Barbara wie? Barbara Kingsolver! Hoewel al jarenlang een vooraanstaand Amerikaans auteur, van wie nieuwe publicaties in de Verenigde Staten steeds op bijval van zowel pers als publiek kunnen rekenen, lijkt het alsof haar oeuvre pas recent in Europa wijd en zijd wordt opgepikt. Een recente stroomversnelling wat dat betreft heeft te maken met de vertaling van Demon Copperhead, een hypnotiserende roman over verslaving en kansarmoede, kortom de Amerikaanse white trash, waarbij de gemiddelde middenklasser die er overzees warmpjes bij zit zich nauwelijks iets kan voorstellen.
Als de titel Demon Copperhead afgeleid lijkt van Charles Dickens’ wereldberoemde David Copperfield, dan is dat geen toeval. In haar dankwoord en in diverse interviews geeft Kingsolver expliciet aan dat ze Dickens’ roman werkelijk bij de hand had toen ze Demon Copperhead schreef, met als gevolg dat het ene boek de blauwdruk vormt voor het andere. De setting van Kingsolvers adaptatie kan echter nauwelijks meer hedendaags zijn: het hier en nu is een Amerika geteisterd door een golf van verslaving aan zogenaamd niet-verslavende pijnstillers. De oxy-crisis, die enkele prominente sociale voorvechters inmiddels op de publieke en politieke kaart wisten te zetten, zou op vandaag in de goede richting aan het kantelen moeten zijn, maar dat er duizenden en duizenden slachtoffers zijn gemaakt, staat als een paal boven water. Zo ook de protagonist van deze roman, die – zoals zovelen – na een banaal trauma op pijnstillers wordt gezet door malafide artsen, waarbij evenwel niemand lijkt te twijfelen aan hun engagement jegens de patiënt. Wat volgt, is het relaas van een ronduit miserabel leven, waarbij alles in het teken komt te staan van niet zonder volgend shot vallen. Het klassieke narratief, dus? Nou, niet bepaald.
Tot halfweg het boek komt de verteller helemaal niet in aanraking met sederende analgetica. Toch is wat in wezen de aanloop naar het feitelijke thema zou kunnen genoemd worden, op zich al razend intrigerend. Copperhead groeit op in de schoot van een aan alcohol verslaafde moeder. Dat levert een dijk van een geboortescène op, helaas gevolgd door een miserabele jeugd, een monster van een stiefvader en uiteindelijk een noodzakelijke plaatsing bij diverse pleegouders. Niets om vrolijk van te worden dus, en toch vindt Demon zijn plaats in de wereld. Zelfs in de meest huiveringwekkende, mensonterende omstandigheden knoopt hij vriendschappen aan, en vindt hij ruimte voor zelfontwikkeling en verbeelding. Geholpen door een rits idealistische leerkrachten en vooral door een ontzagwekkend doorzettingsvermogen, slaat hij zich doorheen de cascade aan tegenslagen. Hoewel het verhaal samen te vatten is als een opeenvolging van verschrikkingen, leest het boek fris en prikkelend, en wel dankzij de stijl die Kingsolver zich aanmeet.
Ziedaar overigens de meest grandioze prestatie van dit boek: waarin een bijna-zeventiger zich nagenoeg perfect het slang, de gewoontes en het hele denkuniversum van een kansarme, aan superhelden en strips verslaafde jongeling weet eigen te maken. Het perspectief van Kingsolver als auteur – een eminence grise die al over diverse sociale pijnpunten romans heeft geschreven – is volledig afwezig, kortom Demon Copperhead lijkt zo waarheidsgetrouw geschreven door iemand met een verslavingsachtergrond, dat een mens zich afvraagt hoe een auteur zich zozeer in de denkpatronen van iemand van drie generaties jonger heeft kunnen inleven, laat staan die cognitieve systematiek authentiek op papier heeft kunnen zetten. Vooral in het reflectief vermogen van Demon schuilt de magie. Hoe hij vinnig repliceert in dialogen, hoe hij in de werkelijkheid parallellen uittekent binnen zijn eigen referentiekader, hoe alle ellende die hem overkomt vanuit zijn ervaring niets noodlottigs heeft doch verband houdt met zijn vermeend minderwaardige positie in het maatschappelijk bestel: allemaal is het geloofwaardig, tot en met Demons verslaving en hoe hij zich uiteindelijk helemaal in de spreekwoordelijke (en minder spreekwoordelijke) shit werkt.
Onweerstaanbaar leesvoer is Demon Copperhead zeker, verslavend (pun intended!) zoals een roman dat maar zelden is. Tegelijk schreef Barbara Kingsolver met deze roman een aangrijpende en unieke kroniek van vertrapte en godvergeten white trash, in wat een portret is van mensenlevens waarin de auteur onder of ondanks de miserie schitterende menselijkheid opdiept. Met een handvol onvergetelijke personages verdient Demon Copperhead misschien wel het predicaat ‘moderne klassieker’, hoewel het de toekomst is die zal moeten uitwijzen of dit boek de tand des tijds doorstaat. Geruggensteund door Dickens’ model, ziet het er voor deze pageturner alvast goed uit.
