Geef toe: meestal zijn ze uw geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep die u in de winkel vindt. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goedgeplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van goddeau om maandelijks de vijftien beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: het beste van Leonard Cohen.
1. Avalanche
Leonard Cohen op zijn donkerst, dat is "Avalanche". Zelden maakte een nummer zo zijn eigen openingsregels waar: "I stepped into an avalanche/It covered up my soul", klinkt het, en de allesoverspoelende duisternis treedt in. "Avalanche" is een meesterlijke opener voor Cohens derde plaat, Songs Of Love And Hate, met het repetitieve gitaarspel dat de song op haast manische wijze voortdrijft, een pikzwart strijkersorkest en de bijtende zang van Cohen die voor dit album zijn pen diep in het vitriool doopte. De ietwat maniakale grijns van op de hoes is hier haast hoorbaar, en de slotregels — "It is your turn beloved/It is your flesh that I wear" — maken het geheel niet minder verontrustend.
Hoogtepunt: 03’27’’. "I have begun to long for you", zingt Cohen dreigend, waarbij hij zijn stem nog wat laat dalen, terwijl de cello je bij het nekvel grijpt. Om een beetje bang van te worden.
2. The Partisan
"When they poured across the border/I was cautioned to surrender, this I could not do/I took my gun and vanished": vier regels, en Leonard Cohen heeft zich deze traditional eigen gemaakt. Zijn zang is perfect om met eenvoudige, rake zinnen, het vervolg te vertellen. Dat het nummer in de jaren tachtig het officieuze volkslied van de Poolse Solidarnoc werd, mag niet verbazen. Dat "through the graves the wind is blowing/freedom soon will come/then we’ll come from the shadows", moét wel een snaar hebben geraakt.
Hoogtepunt: 00’15’’. De verzetsstrijder komt behoedzaam uit het maquis geslopen om zijn verhaal te doen.
3. Everybody Knows
Af en toe hebben we dat allemaal, dat gevoel dat ons razen niets uithaalt. Dat wij als kleine garnalen niets te beginnen hebben tegen wat boven onze hoofden gebeurt. Cohen maakte van die berusting een cynische litanie. "Everybody Knows" vindt er bijna plezier in om ons te vertellen wat we allemaal horen te weten: "That’s how it goes/Everybody knows".
Hoogtepunt: 3’00’’. "Everybody knows the deal is rotten/Old Black Joe’s still pickin’ cotton". Neen, de wereld wordt er niet beter op, maar met Cohen als nieuwslezer klinkt dat bijna als een geruststelling.
4. The Future
Op het album The Future uit 1992 liet Cohen zich als vanouds gaan in Bijbelse referenties, maar meer en meer klonk hij zelf als een profeet van oudtestamentisch gehalte. Nergens was dat meer zo dan op de titeltrack; een cynische Apocalypsvisie — "Give me crack and anal sex/Take the only tree that’s left/and stuff it up the hole in your culture" — die met de hulp van een gospelkoor een wereld schetst die zich verliest in allerlei onheil.
Hoogtepunt: 01’36". Het gospelkoor probeert met een dwingend "repent", Cohens "I wonder what they meant" te counteren.
5. First We Take Manhattan
Goed, Cohen is nooit een geweldig arrangeur van zijn eigen songs geweest, die eeuwige plastieken synths waren nooit een goed idee, en dat geldt zeker voor "First We Take Manhattan", dat zelfs de producers van A-Ha’s eerste platen tegen 1988 "een tikje te eighties" hadden gevonden. En ook dat vrouwenkoor dat halverwege tussenbeide komt is er ver over. En toch hebben we altijd een boon voor deze song gehad, voor dat dreigende "First we take Manhattan", gevolgd door het joyeuze, zeker van zijn stuk zijnde "Then we take Berlin". Want zelfs zo’n volstrekt verkeerde muzikale move, wordt toch geneutraliseerd door een tekst en een vocale performance die dreiging aan verleiding paart.
Hoogtepunt: 03’12’’. "I don’t like your business, mister", en je krijgt het gevoel dat je liever aan de juiste kant staat in een confrontatie met Cohen. Of ook wel: "Ah you loved me as a loser, but now you’re worried that I just might win".
6. Dance Me To The End Of Love
Misschien wel een van de mooiste songtitels aller tijden. Eigenlijk is het geïnspireerd op een verhaal dat Cohen had gehoord over een concentratiekamp: vier gevangenen moesten als strijkerskwartet blijven spelen terwijl ondertussen duizenden lotgenoten de gruwelijkste horror ondergingen. Niet bepaald een romantisch vertrekpunt voor een nummer dat al eens als een soort Engelstalig "La Chanson Des Vieux Amants" wordt beschouwd. Of als een alternatieve, op muziek gezette trouwgelofte voor een bruidspaar — waarvan akte, trouwens.
