Ongeacht wat sommigen graag beweren, is Woody Allen nooit helemaal
weggeweest. De eerste helft van dit decennium was een moeilijke
tijd: films als ‘Anything Else’ en
‘Melinda & Melinda’ kregen respectvolle kritieken, maar
iedereen was het er wel over eens dat ze toch niet van het niveau
waren dat we ons herinnerden uit de jaren zeventig en tachtig.
Orakels overal ter wereld voorspelden het einde van Woody’s
carrière, een eens groot talent dat nu langzaam maar zeker aan het
uitdoven was. Wel, al die mensen mogen nu collectief hun grote bek
houden, want met ‘Match Point’ heeft de Woodmeister
eindelijk nog eens een onvervalst meesterwerkje afgeleverd. Tussen
alle puberale Hollywoodspektakels door, is ‘Match Point’ een
verademing: een rijpe, intelligente film die zijn publiek niet
betuttelt, maar hen behandelt als volwassenen (stel je voor).
Jonathan Rhys-Meyers speelt Chris Wilton, een tennisleraar die er
rotsvast van overtuigd is dat het leven voor een groot deel met dom
geluk heeft te maken: het balletje raakt het net en dan kan het aan
de andere kant neervallen, of aan jouw kant – wie zal het zeggen?
De bal valt in ieder geval resoluut aan de andere kant van het net
wanneer hij kennismaakt met Tom Hewett (Matthew Goode), de zoon van
een stinkend rijke zakenfamilie. Chris wordt algauw een vriend aan
huis, begint een relatie met Toms zus Chloe (Emily Mortimer) en
krijgt van vader Alec (Brian Cox) een goed betalende baan
aangeboden. Alles lijkt Chris perfect voor de wind te gaan – tot
hij Nola (Scarlett Johansson) ontmoet, de vriendin van Tom. Chris
voelt zijn hormonen meteen een machtige samba uitvoeren bij de
aanblik van de schone Amerikaanse (hoe zou u zelf zijn?) en dreigt
alles dat hij heeft verworven voor haar op het spel te
zetten.
De meeste recensies van ‘Match Point’ zullen aanduiden dat dit een
atypische Woody Allenfilm is, en voor een gedeelte hebben die
critici gelijk: Londen moet hier Woody’s eeuwige New York
vervangen, de personages lopen niet neurotisch over en weer te
draven, maar laten elkaar zowaar uitspreken en de film lijkt
kalmer, beredeneerder dan wat we doorgaans van de regisseur
krijgen. Maar dat zijn allemaal oppervlakkigheden: de thematiek
waar Allen het over heeft, is niet zo nieuw in zijn werk. Het idee
van een stormachtige liefde die alles dreigt te vernietigen, zat
eerder al in een groot deel van Allens komische werk (denk maar aan
Michael Caine’s buitenechtelijke relatie in ‘Hannah and Her
Sisters’) en zowat àl z’n drama’s. De regisseur gaat ook
Dostojevski achterna in de vraag hoe een man die in essentie een
moreel persoon is, tóch slechte dingen kan doen. En dat is ook niet
de eerste keer: in ‘Crimes and
Misdemeanors’ deed hij hetzelfde: hoe komen goede mensen ertoe
om de moraliteit overboord te gooien? ‘Match Point’ breekt
inderdaad met de uiterlijkheden van de doorsnee Woody Allenfilm,
maar inhoudelijk keert de regisseur toch weer terug naar een aantal
van zijn thematische stokpaardjes. Mét een belangrijke aanvulling:
de factor van het geluk. In welke mate hebben we ons eigen leven in
handen en in welke mate is het gewoon een kwestie van de bal die
aan de andere kant van het net valt?
