Het vierde seizoen van Stranger Things wordt gekenmerkt door het concept ‘Meer’. Meer plotlijnen, Meer personages, Meer minuten per aflevering. Alles Meer. De makers rekenen ditmaal wel op een zeer sterke ‘suspension of disbelief’ bij de kijker en bombarderen hun doelpubliek, nog meer dan voordien de doorsnee tiener, met een overdaad aan stijl boven inhoud en ze beseffen goed de waarde van TikTok en gelijkaardige platformen om ‘the talk of the town’ te blijven. Het seizoen in twee delen uitbrengen, met de twee afsluitende afleveringen een maand na de eerste zeven was zogezegd om de special effects af te werken, maar in feite niets meer dan een commerciële stunt om langer viraal te blijven. Netflix heeft een slechtere periode en elk beetje helpt. Het zorgt er wel allemaal voor dat dit duidelijk het minste seizoen is: de essentie – de band tussen de vrienden – gaat wat verloren en de breuklijn die bijvoorbeeld Game of Thrones trof (wat de Amerikanen ‘jumping the shark’ noemen naar een beruchte episode uit Happy Days die de definitieve neergang inluidde) komt voor het volgende seizoen akelig dichtbij.
Op deze site werd over het eerste seizoen het volgende gezegd: “De vraag die zich dan stelt, is of Stranger Things ook méér is dan enkel een oppervlakkig soort best of-ervaring, waarin plotlijnen, personages en situaties die we nog kennen uit films en boeken van de jaren tachtig, worden samengesmeten zonder er verder iets aan toe te voegen”. Het antwoord daarop is: inhoudelijk eigenlijk niet zo gek veel. Er is niet zo veel veranderd. De lijst met inspiratiebronnen is gewoon langer geworden. Naast de hoofdmix Spielberg/King/Carpenter zit er nu ook een schepje hardere horror in de mix, meer specifiek de Nightmare on Elmstreetfilms. De jongens die in het eerste seizoen 12 waren hebben nu de leeftijd bereikt dat er wat meer bloed en gruwel mag te zien zijn. Robert Englund, de acteur die horroricoon Freddy Krueger speelde, krijgt trouwens een opvallende cameo. Zelfs in het vierde seizoen blijven de broertjes Duffer dus trouw aan hun ‘in your face’ referenties.
Dit vierde seizoen start in maart 1986, ongeveer 5 maanden na de ‘Battle at Starcourt’, wat leidde tot het vertrek van Joyce met kinderen Will en Jonathan, maar ook dat van Eleven, die na de dood van Hopper bij hen was ingetrokken. Zij wonen nu in L.A., waar Mike hen opzoekt voor ‘spring break’. Ondertussen wordt Hawkins opgeschrikt door een hondsbrutale moord op de plaatselijke ‘All-American sweetheart’ cum cheerleader Chrissy (gespeeld door Grace Van Dien, dochter van Starship Troopersheld Casper en achterkleindochter van Hollywoodlegende Robert Mitchum). Eddie Dunsoon, de lokale weedboer, metalfreak en D&D meester, wordt ogenblikkelijk de hoofdverdachte. Maar Max vermoedt dat er meer achter zit. Is de ‘Upside Down’ wel degelijk goed afgesloten? Samen met Dustin, Steve en Robin probeert ze de ondergedoken Eddie terug te vinden.
In L.A. worden de personages in 2 groepen gesplitst. Joyce ontvangt een bericht uit Rusland dat Hopper nog leeft. Ze roept de hulp in van Murray, de complotdenker uit de vorige seizoenen die een aardig mondje Russisch praat. Hun avontuur leidt hen naar Alaska waar ze worden bedrogen en ontvoerd naar Rusland, meer bepaald het Kamtsjatska-schiereiland (vooral bekend van het bordspel Risk), naar – u raadt het nooit – dezelfde gevangenis waar Hopper vastzit en waar de Russen blijkbaar in het geheim ook enkele monsters van de ‘Upside Down’ bewaren.
