Geloof het of niet, maar over het algemeen ben ik iemand die
discussies over films en boeken probeer te vermijden wanneer ik in
gezelschap ben. Het leven is te kort – ik heb m’n recensies om in
te kankeren, dus lijkt het op een bepaalde manier onsportief om ook
daarbuiten mensen hun lol te vergallen. Niet dat dat altijd lukt:
wat als je een veertienjarig nichtje hebt dat helemaal gek is van
de ‘Twilight’-reeks? “Wat vond je van de boeken?” – “Nog niet
gelezen.” – “En de film?” Euhm… En dan sta je dus voor de
verschrikkelijke keuze om a) te liegen en te zeggen dat je hem
gewéldig vond; of b) de waarheid te zeggen en zodoende een weerloze
puber te kwetsen. Tja, en dan kies je maar voor optie a. Als ik
niet achter m’n computer zit, heb ik ook niet zo’n grote smoel,
hoor. Wanneer er volwassenen bij betrokken zijn, ligt dat echter
anders. Die moeten zich maar kunnen verweren. De literaire hype
du jour bij zowat iedereen boven de 25 die ik ken, is
momenteel de ‘Millennium’-trilogie van de Zweedse schrijver Stieg
Larsson. Dan Brown heeft alweer helemaal afgedaan, blijkbaar, nu de
Da Vinci Code definitief gebroken is en ‘Angels & Demons’ nu
ook weer niet zó’n goeie film bleek dat we massaal het boek wilden
beginnen lezen.
Iedereen kent het verhaal rond Larsson wel, een staaltje
tragische ironie om u tegen te zeggen. Larsson was een
onderzoeksjournalist die in z’n vrije tijd fictie begon te
schrijven. Door z’n ongezonde levensstijl (veel roken, veel
drinken, vreten als een varken) overleed hij echter op z’n
50ste aan een hartaanval. Hij liet drie voltooide
misdaadromans achter, die postuum werden gepubliceerd als de
‘Millennium’-trilogie. De boeken werden gigantische best-sellers;
als Larsson nog geleefd had, was hij nu miljonair geweest.
Verfilmingen konden niet uitblijven et voilà , hier zijn we
dus met deel één van het drieluik, ‘Mannen Die Vrouwen Haten’, bij
ons simpelweg uitgebracht als ‘Millennium – The Movie’. Wat me
vaagweg doet afvragen hoe ze de tweede film gaan noemen. Maar
alleen maar vaagweg, te veel energie wil ik er ook niet in steken.
Zonder de boeken gelezen te hebben (ik moet toch nog een béétje
tijd overhouden om mijn plan voor werelddominantie uit te
dokteren), kan ik de hype bijgevolg alleen maar afwegen aan wat er
op het scherm te zien was. En eerlijk: ik zie niet in wat de
big deal is. ‘Millennium’ de film is een vakkundig in
beeld gebrachte whodunit die ergens blijft hangen rond het
niveau van de gemiddelde Canvas-krimi. Niet slecht, maar met de
eerste post-cinema pint is alles alweer weggespoeld.
Het verhaal draait rond Mikael Blomkvist (Michael Nyqvist), een
journalist die aankijkt tegen enkele maanden in de cel nadat hij in
een artikel een machtige businessman beschuldigde van
miljoenenfraude. Kort voordat hij zijn straf moet gaan uitzitten,
wordt hij gecontacteerd door Henrik Vanger (Sven-Bertil Taube), de
tachtigjarige patriarch van een steenrijke zakenfamilie. In 1966
verdween het nichtje van Vanger spoorloos – een mysterie dat tot op
heden niet is opgehelderd. Nu de oude heer zijn einde voelt
naderen, vraagt hij aan Blomkvist om het raadsel op te lossen waar
de politie niet uitraakte. Gaandeweg krijgt de journalist hulp van
Lisbeth Salander (Noomi Rapace), een zwaar getroubleerde,
biseksuele hacker die met demonen worstelt waar zelfs Freud niet
aan zou willen beginnen.