Subtiliteit is hier het sleutelwoord: het mooie aan ‘Match Point’
is de manier waarop Allen zeer geloofwaardig de seksuele spanningen
tussen de hoofdpersonages weet te tekenen. Chris en Nola werpen
elkaar botergeile blikken toe, terwijl Chloe er als onschuldige
tussenpersoon bijstaat. Er wordt maar zeer weinig uitgesproken,
maar we voelen aan dat er iets broeit. Neem nu een scène waarin
Chris op bezoek is op het riante landhuis van de familie Hewett:
het hele gezelschap gaat naar de stallen om naar de paarden te
kijken, en in één enkel, doodeenvoudig wide shot weet Allen de hele
situatie te vatten. Nola loopt naar een paard, begint het dier te
strelen, terwijl Chris een beetje weemoedig naar haar kijkt.
Ondertussen zien we Chloe, die dicht in de buurt van Chris blijft,
maar voldoende vertrouwt op zijn aanwezigheid en zijn affectie dat
ze ook aandacht kan besteden aan haar vader. Dat is één shot,
waarin niets gezegd wordt, maar waarin tegelijk heel de eerste
helft van de film vervat zit.
Over de tweede helft moet u vooral zo weinig mogelijk weten voordat
u gaat kijken: ‘Match Point’ neemt nog verschillende wendingen, die
u best onvoorbereid kunt ervaren – dus als iemand u de clou van de
film wil verraden, geef die persoon dan tijdig een ferme mep rond
de oren. Laat het volstaan te zeggen dat al die wendingen niet
alleen geloofwaardig zijn, maar zelfs onvermijdelijk lijken in het
kader van de film. De plot van ‘Match Point’ is niet enkel
overtuigend, je krijgt de indruk dat het de enige mogelijke plot is
die deze film had kunnen hebben. En niet alleen dat, maar elke
wending voegt ook nog eens iets toe aan de thematiek – als er één
koploper is voor de oscar voor beste scenario volgend jaar, dan is
het dit wel.
>
De terugkeer naar dramatische scenario’s heeft Allen duidelijk
deugd gedaan. Wie goed gekeken heeft naar z’n laatste paar
komedies, zal trouwens sowieso al opgemerkt hebben dat hij constant
in de richting van het serieuze, het tragische neigde. ‘Anything Else’ was in essentie een bittere
film, maar dan met voldoende humor om de prent toch een beetje in
evenwicht te houden. Nu kan hij zich helemaal laten gaan, hij hoeft
niet op zoek te gaan naar de lach in elke situatie, en het
resultaat suggereert een regisseur die zich bevrijd voelt. Hij
hoeft niet meer de plezante uit te hangen, maar kan gewoon zeggen
wat er op z’n lever ligt.
Het werken met overwegend Britse acteurs doet hem ook geen kwaad:
Jonathan Rhys-Meyers is één van de weinige hoofdrolspelers in een
Woody Allenfilm die niét vervalt in een imitatie van de man zelf.
Hij speelt, geheel in de stijl van de film, erg ingehouden. Wat dan
zo knap is aan zijn vertolking, is dat hij aan het einde, wanneer
de emoties toch sterker worden uitgesproken, perfect in staat is om
op een geloofwaardige manier een versnelling hoger te gaan. Hij
evolueert van stiff upper lip naar zenuwwrak, en je bent als
kijker steeds helemaal mee. Scarlett Johansson is één en al
smeulende erotiek in haar rol – ze zag er nog nooit zo duivels sexy
uit. Dat de jongedame ook een fameus stukje kan acteren, valt
makkelijk af te leiden uit een scène waarin ze tipsy hoort te zijn
– niets is zo moeilijk te spelen als dronkenschap, omdat je al gauw
over de top gaat, maar de subtiele dubbele tong en de net iets
minder gecoördineerde bewegingen die ze maakt, zitten er vierkant
bovenop.
‘Match Point’ is verplicht kijkvoer voor iedereen die met film
bezig is: inhoudelijk goed doordacht, minutieus geplot en
schitterend geacteerd. Al wie zich afvroeg of Woody het nog had:
hij hééft het nog. En hoe.