De prille geliefden Eleven en Mike zien hun weerzien dan weer anders verlopen dan gepland. El had verzwegen dat ze zwaar wordt gepest op school. De pesterijen lopen in het bijzijn van een onwetende Mike uit de hand. El maakt kordaat een einde door haar ‘bully’ Angela ei zo na de kop in te slaan met een rolschaats. El wordt gearresteerd door de politie maar tijdens het transport ‘bevrijd’ door een geheime dienst die haar overbrengt naar het midden van de Nevadawoestijn. Hier vindt ze Owens (Paul Reiser) en ‘papa’ Brenner (Matthew Modine) terug, de ongure wetenschappers die in de vorige seizoenen het mysterieuze laboratorium leidden. Dit keer willen ze Eleven helpen haar krachten terug te vinden. Zij weten namelijk welk gevaar er in Hawkins huist en enkel Eleven kan dit monster aan. Het monster dit seizoen – net als in vorige jaargangen afgeleid van Dungeons & Dragons – krijgt een uitgebreide achtergrond toebemeten, al blijkt die vooral belangrijk te zijn geweest voor een ‘neveneffect’: de kracht van muziek is van belang in het afweren van de kwade macht en het gebruik van een koptelefoon brengt Running Up the Hill van Kate Bush to the rescue, sinds deze aflevering plots een gigantische hit bij de jongeren, nummer 1 op Spotify en een heuse TikTokchallenge).
Wat begon als een serie die rechttoe rechtaan het gezamenlijke avontuur van een groep jongens volgde, is nu dus uitgedijd tot een vertelling met een narratief beslag dat wedijvert met The Lord of the Rings en Game of Thrones: verschillende plotlijnen van groepen personages die ergens te velde zijn en op wonderlijke wijze los van elkaar op exact het juiste moment de juiste actie ondernemen. De makers kwamen in de eerste twee seizoen nog weg met deze scenariotruc omdat alles zich afspeelde in een dorp van een zakdoek groot. Al deze plotlijnen verspreid over meerdere locaties in juxtapositie levert echter dezelfde verhaalvermoeidheid op waar voorgangers ook onder leden. Hier lopen de makers, de boertjes Duffer die een overduidelijke liefde voor hun personages voelen, vast. Langs de ene kant laten ze al deze personages een beetje los zodat die een organische verhaalboog kunnen aanvatten, tegelijkertijd dwingen ze hen pionnen te zijn op een ondertussen veel te groot speelveld. Hier wringt ook de langere speelduur. De eerste seizoenen klokten net onder het uur af per aflevering, hier heeft elke aflevering bijna een speelfilmlengte, de laatste aflevering wedijvert zelfs met de speelduur van recente superheldenfilms. Als je je personages durft vrijlaten en volgen, is deze duur volledig gelegitimeerd. Maar als je als de broers Duffer het narratief van de afsluitende akte in het keurslijf van goddelijke voorzienigheid proppen, dan is er haast geen enkele reden waarom de afleveringen zo lang moeten duren. Dan kun je je verhaal perfect vertellen in 10 afleveringen van een uur. Dit ruikt dan ook naar een commerciële ‘sell-out’. Netflix gaf de makers duidelijk de opdracht een seizoen te maken dat langer dan een week online kon ‘trenden’. Vandaar ook de overbodige beslissing alles in twee delen uit te brengen, eerst 7 afleveringen en pas een maand later de finale.
Als de makers echter nog eens 2-3 jaar wachten voor dit afsluitende seizoen gaat dit toch een gigantisch probleem opleveren. De meeste acteurs beginnen echt te oud te worden voor hun personage. De 4 vrienden en Eleven zijn nu 16 terwijl de acteurs rond de 20 zijn. De oudere jongeren Steve, Jonathan, Maya en Nancy zijn 18-19 maar schommelen rond de 25, Joe Keery (Steve) is zelfs al 30, Charlie Heaton (Jonathan) 28 maar ziet er veel afgeleefder uit. Een oplossing zou uiteraard kunnen zijn de plot een paar jaar vooruit te katapulteren naar de jaren 1990. Dit zou op verschillende vlakken een meerwaarde kunnen zijn: de gebroeders Duffer zijn tenslotte geboren in de jaren 1980 en groeiden op in de nineties. Dan kunnen ze tenminste uit hun eigen herinneringen putten in plaats van deze overgestileerde jaren 1980 te recreëren die nooit hebben bestaan, tenzij in Spielbergfilms. Hun revisionistische kijk op dit decennium past dan wel weer bij hun leeftijd. Eind jaren negentig werd dit nostalgisch terugkijken op de eighties zeer populair (zoals de seventies eind jaren 1980, de ninetes eind jaren 2000, …).
