The Polar Express

Over ‘The Incredibles’ wist ik verleden week te melden hoe leuk ik
het vond dat de personages nog niets van hun cartoony
kwaliteit verloren hadden – ze zagen er min of meer realistisch
uit, tot leven gebracht met soms adembenemende CGI-animatie, maar
toch overstegen ze met veel plezier de werkelijkheid. Ziedaar het
eerste grote probleem met ‘The Polar Express’: dit is een film
waarvoor de lichamen van echte acteurs op de één of andere manier
werden geregistreerd in een computer, waarna hun bewegingen werden
geanimeerd. Alsof je een stukje live actionfilm neemt en daar
vervolgens met het digitale equivalent van carbonpapier een
geanimeerde afdruk van maakt. Het gevolg van die techniek is dat we
een film te zien krijgen die bijna fotoreëel is… Maar toch ook
weer niet. We krijgen Tom Hanks te zien in maar liefst zes rollen,
maar de personages op het scherm lijken eerder tot leven gekomen
wassen beelden van Tom Hanks dan de man zelf. Het resulterend
effect is er één van een vreemde distantiëring: het leuke aan
animatie is juist dàt het niet echt is, dat de figuurtjes
gestileerd zijn. Neem dat ervan weg en wat is dan nog het
punt?

Hanks werkt voor de derde keer samen met regisseur Robert Zemeckis
(na ‘Forrest Gump’ en ‘Cast Away’), om u een kerstverhaal voor deze
generatie te brengen – wat is er mis met de kerstverhalen van
vórige generaties, eigenlijk – over een moedig jongetje dat tijdens
het voorbije jaar zo z’n twijfels heeft gekregen over het bestaan
van de kerstman. Hij leest verhalen in de krant over stakende
kerstmannen in grootwarenhuizen en de Noordpool is volgens z’n
encyclopedie enkel een grote, kale ijsschots – hoe kan er dan
sprake zijn van het soort van magie waar z’n ouders hem in willen
doen geloven? Dan, op kerstavond, stopt er als bij wonder een trein
voor z’n deur: The Polar Express, onder gezag van conducteur Tom
Hanks, die onze kleine held, samen met nog een resem andere
twijfelende kinderen, naar de Noordpool zal brengen om de kerstman
zelf te ontmoeten. Die kerstman wordt trouwens gespeeld door Tom
Hanks. En onderweg ontmoeten we ook nog een spookachtige zwerver
die op het dak van de trein woont en gespeeld wordt door… euhm…
Tom Hanks. En de verteller van het verhaal? Yup. Tom Hanks. ‘The
Polar Express’ heeft de twijfelachtige eer de eerste animatiefilm
te zijn die werd opgebouwd als prestigeproject voor een
acteur.

Visueel is ‘The Polar Express’ in ieder geval een prestatie:
niemand heeft dit Zemeckis ooit voorgedaan, dit is de eerste keer
dat een hele film werd bevolkt door digitale versies van echte
personen – al die zwartkijkers die enkele jaren geleden, met de
opkomst van CGI, begonnen te orakelen over een tijd waarin acteurs
definitief vervangen zouden worden door bits en bytes, krijgen hoe
langer hoe meer gelijk. De digitale vorm staat Zemeckis toe om een
paar prachtige shots in z’n film te verwerken, dat zal niemand
kunnen ontkennen: we krijgen een ongelooflijk lange opname, waarin
een treinticketje ongeveer vier à vijf minuten lang wordt gevolgd
(krék het pluimpje aan het begin van ‘Forrest Gump’!). Over de
sneeuw, opgejaagd door voorbijrennende wolven, vastgeklemd in de
klauw van een arend en weer door de wind meegenomen om terug in de
trein te belanden. En dat is allemaal één shot. Knap gedaan, daar
niet van, maar uiteindelijk… who cares? Wie kan het wat schelen
dat er shots in de film zitten, gezien vanuit het standpunt van een
boek (we kunnen de letters van de pagina als een filter over de
lens zien liggen), of dat er op een bepaald moment vanonder een
laag ijs wordt gefilmd? De kinderen die het doelpubliek van ‘The
Polar Express’ opmaken, zullen daar niet van wakker liggen. Wat ze
wél zullen opmerken, is dat de personages er… raar uitzien. Niet
echt, en toch ook geen tekenfilmfiguren. Gewoon… rààr. En
bovenal: onaantrekkelijk.

Dat alles is nog buiten de inhoud van de prent gerekend. ‘The Polar
Express’ heeft niet echt een plot als dusdanig, enkel een serie
elkaar opvolgende episodes. Telkens wanneer Zemeckis denkt dat hij
wat actie nodig heeft om de aandacht erbij te houden, last hij een
roetsjbaanmoment in, waarin de trein onhoudbaar van een grote
hoogte naar beneden dendert. Mooi geanimeerd, maar ook dat wordt
voorspelbaar na een tijdje. En tussendoor krijgt u een vreselijk
zoetsappig kerstboodschapje in de maag gesplitst – ‘De magie van
kerstmis leeft in jou!’ Ja, echt waar, kijk maar eens goed! Give
me a break.

Het is niet moeilijk om te zien waar Zemeckis en co met ‘The Polar
Express’ naartoe wilden: een verhaal over die moeilijk te
definiëren grens, ergens tussen je negende en je twaalfde jaar. Die
grens tussen de tijd waarin alles nog mogelijk is en mirakels nog
kunnen gebeuren, en dàn plots is er niets meer mogelijk en geloof
je nergens nog in. Mensen als Terry Gilliam hebben mooie films over
die thematiek gemaakt (‘Time Bandits’ ging daarover), en ook het
‘Peter Pan’-gegeven heeft daar veel mee te maken. Maar als je die
thema’s niet kunt verpakken in iets dat meer te betekenen heeft dan
wat holle clichés, uitgesproken door Tom Hanks op z’n ergerlijkste
nonkel pastoor-toontje… Tja, dan sta je daar mooi met je goeie
bedoelingen. Zeker als de visuele vernieuwingen die je wilde
introduceren ook nog eens hun doel vierkant voorbij schieten, omdat
ze de kijkers eerder afschrikken dan aantrekken. Misschien dat
kinderen er wel wat aan zullen hebben – hoewel, in een land waarin
de kerstman niet tot de nationale mythes behoort, durf ik dat ook
nog wel te betwijfelen – maar voor alle anderen belooft dit een
uitzonderlijk irritant schouwspel te worden. Aarsvernauwend
hoogtepunt: de kinderen die spontaan een liedje beginnen te zingen!
Neem een verse onderbroek mee.

http://polarexpressmovie.warnerbros.com/