Wannes Cappelle was in 2022 in rouw door het overlijden van zijn schoonbroer, Het Zesde Metaal was in 2023 in rouw door het overlijden van bandlid Tom Pintens – de schoonste klankentapper van Vlaanderen die even graag gezien als gehoord werd. Maar Het Langste Jaar is niet zomaar een rouwplaat geworden. Schoonheid en hoop winnen het bij Het Zesde Metaal altijd van cynisme en tristesse op de muzikaal schoonste en rijkste plaat van deze band tot dusver.
Vijf jaar geleden noemden we vorige plaat Skepsels een viering van mededogen en mildheid met iedereen die fouten maakt – met iederéén dus. Het tekent Cappelle als tekstschrijver ten voeten uit. Hij steekt nooit een belerend vingertje op, maar reikt de hand of klopt op de schouder, schraapt desnoods op de bodem van het vat naar begrip in plaats van mee te huilen met de wolven. Nu hij zelf mededogen en begrip best wel kan gebruiken wegens zijn portie van wat men Het Leven noemt wel weer gehad, wentelt hij zich niet in tristesse en (zelf)medelijden en plaatst hij zichzelf niet in het oog van de storm. Wordt de koude grond onder de voeten hard, dan spit hij die om tot hij met z’n band schoonheid vindt waarop het aangenamer lopen is.
Dat maakt van Het langste jaar zo’n krachtige, onvoorspelbaar album dat wederom als die schouderklop voelt die je meer nodig had dan je zelf besefte. Met de achtergrond van de plaat en de titelsong (die we hier vorig jaar nog tot mooiste nummer van 2023 bombardeerden) in het achterhoofd, zet je je schrap voor de eerste luisterbeurt met songtitels als “Nog maar begonnen” en “Den tijd die ons nog rest”. Maar dat pakt anders uit.
In openingsnummer “Nog maar begonnen” belooft een pril koppel, nog verliefd op elkaars kleine kantjes, immers elkaar niet bij de minste tegenslag te laten vallen: “Al peis je soms: zo diepe zaten we nooit in de put/we sukkelden der t’hoop’ in dus we geraken der wel weer tegare uit”. Dan weet je: ook op dit album wint de hoop weer van tristesse. Dat is Het Zesde Metaal, dat was Tom Pintens in z’n solowerk, zoals hij destijds in een van onze interviews met hem vertelde. Thuiskomen bij elkaar heette dat al die jaren lang samen in een van de beste bands in België.
“Nog maar begonnen” opent Het langste jaar zoals “Liefde” op Calais dat deed. Was Calais in 2016 in het hart een langspeler over de vluchtelingencrisis en het gebrék aan mededogen met die inhumane ellende, waren er ook songs over de binnencirkel van ons leven in deze wereld, met nummers over mentale problemen of een door liefde overspoeld jong koppel dat trilt van opwinding. Door de gekende bagage tijdens het opname- en schrijfproces van deze plaat zou een nummer over berusting voorspelbaarder zijn dan de rusteloosheid die Cappelle beschrijft in “Den tijd die ons nog rest”, over het elkaar opfokken om toch maar geen seconde kostbare tijd te verliezen – met een jaloerse blik over de haag of onderwijl scrollend op social media. De clichéboodschap die je erachter verwacht, “het leven kan zo voorbij zijn”, houdt Cappelle op stal. Dat maakt de impact totaal.
Wederom geeft Cappelle de zoekende, doorgaans onzekere mens in “De storm” of het pareltje “Alles moet veranderen” een verwarmende wrijf op de rug: “De toekomst zag der goed uit/vanaf de kust die veilig leek/maar da’ bleek bie nader inzien/omda’ j’ van verre genoeg keek” De raad die de dwaallichten in het leven (die we allemaal al eens zijn) dan als raad krijgen – “verdapperen” of “maar kin omhoge nu en rug en schouders rechte” – nee, daar koop je ook niks mee. Tijd is dan een beter cadeau. “Moeder aarde” wordt dan weer gevraagd om voor ons te bidden, of als het voor ons te laat is dan toch voor onze kinderen. Wij weten immers niet beter. Schuldbesef wint het van zelfbeklag.
Het allermooiste aan Het langste jaar is de muzikale speelsheid en de ontzettend verfijnde en open arrangementen. De dood hangt niet als een loden deken over dit album, nee, Het Langste Jaar ademt en bruist muzikaal. Het opnameproces onder leiding van Pintens begin en eind juni was slopend, met de blik steevast op de klok van zijn leven. Dat de dorst naar tijd een van de rode draden op deze plaat is, en dat deze rijke plaat meer tijd dan de vorige albums kost om helemaal te savoureren, maakt van Het Langste Jaar een krachttoer zonder meer. Het Zesde Metaal is met hun zesde plaat de Belgische The National geworden. Op het einde van “Geweun nen dag”, nog zo’n hoogtepunt, lijkt Bryan Devendorf het nummer naar een verschroeiende climax te roffelen.
De groep heeft er geen behoefte aan het zware opnameproces in juni in ons gezicht te kletsen. Aan effectbejag doet Het Zesde Metaal niet. Nummers bouwen tergend mooi op, songs winnen aan laagjes door elektronica, meanderen van weemoed naar een darteler pianomotief zoals in “Alles moet veranderen”. Het langste jaar is een muzikaal ontzettend gulle plaat, waarvan de milde schoonheid bij elke luisterbeurt op een ander moment ontroert: de ene keer die zanglijn van “Moeder aarde”, de volgende keer de huilende synthmelodie in “De storm”, de andere keer die muzikale schommelstoel waarin de beenharde tekst van “Geweun nen dag” gedijt, over hoe drie seconden slecht nieuws je hele leven onveranderlijk overhoop halen: “Beken en rivieren, stroomt were naar uw bronn’n/bomen, kruipt toch were in de grond/wind, zuigt al uw wolken geweune weer naar binn’n/spoelt weer en ‘k ga alles geven voor u were te winn’n”
Dat alles maakt dat je aan het einde, bij het titelnummer, niet murw geklopt tegen het canvas ligt, maar dat je het album weer wil luisteren – op zoek naar weer zo’n klein muzikaal momentje of beeld dat een nummer plots weer voor je doet vervellen. Tranen trekken is makkelijker dan de mondhoeken naar boven trekken. En dat is waar Het Zesde Metaal ongelooflijk in slaagt: de keuze voor muzikale troost boven tristesse is het schoonst denkbare eerbetoon dat de band aan ’s lands kleurrijkste klankentapper kon geven. Met de adem van de kleurloze dood in de nek heeft Het Zesde Metaal muzikaal én tekstueel zijn kleurrijkste langspeler tot dusver gemaakt.