Na de legendarische cringe comedy van ‘The Office’ achtte haast niemand het mogelijk dat het duivelse duo Merchant en Gervais hun tour de force zou kunnen evenaren, laat staan overtreffen. Gelukkig kregen de doemdenkers ongelijk, want hoewel erover te discussiëren valt welke reeks nu eigenlijk met de mééste pluimen mag gaan lopen, staat het buiten kijf dat ‘Extras’ zonder blikken of blozen naast zijn oudere broer mag gaan staan. De dramatische lijn van z’n voorganger – alsmaar tragischer wordende humor die leidt tot een emotioneel orgelpunt om U tegen te zeggen – wordt hier nóg verder doorgetrokken, met nóg meer impact tot gevolg. Het aantal nu al historische scènes is ook hier verdacht snel niet meer op één hand te tellen en meer dan een dozijn celebrities staan aan te schuiven om zich belachelijk te laten maken door onze twee onwaarschijnlijke helden. Yep, de lange en de dikke hebben het gefixt. Dit is – zonder dat ook maar één haartje op ons hoofd daar anders over denkt – een van de beste Britse comedy-reeksen aller tijden, zoniet de beste.
Gervais speelt ditmaal Andy Millman, een ambitieuze, maar weinig succesvolle figurant – background artist, noemt hij het zelf – die wanhopig hogerop tracht te geraken bij de BBC, of waar hij ook maar werk kan vinden. De enige steun en toeverlaat in zijn anders eenzame leven is de oerdomme, maar hartverwarmende Maggie, zijn beste – en enige – vriendin, héérlijk vertolkt door Ashley Jensen. Merchant krijgt hier ook voor het eerst een hoofdrol als Darren Lamb, Andy’s volledig incompetente agent, die zelfs Brad Pitt nog geen bijrol zou kunnen bezorgen. Verder draaft er per aflevering één beroemdheid op, die telkenmale vollédig in zijn hemd wordt gezet. Hoogtepunten zijn o.a. Kate Winslet, Patrick Stewart, Ian McKellen, Orlando Bloom, Chris Martin en Clive Owen. Oké, dat is al bijna de helft, maar in feite zijn de gaststerren allemáál geweldig grappig als hoogst genante parodieën van zichzelf.
In het fragmentarische eerste seizoen volgt elke aflevering één figurantenklus van Andy, telkens in een film met een van de gaststerren voor of achter de camera. De wisselwerking tussen Andy en Maggie staat hier centraal en de karaktertekeningen worden geschetst, zodat alles klaarstaat voor seizoen twee, dat een meer concrete verhaallijn volgt. Aan het eind van aflevering zes heeft Andy eindelijk respons gekregen van de BBC, die een serie wil maken van zijn script, waarin hij zelf de hoofdrol mag vertolken. A dream come true, lijkt eerst, maar al in dezelfde aflevering wordt duidelijk dat het netwerk heel andere plannen heeft en dat Andy een keuze zal moeten maken tussen zijn artistieke integriteit en een eigen sitcom. Dat resulteert dan in plat succes bij een groot publiek, maar Andy’s ster begint al snel te dalen, tot we hem in de kerstspecial meemaken als moegestreden hasbeen die geen zak meer lijkt te geven om wat dan ook, zelfs – of vooral – niet om zichzelf.
De clevere wisselwerking tussen dijenkletsers en drama was al één van de elementen die van ‘The Office’ een instant classic maakte en wordt hier nog verder uitgewerkt en uitgepuurd, tot de komedie zo goed als volledig naar de achtergrond is verdreven in de hartverscheurende kerstspecial. Dat neemt niet weg dat er nog altijd gelachen kan worden. Hell, alleen al met de speech van Patrick Stewart over het scenario dat hij zelf geschreven heeft, zal u weken – wat zeg ik – máánden in een deuk liggen – ‘X-Men’ en ‘Star Trek’ zullen nooit meer hetzelfde zijn. Ook zeer typisch aan de Merchant/Gervais-combo is dat de humor vaak niet komt van de grap zelf, maar van de venijnige stilte ná de grap. Het doel van de twee lijkt pas vervuld als het publiek niet meer weet of het nu moet lachen of vervuld van plaatsvervangende schaamte in zijn zetel moet beginnen schuifelen. Mission accomplished, zouden wij zo zeggen.
Net als in ‘In de Gloria’ zijn sommige scènes nét op het randje, maar nergens wordt het gratuit of platvloers. De scène in het restaurant met de jongen die lijdt aan het Down-syndroom is pijnlijk en ongemakkelijk – en zeker niet traditioneel grappig – maar in scènes zoals deze is het wél steevast Andy zelf die de pineut wordt van de situatie. Het is – meer dan een komisch effect – een efficiënt middel om een geestig personage een tragische diepgang te geven. Er wordt nooit gelachen met groepen minderheden op zich (zoals gehandicapten en – altijd grappig – dwergen), maar met de (reactie van de) sociaal onaangepaste Andy die zichzelf altijd wel in een vervelend parket weet te werken met zijn botheid en tactloosheid (vaak een handje geholpen door de nog sociaal onaangepastere en tactlozere Maggie). Oké, we krijgen enkele knoerten van homo-typetjes, maar zelfs die staan ten dienste van de ongemakkelijke situaties die hun aanwezigheid teweegbrengt.
Dat maakt ook dat de mensen die ‘The Office’ niet lustten omdat ze David Brent niet konden ruiken of zien, ook ‘Extras’ waarschijnlijk maar beter aan zich laten voorbijgaan. Their loss, want de lijdensweg van Andy laat je – net als de avonturen van Brent – gedurende de hele rit gieren van het lachen, om ondertussen toch stiekem enkele emotionele tijdbommetjes te werpen die onmerkbaar, maar trefzeker hun werk doen. « Ik werk als een tijdbom, tic tic tic jusqu’à ce que ton coeur fait boum, » zei Wim Helsen onlangs nog in zijn onvolprezen filmdebuut, en zo is het ook voor ‘Extras’. De hele tijd is het grappig en dan kom je aan die finale. Opeens merk je dat je wel degelijk geeft om social outcasts Andy en Maggie – die stiekem het échte hart van de reeks draagt. De finalespeech in het Big Brother– huis weet vervolgens al die tragiek ineen te ballen tot één verpletterend mooi gebracht, zuiver en oprecht moment. Dán, zonder dat je het zelf doorhad – boum! – gaat er een tijdbom af en schiet ‘Extras’ recht door je hart.