En zo gaat dat dan. Blomkvist gaat met z’n neus boven oude
archieffoto’s hangen, praat met de ietwat lugubere familieleden van
Vanger (die er schijnbaar geen geheim van maken dat ze twee nazi’s
in de familie hadden tijdens WOII) en maakt redelijk briljante
deducties die er voor zorgen dat hij langzaam maar zeker de smerige
geheimen van vroeger en nu kan ontrafelen. Dat alles is relatief
boeiend, maar dan wel louter op een formeel vlak: we willen weten
wie het gedaan heeft omdat we dat nu eenmaal altijd willen
weten. Daar zijn we mensen voor. Maar daarbuiten maakt het
eigenlijk weinig uit. De film begeeft zich netjes van punt a naar
punt b en hij doet alles wat hij moet doen – maar hij weet ons
nergens een echte reden te geven om er mee in te zitten. We
don’t care.
Gedeeltelijk ligt dat aan feit dat Blomkvist bitter weinig
diepgang meekrijgt – hij is de rechtschapen journalist, immer op
zoek naar de waarheid, die regelmatig op z’n harses krijgt omdat de
wereld nu eenmaal een verdorven plek is waar rechtschapen mensen
eigenlijk niets te zoeken hebben. En dat is het wel zo’n beetje.
Lisbeth is als personage duizend keer boeiender – een 24-jarige
jonge vrouw die duidelijk een geschiedenis van seksueel misbruik
achter de rug heeft (hoewel dit ambigu wordt gelaten in het
scenario) en zich dan ook navenant gedraagt. In één van de meest
memorabele scènes van de film kruipt ze ’s nachts bij Blomkvist in
bed om hem zonder al te veel poespas te bestijgen en met hem te
vrijen tot ze zelf klaar is gekomen. Daarna teent ze doodleuk weer
weg, waarbij ze Blomkvist achterlaat met een beteuterd: “En ik
dan?” Lisbeth is als personage zodanig fascinerend dat alle anderen
eens zo belabberd tegen haar afsteken.
En dat is dan ook precies het probleem met ‘Millennium’: het is
goed gemaakt, maar buiten dat ene personage heeft de prent niets te
bieden dat we niet elke week kunnen vinden in duizend-en-één
tv-series. De plot is al bij al niet veel speciaals en berust,
zoals zo dikwijls in dit genre, wat al te vaak op toevalligheden en
deducties die net iets té slim zijn om waar te wezen. Zo worden
Lisbeths kwaliteiten als hacker wel héél makkelijk gebruikt als een
manier om eender welk stukje informatie over eender welk personage
te weten te komen. Ook thematisch biedt de prent niet bepaald een
vette kluif om op te kauwen: we krijgen een leidmotief mee over de
gruwelen van vrouwenhaat en de extreme excessen waartoe dat kan
leiden, maar echt diep wordt daar niet op ingegaan.
Regisseur Niels Arden Oplev weet met een sfeervolle fotografie
en met behulp van een degelijke cast (vooral Noomi Rapace valt op)
er wel voor te zorgen dat we de aandacht erbij houden, maar het
blijft veredelde tv, die bovendien nog eens een half uur te lang
duurt ook. Na de climax van de prent krijgen we immers nóg een
wending, plus een lang uitgerekte epiloog waarin de gevangenisstraf
van Blomkvist wordt afgehandeld. ‘Millennium’ klokt af op een zware
145 minuten – als je je publiek zo lang wilt lastigvallen, dan kun
je maar beter een goede reden hebben, en die heb ik hier niet
gezien.
Er zullen wel genoeg mensen zijn om me te vertellen hoeveel
beter de boeken zijn. Ik geloof hen graag, maar een film moet nu
eenmaal op zichzelf kunnen staan – en louter bekeken als film, zie
ik gewoon een routineus thrillertje dat zich in niet onderscheidt
van zoveel andere voorbeelden uit hetzelfde genre. Dan toch maar
massaal naar de boekenwinkel trekken om het origineel te ervaren?
Doet u gerust. Ik laat de haastigen zelfs voorgaan.