Het is dan ook het Duffer-idee van de jaren 80 en hoe films er toen uitzagen (of toch een paar percent) dat de volledige stijl bepaalt, al namen ze helaas ook hier en daar de toondoofheid van die periode over. De gênante belichting van zwarte personages in shot tegenshot met witte gezichten, het pijnlijk herleiden van een zwart tienermeisje tot het stereotype van de ‘sassy black woman’. Wat te denken van een scène waarin een bende tieners een extreem drukbezochte wapenwinkel betreedt en zomaar buitenstapt met een een karrenvracht geweren en messen? Wat te denken van het feit dat ‘basketbaljock’ Jason Carver achteloos maar gruwelijk sterft omdat hij een wapen vanuit een foute intentie wilde gebruiken, terwijl de ‘goede’ tieners er hun ultieme heldenmoment mee beleven? ‘Guns Don’t Kill People, People Kill People’ past inderdaad bij die periode.
Subtiliteit is dus niet het sterkste punt van de makers. Hoe de vrienden Will, Mike, Lucas en Dusty naar de achtergrond worden verdrongen gebeurt wel heel opvallend. Dit proces was al in het vorige seizoen opgestart. Twee mogelijke verklaringen hiervoor zijn dat de acteurs sneller groeien dan dat de tijdslijn van de serie kan volgen en dat nu de 4 jongens veel van hun kindster-aaibaarheid beginnen te verliezen door te puberen en pijnlijk duidelijk wordt dat ze als volwassen acteur niet altijd veel waard zijn. Vooral opvallend wordt dit voor Will en Mike die zondermeer op een zijspoor worden weggeschreven. Zelfs Dusty, die in het derde seizoen nog een deftige rol kreeg, moet het hier stellen met een rol als hulpje van nieuwkomer Eddie. Hij lijkt gereduceerd tot het typetje dat af en toe iets slim mag zeggen, maar geen relevantie meer heeft voor de plot. De Duffers hebben duidelijk geopteerd het verhaal meer te focussen op de acteurs die wel een scène kunnen dragen. Gelukkig hebben ze er daar veel van in hun cast.
De beeldvoering tenslotte is zeer degelijk en uiterst functioneel. Zolang de acteurs binnen het kader hun ding doen, loopt er niet echt veel mis. Verwacht geen hoogstaande cameravoering of kadrages met een narratieve diepgang, daar is deze serie trouwens niet mee gediend. De effecten hebben hier en daar nog wat mankementen, maar decors en sets ogen zeer goed, de prothesen voor het pak van het monster zijn geslaagd, de ‘Upside Down’ ziet er passend dreigend uit, al lopen dingen wel mis bij momenten waar vuur in verwerkt zit: te veel CGI en een slechte omgang met schaduwen die ons af en toe wel uit de magie trekt.
Aan het eind van dit seizoen wordt mogelijks ook nog een tip van de sluier over de toekomst gelicht. In het ziekenhuis leest iemand voor uit The Talisman, een roman van Stephen King and Peter Straub uit 1984. Dit is een van de laatste onverfilmde Kingboeken uit die periode. Indertijd had Steven Spielberg de rechten gekocht maar het verfilmen kwam nooit van de grond. Nu zou er sprake zijn van een samenwerking tussen Spielberg, de broers Duffer en Netflix om dit materiaal alsnog in een serievorm te gieten. Het zou het grote project kunnen worden na seizoen 5 van Stranger Things maar er is natuurlijk nog een mogelijkheid. In het boek reist de 12-jarige Jack doorheen ‘The Territories’, een parallelle wereld aan de onze, een beetje zoals de ‘Upside Down’, op zoek naar een talisman die de kanker van zijn moeder kan genezen. En dat klinkt in ieder geval als een mogelijke reeks plotwendingen voor Seizoen 5.