Hoogtepunt: 0’33": "Dance me to your beauty with a burning violin". Cohen nodigt uit ten dans zoals alleen hij dat kan. Vermenigvuldigen is nadien slechts een woord.
7. Famous Blue Raincoat
Cohen schrijft een brief aan z’n "brother", z’n "killer", eindigend met "Sincerely, L. Cohen" zoals het een gentleman betaamt. "Famous Blue Raincoat" gaat over een driehoeksverhouding, waarin een zekere Jane de hoofdrol speelt. Het is een van de meest gecoverde songs van Cohen, en ook vandaag nog halen jonge folkmeisjes als Laura Marling de mosterd bij dit nummer. Geen wonder. Schoonheid was zelden zo perfect. Of perfectie zelden zo mooi.
Hoogtepunt: 1’33": "Yes, and Jane came by with a lock of your hair". De eerste keer dat je die zanglijn hoort, is als een huwelijksaanzoek dat je meteen "ja" doet stamelen. Cohen laat je voortaan niet meer los. Dat Albert Hammond ze bezoedeld heeft in het bloemetjesbehang "When I Need You", verdient nog steeds een diepe vergeetput en een leger uitgehongerde muizen als gezelschap.
8. Hey, That’s No Way To Say Goodbye
Een van die keel droogleggende songs op het debuut die al snel duidelijk maakten wat een uitzonderlijk getalenteerd poëet Cohen eigenlijk is. Twee mensen nemen afscheid van elkaar, even pijnlijk als griezelig tastbaar beschreven in drie coupletten: "But now it’s come to distances and both of us must try/Your eyes are soft with sorrow/Hey, that’s no way to say goodbye." Niet alleen zijzelf, maar ook u moet op uw lip bijten.
Hoogtepunt: 0’15": "Your hair upon the pillow like a sleepy golden storm." Zulke woorden in zo’n zanglijn. We rest our case.
9. Suzanne
Het eerste nummer op Cohens debuutplaat is meteen een tijdloze klassieker. De Canadees had al enkele veelgeprezen dichtbundels en fictiewerken gepubliceerd vooraleer hij op zijn 34ste de overstap maakte naar de songschrijverij. Zeker in zijn beginperiode waren Cohens songs vaak reeds bestaande poëziestukken waar hij een melodie bij verzon. Zo ook "Suzanne", een schets van een innige maar geheime liefde waarvan de Suzanne in kwestie zich pas bewust werd toen ze het nummer te horen kreeg. Cohen beschouwt het nog steeds als misschien wel zijn mooiste lied. Wie zijn wij om de grootmeester zelve tegen te spreken?
Hoogtepunt: 1’10": "For you’ve touched /her perfect body/with your mind". In zijn latere werk zouden achtergrondzangeresjes vaak een te prominente rol opeisen. Hier echter werkt het contract tussen Cohens grafstem en de subtiele engelachtige backing vocals nog wonderwel.
10. Chelsea Hotel #2
Twee wereldsterren zoeken troost bij elkaar in een eenzame New Yorkse hotelkamer, ver weg van het liederlijke leven dat de buitenwereld van hen verwacht dat ze leiden. Buiten wacht een limousine. Al is nu alles even vredig en zorgeloos, zodra ze het hotel weer verlaten draait de mallemolen onverminderd voort. Een kortstondige liefdesaffaire met Janis Joplin in 1967 leverde Cohen naast veel hartzeer ook een van zijn krachtigste songs op. Chelsea Hotel #2 (een uitgepuurde versie van het veel langere #1, waarvan enkel liveopnames bewaard zijn gebleven) haalt zijn kracht uit het intimistische karakter ervan, alsof de luisteraar een stille getuige is van Cohens mijmeringen, starend naar een vergeelde foto. Voor Joplin liep het slecht af. Zij stierf in 1970 aan een overdosis heroïne. Cohen domineert anno 2012 de hitlijsten en is op zijn tachtigste populairder dan ooit. Het kan verkeren.
Hoogtepunt: 2’00": "We are ugly but we have the music". Ook verafgode wereldsterren zijn al eens onzelfzeker.
