Aan het einde van Before Sunrise, het eerste deel in wat we nu de Before-trilogie moeten noemen, reciteert Jesse (Ethan Hawke) een gedicht van W.H. Auden: “But all the clocks in the city Began to whirr and chime / ‘O let not Time deceive you, You cannot conquer Time. / ‘In headaches and in worry Vaguely life leaks away / And Time will have his fancy To-morrow or to-day.”
Het is een gedicht dat de thematiek van de drie films perfect samenvat. In Before Sunrise, uitgebracht in 1995, stapten de Amerikaan Jesse (Hawke) en de française Céline (Julie Delpy) samen van een trein in Wenen, waar ze de hele nacht rondwandelden en praatten over het leven en de liefde. De dag daarna moest Jesse op een vliegtuig naar de VS springen, maar ze beloofden om elkaar zes maanden later opnieuw te ontmoeten. In Before Sunset, dat volgde in 2004, ontdekken we dat van die ontmoeting niets in huis is gekomen, maar treffen ze elkaar opnieuw in Parijs, waar Jesse het boek komt promoten dat hij over zijn liefde-voor-één-nacht heeft geschreven. Hij heeft ditmaal maar een uurtje voordat hij naar de luchthaven moet gaan, maar de vonk springt opnieuw over en aan het einde van dit tweede deel besluit Jesse om bij Céline in Parijs te blijven. Nu, nog eens negen jaar later, is er Before Midnight, waarin we onze romantische helden opnieuw treffen. Ze zijn onderhand al negen jaar samen, hebben een schattige tweeling en zijn op vakantie in Griekenland. En hoewel ze elkaar nog altijd graag zien, begint de routine van een lange relatie hen toch parten te spelen.
Zowel Before Sunrise, Before Sunset als Before Midnight gaan dus uiteindelijk over de ongrijpbaarheid van de tijd en de onvermijdelijke invloed die de tijd heeft op een relatie. Time will have his fancy, tomorrow or today. In de eerste twee films hebben Jesse en Céline maar een zeer beperkte tijd samen, wat hun ervaring eens zo intens maakt. Nu, in dit derde deel, is die druk er niet, maar krijgen we te zien hoe een koppel zich handhaaft na negen jaar samen: je kent elkaars verhalen al, de ander weet je zelden of nooit nog te verrassen en het grootste deel van je leven spendeer je aan praktische zaken; de opvoeding van je kinderen, de was en de plas. Hoe bewaar je dan de amour fou van die ene nacht, 18 jaar geleden?
Dat alles zit vervat in een filmervaring die nooit zwaar op de hand wordt, maar altijd fris, authentiek en geestig blijft. Met Before Midnight heeft regisseur Richard Linklater, in nauwe samenwerking met zijn acteurs, een briljant derde deel gemaakt van zijn kroniek van een amour fou, dat perfect kan dienen als sluitstuk van de trilogie, maar net zo goed gewoon een derde halte kan zijn in het levenstraject van Jesse en Céline. Wij zitten in ieder geval niet zo stiekem al te hopen dat we het koppel over negen jaar opnieuw aantreffen als 50-jarigen.
Gezien het concept spreekt het bijna voor zich dat de toon van Before Midnight iets harder is dan die van zijn voorgangers. De romantische twintigers die hun hele volwassen leven nog voor zich hadden, zijn gedesillusioneerde veertigers geworden, die niet ongelukkig zijn, geen grote tragedies in hun leven hebben, maar gewoon, net zoals iedereen, moeten opboksen tegen verveling en banaliteit. De betovering van die eerste nacht is al lang verdwenen, en de grote prestatie van Before Midnight is dan ook hoe we nog altijd diezelfde personages van 18 jaar geleden zien doorschemeren in de veertigers die ze zijn geworden. Jesse en Céline zijn nog altijd Jesse en Céline, maar dan wat ouder, realistischer en – op sommige vlakken – teleurgesteld. In dat opzicht is de Before-trilogie er één die mee groeit met zijn personages en publiek: welke film van de drie je de beste vindt, zal wellicht erg afhangen van je eigen leeftijd en situatie.
Net zoals in de eerste twee delen, staan ook hier de dialogen weer centraal. Before Midnight is in feite één lange dialoog tussen Jesse en Céline, met sporadisch onderbrekingen door enkele nevenpersonages – overigens de eerste keer dat er tout court nevenpersonages in een Before-film opduiken. Dat de prent toch méér is dan enkel een talking heads-film, heeft uiteraard veel te maken met die dialogen zelf: soms zeer grappig, soms diepzinnig, soms zelfs bijna poëtisch, en soms verrassend hard en bitsig. Hoe dan ook, er zit geen woord in Before Midnight dat niet levensecht lijkt. Hawke en Delpy zijn perfect op elkaar ingespeeld: alles dat ze zeggen klinkt volledig authentiek en ook hun lichaamstaal, de manier waarop ze met elkaar omgaan, kleine aanrakingen, momenten waarop ze oogcontact maken (of net niet): dat alles zit honderd procent juist.
Maar er is natuurlijk ook de regie van Richard Linklater, die er voor kiest om veel van de scènes in één lange, ononderbroken camerabeweging vast te leggen. Een autorit aan het begin van de film duurt zo’n 15 minuten en wordt in één lange take uitgespeeld. In plaats van saai of eentonig te worden, geeft dat een ongelooflijke spanning aan de scène, terwijl de naturel van de situatie bewaard blijft. De hele Before-trilogie ziet er misleidend eenvoudig uit, maar je acteurs ettelijke minuten lang in een enkel shot over straat laten lopen en met elkaar laten praten is complexer dan je zou denken, en Linklater doet dat keer op keer.
Before Midnight is bovenal een verhaal van twee mensen die proberen om elkaar graag te blijven zien, ondanks het meedogenloze verloop van de tijd. Iedereen die ooit een lange relatie heeft gehad, zal de prent soms pijnlijk herkenbaar vinden. En opnieuw is het einde alweer een mooie test van het publiek: ben je een romanticus of een pessimist? Hoe denk jij dat het verdergaat met die twee? Misschien dat Linklater, Hawke en Delpy ons over een jaar of negen het antwoord geven (om dan weer te eindigen met een ander stel vragen, ongetwijfeld). Maar tot die tijd hoort de relatie tussen Jesse en Céline toe aan elke kijker op zijn eigen manier.
