In Hollywood zou men er heus geen maanden over moeten nadenken: geen beter verhaal om een vervolg aan te breien dan een verzilverd kassucces. Voor schrijvers ligt dat weer even anders: terugkeren naar personages waarmee ze de bestsellerlijsten hebben gehaald, doen ze vaker niet dan wel. Colm Tóibín speelt echter al te graag de vreemde eend in de bijt: binnen zijn eclectische oeuvre is een sequel na vijftien jaar, vier romans en een verhalenbundel niet eens zo verrassend. Of Long Island evenveel potten zal breken als Brooklyn indertijd, is echter zeer de vraag.
Nog voor de verfilming van Brooklyn de auteur in 2015 bij het grote publiek liet doorbreken, waren literatuurliefhebbers al lang overtuigd van de merites van het in 2009 verschenen boek. Eilis Lacey is nu eenmaal een bijzonder sympathiek personage, verscheurd door de mogelijkheden die het leven voor haar in petto lijkt te hebben. Halsoverkop moet ze beslissingen nemen die haar verdere bestaan zullen tekenen. Aan het slot van de roman vraagt de lezer zich geheid af: hoe vergaat het dit karakter verder, nu ze iets in gang heeft gezet dat niet meer te stuiten is?
Voor wie de warmste literaire herinneringen koestert aan Brooklyn, voelt Eilis’ terugkeer in Long Island als een vertrouwd weerzien. Haar innerlijke stem is niet gecorrumpeerd door de tijd, maar wel gelittekend door wat zich heeft afgespeeld binnen haar huishouden: haar echtgenoot verwacht een kind bij een andere vrouw, en hij veronderstelt – samen met zijn hele familie – dat Eilis de boorling in huis zal nemen. Kortom, opnieuw staat Eilis voor een onmogelijke keuze: zich laten degraderen tot wat haar schoonfamilie bedisseld heeft of nog maar eens tonen dat ze een sterke vrouw is, en – op zijn minst tijdelijk – terugkeren naar Ierland? Dat doet ze, om daar opnieuw de verleidingen van haar vorige leven in de ogen te kijken.
Via een omkering van het oorspronkelijke narratief, stelt Tóibín soortgelijke vragen als destijds. Deze keer behelst de “wat als?”-gedachte geen toekomstprojectie, maar een blik in het verleden. Als alles anders was gelopen, als Eilis anders had geredeneerd, hoe zou haar leven er hebben uitgezien? Toch laat het personage zich niet verlammen door het gevoel van een mislukt heden op basis van een vergissing in het verleden: ze heeft haar kinderen, ze heeft haar baan, ze betekent iets, ze is iemand. Haar stem is ook nu weer bijzonder sterk, ondanks – of misschien dankzij – de gerede twijfel, die zeer authentiek aandoet.
Die twijfel gedijt wonderwel binnen de ingenieuze plot, die Tóibín behendig rondom drie centrale personages weeft. Meer weggeven van de verwikkelingen zou zonde zijn, want het boek staat of valt bij zijn verrassende wendingen. Dat de schrijver zijn vak verstaat, is een open deur intrappen. Hij is een verteller van de bovenste plank, wat maakt dat de lezer zich nauwelijks ergert aan de proclamerende stijl, waarin personages hun motieven ofwel voor zichzelf benoemen, ofwel in dialogen verklappen. De psychologie krijgt de lezer met andere woorden netjes ingelepeld, maar omdat het boek zo ontzettend vlot kabbelt, is dat geen euvel.
Niet voor niets is Tóibín ook de auteur van Het testament van Maria (een alternatieve kijk op het evangelie) en De tovenaar (voorwaar een biografische roman over Thomas Mann), kortom, enige zin voor avontuur is hem niet vreemd. Als er al iets is dat Long Island bijzonder maakt, dan is het de haast filmische verknoping van verschillende karakters met uiteenlopende drijfveren, stuk voor stuk worstelend met hun eenzaamheid. Allen weten ze zich verwikkeld in een verwoede poging om hun isolement te doorbreken, gehoor gevend aan eerder gevoelsmatige dan aan rationele impulsen. Het levert een erg menselijke en doorvoelde roman op, zij het vooral gestuwd richting de gordiaanse knoop die de finale is. Knap vakwerk, maar geen materiaal voor een grandioze roman.
Voor de catharsis haalt Tóibín gelukkig geen kunstgrepen van stal. Integendeel, hij laat zien hoe onmogelijk de situatie voor zowat iedereen geworden is en hoe deze tragedie ook nu weer een bres slaat in meerdere levens, die daarna ook wel weer zin en betekenis zullen krijgen. Zodoende is Long Island een met doorwinterde precisie in elkaar gezette evenknie van Brooklyn, al lijkt het erop dat Tóibín in haast Hollywoodiaanse termen over het narratief heeft nagedacht. De epiek leent zich zodanig tot film, dat de puur literaire kwaliteiten er toch wat onder te leiden hebben. Grote literatuur laat zich immers niet vangen in dialoog na dialoog, een superbe soap wel. Allicht is dat de beste typering voor deze onderhoudende roman, die heus geen vervolg behoeft…
