Met Healing The Museum wil Grace Ndiritu (°1982) een vernieuwd museumwezen voorstellen. In een persoonlijk overzicht toont ze uiteenlopende praktijken uit haar artistieke oeuvre. De bezoeker stapt mee in dit spiritueel parcours van videoperformances en groepspraktijken die kleurrijk textiel en schreeuwerig protest opleveren. We maken ook kennis met haar benadering van maatschappelijke transities en eindigen in een soort helend Walhalla van kunst, reflectie en ontmoeting.
De reis begint op Vuurland in Argentinië. In een donkere ruimte zien we links een actrice op een filmset in een rotsachtig decor en rechts de experimentele korte film Black Beauty, For A Shamanic Cinema uit 2022. In een gemonteerde hallucinatie in 1983 zien we een interview met de Argentijnse dichter Jorge Luis Borges. De overleden dichter bespreekt zijn poëtische visie over de hedendaagse ecologische en pandemische problemen.
Vervolgens stelt Ndiritu protestpraktijken centraal, zoals die van de Artist Placement Group. De beweging uit Londen probeert in de jaren 60 en 70 actief de rol van de kunstenaar te bepalen binnen de maatschappelijke context van overheid en commercie. En dat doet Ndiritu vandaag opnieuw met haar Protest Carpets. We zien video-opnames van workshops waarin deelnemers verbindende groepssessies houden met meditatie, woordspelen, leessessies of het schrijven van liefdesbrieven aan vijanden.
In haar oeuvre is veel plaats voor ‘het ritueel’ – in het actuele kunstjargon vertaald als performance. We zien objecten die ten dienste staan van ecologisch activisme. Het is een soort commerciële etalage met kostuums op modellen, maskers en protestbordjes: kleurrijk en naïef. Het zijn de resultaten van een performance of workshop, waarbij de deelnemers samen met de kunstenaar actief aan het werk gingen.
Bij het buitenkomen van deze zaal stuit de bezoeker op een lichtbak met het opschrift “Male Chauvinists Beware”. Het is een kunstwerk van de Amerikaanse Sam Durant en het komt vreemd over als je een man bent. Zonder duidingsbordje lijkt het een uitspraak te zijn van Grace Ndiritu en kan je je afvragen: waarom waarschuwt Ndiritu geen vrouwelijke chauvinisten?
Op de overloop van het museum krijg je dan twee mogelijkheden. Je kan naar links, opnieuw een donkere ruimte in, om een verzameling videomontages te bekijken van Ndiritu van 2003 tot 2005 – stuk voor stuk beklijvende studioperformances met geopolitieke onderwerpen en Afrikaanse muziek van onder meer Salif Keita. Opvallend is het tapijt op de vloer én het tapijt in een foto van Dirk Braeckman. Of je kan naar rechts naar de centrale zaal, op voorwaarde dat je je schoenen uittrekt. Ook hier is de vloer bekleed met tapijt.
Op kousen betreed je dan The Temple, zoals Ndiritu het zelf noemt. Hier wordt de kunstenaar curator en presenteert topstukken uit de collectie van het S.M.A.K in combinatie met enkele van haar eigen werken. De rol van curator wordt letterlijk genomen als in genezer. The Temple is een museum in het museum, opgevat als een huiselijke ruimte met een centrale zithoek waar je even tot rust kan komen en bezinnen. Zelf spreekt de Britse kunstenaar met Keniaanse roots over spirituele krachten, transformatie en energiestromen, maar zelfs wie niet vatbaar is voor deze esoterische begrippen kan niet onberoerd blijven bij zo veel kunst en schoonheid. Het geheel wordt overkoepeld door een houten spinconstructie die de verschillende windrichtingen verbindt en doorkijk-etagères biedt waardoor de kunst in een origineel perspectief wordt geplaatst.
Museumbordjes met titels en namen van kunstenaars ontbreken. Wie een onbevangen relatie wil met de esthetiek van de kunstobjecten slaat het lezen van de museumfolder beter over. Stereotiepe bezoekers willen echter weten wàt ze zien. Ze grijpen naar de folder en worden nogmaals met de kousenvoetjes op de grond gezet. De tekst koppelt al de aanwezige kunst terug aan onze wereldproblemen: ecologie, politiek, het vrouwenbeeld, minderheidsgroepen, de gewelddadige verzameldrang in de kolonies en het mannelijk overwicht in machtsposities.
Een bezoek stelt dus een belangrijke museumkundige vraag centraal: is het klassieke museum een vluchtheuvel voor de witte chauvinist om even te ontsnappen aan de werkelijkheid, of moet het een tempel zijn van ontmoeting, reflectie en protest?
Healing The Museum loopt tot 10 september 2023 in het S.M.A.K. Gent.
