Veertig jaar al maken die van de Neubauten industrieel lawaai en dus zijn de heren ondertussen specialisten. “Professor” noemt Blixa Bargeld zijn collegae, allen in een andere afstudeerrichting. Van plaatslagerij tot buizenblazerij was het samengaan van al die expertise opnieuw: muziek, maar niet helemaal zoals u die kent.
De heetste dag van het jaar, en dan programmeren ze een beetje Einstürzende Neubauten: zeg niet dat die van de AB weten waar ze mee bezig zijn. Maar zo gaat dat natuurlijk in deze tijd van inhaalmanoeuvres. Dan stel je een plaat uit 2020 voor in 2022, en zweet je je te pletter. Van de weeromstuit kiest de groep ook voor de laagste versnelling, want die past bij Alles Im Allem, die plaat waarmee Blixa Bargeld zijn roots alle eer aan deed.
Dat “Wedding Day” dus niet om een huwelijk, maar om de gelijknamige Berlijnse wijk draait, krijgen we meteen verduidelijkt. Het is een opener die met een pose begint: de hele groep in een soort verstild moment, bassist Alexander Hacke wijdbeens, klaar om te spurten. Een gemoedelijk sjokkend baslijntje blijkt echter te volstaan. ‘Goeienavond, long time no see’; Bargeld kent zijn talen.
‘Toen we dit schreven was Boris Jeltsin nog president, en betekende corona niet meer dan dat: een kroontje. Ja, zo oud zijn we’, klinkt het na “Sonnenbarke” uit Silence Is Sexy. Toen was 2002, de groep bestond twintig jaar, en dat leek in die tijd ook al een soort eeuwigheid. Nog eens twee decennia verder heeft de groep er vier platen bijgedaan en is het nog steeds business as usual: een plastic ton als percussie voor “Nagorny Karabach”, een ronddraaiend motoronderdeel dat een rinkelend geluid geeft voor een ander nummer, en natuurlijk slaat drummer Rudolf Moser gedurig op een stuk plaatstaal. Het zouden geen Neubauten zijn zonder.
En toch valt op hoe hard het de bas van Hacke is die de laatste decennia het geluid van de Neubauten bepaalt. Ja, al die kekke rubberen, plastieken en metalen geluidjes hebben nog altijd hun plaats, maar waar ze ooit voor het grote geweld zorgden, voor industrieel lawaai, dienen ze nu voor de subtiele accenten. Zelfs het winkelkarretje – “sinds 1997 niet meer mee op tour genomen” – dat eindelijk terugkeert als percussie-element, is in “Grazer Damm” nauwelijks hoorbaar. Het metaal dat Bargeld in de finale van hoog uit zijn handen laat vallen, rinkelt opvallender. En om te benadrukken dat er nu ook niet zoveel veranderd is sinds die donkere jaren tachtig, slaakt hij nog eens zijn ijselijke kattenkrijs.
En toch bestaan Einstürzende Neubauten net daarom nog altijd: omdat ze niet zijn blijven steken in die karikaturale wilde jaren, maar waardig ouder werden, met een grotere focus op de kracht van stilte, en wat je daarbinnen met subtiel geweld kunt doen. Je hoort het aan “How Did I Die?”, van op Eerste Wereldoorlogplaat Lament uit 2014, dat bijna komt binnengetrippeld, en ook wel weer dat persluchtorgel van grijze rioolbuizen gebruikt, maar van daar opbouwt. ‘Ssst’, gebaart Bargeld, wanneer het publiek al in applaus wil uitbarsten – too soon. Wat volgt is een triomfantelijk einde; de opluchting van de soldaat die beseft dat er weer een ochtendrood gehaald is.
De terugslag is weer een van die Berlijnnummers van die laatste plaat waarop Bargeld reflecteert op zijn jeugd. “Am Landwehrkanal” is schlagermusic, Neubautenstyle, een ongemakkelijke inhaker voor mensen die daar de behoefte toe voelen. “Ten Grand Goldie” is daarna de grote single van dat Alles Im Allem. Funk op hun manier, zo u wil: swingend op het ritme van een metalen veer, en die gekromde stalen plaat van Moser. En omdat een mens nu eenmaal nooit genoeg dada kan hebben: flarden Kurt Schwitter-achtig gebrabbel tussendoor.
Het strafste moment volgt in de bissen wanneer Jochen Arbeit – je zult maar gitarist zijn in een groep als Neubauten – en percussionist N.U. Unruh hun ritmes zoeken in het soort plastic kledingzakken dat typisch is voor migranten. Moser hamert een mooie melodie uit drie metalen buizen op zijn winkelkar, Hacke mag zijn eigen zaksolo spelen. En het straffe is dat dit geen vergezochte avant-garde is. Dit is een song, en ze heet: “Taschen”.
Het is sterk, maar toch drijft Einstürzende Neubauten vandaag een tikje te veel op die sfeer. Op een eind wil een mens gaan brommen ‘jaja, Silence Is Sexy, maar van een beetje lawaai word ik ook wel geil’. “Seven Screws”, het heerlijk genaamde “Zivilatorische Misgeschick”, “Susej”,… ze hebben elk op zich waarde, maar dragen te veel bij aan de al te stapvoetse sfeer van de avond. Een mens is blij dat op het einde van de tweede bis, too little en too late, toch nog eens gedaverd wordt. Over een ratelend ritme kletst en knalt “Let’s Do It A Dada” met de heupswing van een rare Elvis. Het is een vreemd punt om mee te eindigen – was hiermee begonnen – maar kom, het is zaterdag: er is ongetwijfeld een club waar we dat rare dansen verder kunnen zetten. Einstürzende Neubauten voelde in elk geval niet versleten, en dat is al heel wat.
