Wie bij het woord ‘western’ meteen denkt aan revolverhelden met itchy trigger fingers, vervaarlijk over de prairie turende bad guys en duels bij het ochtendgloren, zal bedrogen uitkomen bij ‘Deadwood’, een magistrale, epische reeks over het ontstaan en de groei van een klein goudzoekerstadje in het South Dakota van de 19e eeuw. U weze dus gewaarschuwd: de goeie en de slechte worden niet van elkaar onderscheiden door de kleur van hun paarden (alleen door en door slechte karakters kiezen een zwart ros), alle clichés worden overboord gegooid en we zien, op een enkel gastoptreden na, zelfs geen enkele indiaan. In de plaats daarvan krijgen we een beenharde, min of meer realistische kijk op hoe men in het Wilde Westen écht zou geleefd hebben. En als we de makers mogen geloven, was zo’n leven geen pretje.
We schrijven 1876 wanneer hardware boys Seth Bullock (Timothy Olyphant) en Sol Star (John Hawkes) uitwijken naar Deadwood, een stadje dat nog volledig in opbouw is bij hun aankomst en waar bordeeleigenaar annex locale gangsterbaas Al Swaerengen (Ian McShane) de touwtjes al stevig in handen heeft genomen. Toevallig arriveren gelijktijdig de legendarische outlaw Wild Bill Hickok (Keith Carradine) en diens posse (waaronder drankorgel Calamity Jane). Terwijl Swaerengen de nieuwelingen achterdochtig in het oog houdt, probeert een New Yorkse zakenman zijn fortuin te maken, passief gesteund door zijn aan opium verslaafde vrouw, Alma Garret (Molly Parker). Een uit de hand gelopen overval op een reizend gezin en de twijfelachtige val van Brom Garret tijdens het goudzoeken, doen de spanningen tussen Bullock en Swaerengen hoog oplopen, terwijl Deadwood steeds dichter naar een dubieuze vorm van beschaving evolueert.
Héél beknopt is dat het vertrekpunt van de serie. Laat u hierdoor echter zeker niet misleiden, want in dit korte overzicht zitten nog niet de helft van alle kleurrijke personages die de straten van Deadwood bewandelen. Ook het verhaal slingert nog alle kanten uit en wordt eigenlijk beter gezien als een (grotendeels fictieve) geschiedenis dan als een plot; er wordt namelijk niet naar een hoogtepunt of dramatische wending toegewerkt, we krijgen gewoon een beeld van de gebeurtenissen die gedurende enkele dagen plaatsvinden in dit hellhole. Naar aloude HBO-gewoonte wordt er niet de minste moeite gedaan om de personages eerst braafjes te introduceren (in de allereerste scène zien we Bullock als sherrif in Montana de nek breken van een opgeknoopte man om te vermijden dat een bende hillbillies hem kan lynchen; dolletjes!) en worden we meteen middenin alle intriges gegooid. Je moet je aandacht erbij houden, akkoord, maar als je bereid bent een béétje moeite te doen, zal je geduld meer dan beloond worden. Alle karakterschetsen zijn uiterst impliciet en elk gebaartje, elk aarzelend gestotterd woord heeft een onderliggende betekenislaag. Een grondige kennis van het Engels is trouwens een enorm pluspunt, aangezien de dialogen zonder overdrijven bij het beste horen wat de filmgeschiedenis ooit heeft voortgebracht. Ze zijn van een shakespeareaanse klasse, maar behoorlijk moeilijk om te volgen.
