers bij komt kijken en je interviews doet, moet je voorzichtiger zijn. Door Multi-Love heb ik een belangrijke les geleerd, want in de nasleep ervan ben ik als het ware op een muur gebotst. Dankzij die hele polyamorie-historie besef ik nu dat mijn muziek minder belangrijk is dan de levens en privacy van de mensen die ik liefheb.”
enola: Tijdens dit interview heb je hen alvast niet in affronten gebracht. Bedankt, Ruban!
Unknown Mortal Orchestra speelt op 28 mei in de AB.
