Met : Ralph Fiennes, Rachel Weisz, Hubert Koundé, Danny Huston
e.a.

Als er één voordeel te vinden valt in de huidige rampzalige
politieke situaties in de VS en Groot-Brittannië, dan is het wel
dat er, net als in de jaren zeventig, opnieuw ruimte is gekomen
voor kritische, intelligente cinema met een politiek standpunt. Die
films zijn in de minderheid, natuurlijk: het grootste deel van de
zalen wordt nog steeds ingepalmd door CGI-apen en
tovenaarsleerlingen. Maar steeds vaker reageren regisseurs en
scenaristen ook tegen de gebeurtenissen van de laatste jaren, met
soms krachtige films tot gevolg. Een voor de hand liggend voorbeeld
is Michael Moore’s pamflet ‘Fahrenheit
9/11’, maar binnenkort krijgen we ook tweemaal George Clooney
in politiek gechargeerde films: ‘Goodnight, and Good Luck’ en
‘Syriana’. Sam Mendes maakte ‘Jarhead’, over de eerste Golfoorlog, Steven
Spielberg komt aanzetten met ‘Munich’, over de strijd tussen Israël
en Palestina. En ook deze ‘The Constant Gardener’, gebaseerd op een
roman van John Le Carré, is een exponent van dat gevoel: de wereld
gaat naar de kloten, we moeten er op z’n minst iets over
zeggen.

Ralph Fiennes speelt Justin Quayle, een medewerker van de Britse
ambassade in Kenia, die liever zijn planten water geeft dan dat hij
met zijn werk bezig is. Zijn echtgenote Tessa (Rachel Weisz), is
echter een idealistische mensenrechtenactiviste, die haar tijd in
Afrika doorbrengt bij de plaatselijke bevolking en probeert om de
gezondheidsproblemen aan te pakken. Op een dag wordt Tessa vermoord
aangetroffen in haar auto – de officiële versie luidt dat haar
vriend en collega Arnold de schuldige zou zijn, maar Justin heeft
zo z’n twijfels. Al gauw komt hij erachter dat Tessa onderzoek deed
naar Three Bees, een farmaceutisch bedrijf dat zijn geneesmiddelen
uittest op de plaatselijke bevolking. Wat was zijn vrouw te weten
gekomen over die pillendraaiers en is het daarom dat ze vermoord
werd?

Fernando Mereilles, die twee jaar geleden bijzonder sterk uit de
hoek kwam met ‘Cidade de Deus’,
staat hier voor de uitdaging dat hij een complexe intrige moet
vertellen met een geopolitieke dimensie, maar dat hij aan de andere
kant ook niet mag vergeten om gewoon een interessant drama af te
leveren. ‘The Constant Gardener’ is een vlammende aanklacht van de
manier waarop big business een hulpeloos continent als Afrika
misbruikt om er zelf beter van te worden. Gladde zakenmannen zitten
uitgebreid te dineren met politici in chique restaurants, en
besluiten dat het ook beter is voor de plaatselijke bevolking om
hen onveilige medicijnen in de maag te splitsen. Als die medicijnen
dan werken: zoveel te beter. Werken ze niet… ach, die mensen
waren toch al aan het verhongeren of aan het creperen van de aids,
dus wat maakt het uit? Mereilles weet een oprecht gevoel van
verontwaardiging in z’n film te stoppen, zónder daarom sentimenteel
te worden: hoe dùrven die farmaceutische bedrijven dit soort
wanpraktijken eigenlijk uit te voeren?

Maar dat alles zou enkel een richtingloze donderpreek zijn indien
het persoonlijke verhaal van de personages niet interessant was.
‘The Constant Gardener’ is een film die bevolkt wordt door stiff
upper lips, mensen die geleerd hebben om hun emoties opzij te
zetten en vooral niet teveel vragen te stellen over wat hun
superieuren zeggen en doen. Let op een scène aan het begin van de
film, waarin Fiennes het nieuws krijgt dat zijn vrouw dood is.
Hoewel het andere personage spreekt, blijft de camera vastgelijmd
aan Fiennes’ gezicht en we zien op slechts enkele seconden een hele
reeks emoties door zijn gelaat gaan: ongeloof, onzetting,
hulpeloosheid… Maar ondertussen vertrekt hij geen spier en
wanneer de andere partij is uitgesproken, zegt hij enkel: ‘Bedankt
dat je ‘t bent komen vertellen.’

Het mooie is dan hoe die facade langzaam maar zeker wordt
afgebroken over de loop van de film: Fiennes leert, in navolging
van zijn echtgenote, hoe hij zijn emoties en idealen voor zich kan
laten spreken, hoe hij kan leven zonder per sé gehoorzaam te zijn
aan de authoriteiten die zichzelf boven hem gesteld hebben. Dit is
een geloofwaardig hoofdpersonage, dat perfect gespeeld wordt. Ook
Rachel Weisz komt verrassend sterk uit de hoek als Tessa – ze is
maar een half uur lang in beeld, maar haar personage vormt wel het
hart van de film. Mereilles is erg clever in de manier waarop hij
heen en weer gaat tussen het verleden van Justin en Tessa en het
heden: zo krijgen we een mooie, romantische seksscène tussen de
twee te zien, enkel om daarna over te gaan naar het heden, waarin
Justin naast Tessa’s verkoolde lijk staat. Grof, misschien, maar
wél effectief.

In principe is ‘The Constant Gardener’ een erg praterige thriller,
maar Mereilles maakt, net als in ‘Cidade
De Deus’ weer gebruik van een rauwe visuele aanpak: we krijgen
haast continu een handgehouden camera, bewust lelijke kleuren en
een korrelige filmstock. Op die manier weet hij erg veel energie in
z’n film te houden, zonder dat hij daarom zijn publiek
desoriënteert: wanneer het nodig is, krijgen we steeds weer een
wide shot om ons te vertellen waar we zijn en waarom. Mereilles
speelt het down and dirty, wat de geloofwaardigheid van z’n
prent ten goede komt, maar hij gaat ook niet té ver in die
richting.

‘The Constant Gardener’ is een film voor een volwassen publiek: de
plot is relatief ingewikkeld, er worden politieke en morele
kwesties aangekaart en de filmmakers kiezen ook nergens voor een
bij de haren gesleurde actiescène of explosie om de kijker wakker
te houden. Er wordt van je verwacht dat je gaat zitten en oplet.
Een riskante onderneming, maar één die wel degelijk de moeite
loont. Wat je ervoor terugkrijgt, is immers een fascinerende,
excellent gemaakte film.