Het personage van Swaerengen alleen al – onwaarschijnlijk knap vertolkt door McShane overigens – krijgt lijnen in de mond gelegd waarvoor de gemiddelde scenarist zijn linkernier én middle nut zou overhebben. Enkele illustraties, vraagt u? Het zou zonde zijn om er geen te geven, zeg ik. Zo repliceert Swaerengen, wanneer iemand in zijn saloon/bordeel bericht komt brengen van de roofmoord, met een welgemeend ‘God rest the souls of that poor family… and pussy’s half price for the next 15 minutes‘. En wanneer een barman Jane vraagt naar haar alcoholische voorkeur, antwoordt zij droogweg ‘that it ain’t been previously swallowed‘. Zo zijn er in elke aflevering minstens twintig, dertig voorbeelden te vinden, en dat zijn dan nog enkel de korte, witty replies. Nog veel indrukwekkender zijn de gespannen gesprekken waarin je gewoonweg voélt dat de belangrijkste boodschap niet degene is die letterlijk uitgesproken wordt, al doen de personages dat nog zo eloquent. Een kleine kritiek die de serie soms krijgt, is dat het taalgebruik niet correct zou zijn voor de periode. Natuurlijk klopt dat wel, maar dat maakt niets uit. Mijn kop eraf als alle personages (meestal toch gewone, zelfs veeleer domme mensen) spontaan de zinnen uit hun strot kunnen persen die ze hier als een machinegeweer op de kijker afvuren. Maar de dialogen zijn dan ook gewoon zó briljant dat ze de serie een diepgravend poëtisch gevoel kunnen meegeven, zónder dat de geloofwaardigheid daaronder te lijden heeft. Dit is een kunstzinnige interpretatie van de werkelijkheid, niet de werkelijkheid zoals die exact moest en zou geweest zijn.
De acteurs geven ook allemaal het beste van zichzelf en zetten stuk voor stuk de rollen van hun leven neer. Olyphant (sindsdien bijna uitsluitend te zien in absolute draken van films – loop snél weg van ‘Hitman’ of ‘Catch and Release’) is een en al ingehouden emotie, een borrelend vat agressie en passie. Het liefdesverhaal tussen hem en Alma Garret is adembenemend kippenvelinducerend (een blik tussen die twee is genoeg om de temperatuur in de kamer enkele graden te doen stijgen) en een van de mooiste, meest tragische love stories die u ooit gezien zult hebben. McShane steelt dan weer de show als de vuilbekkende Swaerengen. Als het moet straalt hij meer dreiging uit dan een bende bloedhonden die gedurende twee dagen alleen magere yoghurt te eten hebben gekregen, maar toch weet hij van hem ook een heel menselijk figuur te maken, die soms zelfs op een vreemde manier sympathie weet te ontlokken, zélfs wanneer hij zonder verpinken fraais als ‘I wanna fuck something‘ begint uit te kramen. De rest van de cast is nooit minder dan indrukwekkend, maar een speciale vermelding verdient toch Brad Dourif, als Doc, die tijdens de finale tot een opvallend emotioneel orgelpunt komt. Kippenvel.
De serie mag dan wel beenhard zijn – tegen betaling mogen lijken bij de varkens van een Chinees worden gedropt, bij ‘Home And Away’ wordt zo’n idee doorgaans nogal snel afgewezen – toch zijn het vooral de gevoelige aspecten van de serie die indruk maken. Hoogtepunt is, zoals gezegd, de verhaallijn rond Bullock en Mrs. Garret. Zelfs de koelste cynici zullen onverbiddelijk smelten onder de smeulende blikken die deze twee elkaar toewerpen. Ook Jane’s opspelende moederinstinct, de poging van Doc om het lijden van de kreupele schoonmaakster Jewel te verlichten en de ondergang van een levensmoëe Wild Bill zullen u allen bij de keel grijpen om u nooit meer los te laten. Ook hier ligt het ‘m in de details. Zo zien we Swaerengen voortdurend beledigingen naar het hoofd van Jewel slingeren, meestal over haar handicap. Dat is niet bepaald grootmoedig, maar toch komt het nooit in hem op om haar te ontslaan. Hij geeft haar een thuis, omdat hij weet dat zij anders nooit zou kunnen overleven. Het zijn die kleine momenten die ‘Deadwood’ optillen tot het niveau van de aller-, allergrootsten.
Zoals zo vaak het geval is bij HBO is ook de titelgeneriek om van te smullen; elk beeld is een pareltje en die kwaliteit zet zich voort in elke seconde van letterlijk elke aflevering. ‘Deadwood’ is een ervaring die je moet ondergaan, een zeldzaam product van een geniaal ensemble: van bedenker David Milch, over de schrijvers tot de cast. Alles, maar dan ook alles zit perfect juist. De buitenaards sterke dialogen, oprecht menselijke emoties en onverbloemde rauwheid maken van ‘Deadwood’ niet alleen één van de beste series aller tijden, maar ook een van de meest indrukwekkende prestaties uit de geschiedenis van de cinema. ‘A hell of a place to make your fortune‘ prijkt op de hoes van de dvd. Voor de kijker is dit alleszins een schat om te ontdekken. En te koesteren, te koesteren. Te blijven koesteren.