11. Tower of Song
De afsluiter van I’m Your Man, dat algemeen beschouwd wordt als Cohens enige meesterwerk sinds de 70’s, is een tragikomisch parlando waarin Cohen zichzelf zowel ophemelt als relativeert. Frases als "I was born with a gift of a golden voice" en "I said to Hank Williams: how lonely does it get? / Hank Williams hasn’t answered yet", gedeclameerd met Cohens droogkomische bariton, werken onvermijdelijk op de lachspieren. Onderhuids schuilt echter een zekere tristesse in de tekst, wat van "Tower of Song" toch weer een aangrijpende song maakt, een parel uit zijn latere periode.
Hoogtepunt: 4’08": "You’ll be hearing from me baby/long after I’m gone". Een quote die gedoemd is om nog decennialang mee te gaan.
12. The Stranger Song
Misschien wel Cohens meest aangrijpende song en zeker één die voor de man zelf een grote emotionele waarde heeft. De enige keer dat we Cohen hebben zien huilen was tijdens een liveopname van "The Stranger Song" in de tv-show van Julie Felix (1967). Deze poëtische parabel over relaties, bedrog en geschonden vertrouwen is zodanig abstract verwoord dat elkeen er wel diverse situaties uit het eigen leven in kan herkennen. Bovendien is de melodielijn van een onvatbare schoonheid. Kortom: een briljante folksong zoals er nog maar zelden één werd gecreëerd.
Hoogtepunt: Cohens hypnotiserende fingerpickingstijl gedurende het volledige nummer geeft de al diepgaande tekst nóg meer een mysterieuze, bijna sacrale gloed.
13. So Long, Marianne
"De mooiste vrouw die hij ooit ontmoet had", zo noemde Leonard Cohen Marianne Jensen, met wie hij in de jaren zestig samenleefde, en die u misschien wel kent van op de achterkant van Songs From A Room. In 1967 schreef Cohen dit nummer voor haar, maar of ze er onverdeeld gelukkig mee was, is nog maar de vraag. Hoe lieflijk ook verpakt, "So Long, Marianne" is een ode die voortdurend twijfelt tussen aantrekken en afstoten, tussen settelen of blindelings weglopen. De liefde bleef dan ook niet duren, het nummer daarentegen verloor meer dan veertig jaar later nog niets aan kracht.
Hoogtepunt: 00’20’’. "I used to think I was some kind of gypsy boy/Before I let you take me home" — Cohen laat zich inpakken door de vrouwen, en ondertussen bouwen viool en gitaar vol overtuiging voor de eerste keer op naar zijn vaakst meegezongen refrein.
14. Take This Waltz
Dat Cohen op hoogst eigen wijze ook een romanticus kon zijn, bewijst "Take This Waltz". Dit hoogtepunt van I’m Your Man is dan ook veel meer dan zomaar een suikerzoete wals, al doet het continu aanzwellende arrangement anders vermoeden. Cohen vermengt zijn poëzie met een gedicht van Lorca, en bevindt zich, zoals wel vaker, in een schemerzone tussen romantische taferelen ("In a dream of Hungarian lanterns/In the mist of some sweet afternoon") en verval ("This waltz with its very own breath of brandy and death"). De ietwat gepijnigde "Ay Ay Ay’s" doen ook geen moeite om het te verbergen: dit is een walsje op het ritme van de dood.
Hoogtepunt: 04’02’’. De laatste strofe, en de wondermooie stem van Jennifer Warnes neemt het over, terwijl Cohen zich samen met het orkest gedwee naar de achtergrond begeeft en haar even alle ruimte geeft om op dramatische wijze te schitteren.
15. Bird On The Wire
Een mens kan zich afvragen wat dat "Bird On The Wire" — en bij uitbreiding die hele Leonard Cohen — nu eigenlijk te bieden heeft. Indrukwekkende zang? Niet echt. Een meeslepende melodie? Ook niet bepaald. Een meezingbaar refrein misschien? Dat lukte alleen op "So Long, Marianne". En toch is er iets in dit nummer (waarvoor Marianne overigens mede verantwoordelijk is, door Cohen zijn gitaar opnieuw toe te stoppen toen hij depressief was) dat p´kt: de ondertussen beroemde openingsregels, de schijnbare eenvoud van de zachtjes voortkabbelende song (de man noemde het zelf, lichtjes understated, "A simple countrysong"), maar vooral de manier waarop Cohen zijn hart hier op tafel gooit, voor één keer zonder verbloemingen of moeilijk te ontwarren metaforen.
Hoogtepunt: 0’49". "If I, if I have been unkind/I hope that you can just let it go by/If I, if I have been untrue/I hope you know it was never to you". Met onvaste stem vraagt Cohen om vergiffenis, en al is het misschien niet helemaal oprecht, schoon is het wel.
