Hoe verging het de oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog vlak nadat de wereldbrand geblust was? De wereld wou opnieuw vooruit, met een snelheid die moeilijk te volgen bleek voor wie verminkt uit de strijd gekomen was. Pierre Lemaitre schreef een doordringend verhaal over hun situatie, Christian De Metter herwerkte het tot een meeslepend beeldverhaal.
Het voelt bijna vreemd aan: een boek over de Eerste Wereldoorlog. Enkele jaren geleden was het nog al Groote Oorlog wat de klok sloeg, maar tegelijk met het stilvallen van de herdenkingen, niet lang na 11 november 2018, viel ook de stroom aan goed bedoelde, maar niet van lucratieve bedoelingen gespeende boek- en stripverhalen stil.
Christian De Metter vormt met Tot ziens daarboven een uitzondering. De timing is perfect: het boek hoeft niet om aandacht te schreeuwen tussen tientallen andere werken die hetzelfde onderwerp behandelen en kan rustig zijn kwaliteiten laten bovendrijven, zo er nog iemand interesse heeft in de Eerste Wereldoorlog. Dat zou moeten lukken: het materiaal dat De Metter als fundament gebruikt, is namelijk niet het minste. Pierre Lemaitre won in 2013 de Prix Goncourt voor Au Revoir là -haut, een prestigieuze en terechte bekroning voor een bikkelhard, maar opmerkelijk verhaal.
Dat speelt zich grotendeels af in de nadagen van de Eerste Wereldoorlog. Albert Maillard en Edouard Péricourt, twee soldaten in dienst van de glorieuze Franse republiek, zijn op elkaar aangewezen na afloop van de vijandigheden. Péricourts halve gezicht is vakkundig verwijderd door een kogel. Maillard, behoorlijk intact gebleven, moet de eindjes aan elkaar zien te knopen. Geen sinecure: nu hun vaderlandse taak volbracht is, worden de oud-strijders in de nieuwe, naoorlogse wereld, met de nek aangekeken. Het zijn sukkelaars, goed voor prestigieuze en bombastische herdenkingen eventueel, maar laat ze zich verder maar koest houden. De heersende heren hebben immers andere besognes. Als ze nog interesse zouden tonen in de voorbije oorlog, dan om er een stevige cent aan te verdienen.
Péricourt komt al snel tot de conclusie dat indien hij en Maillard willen overleven, het net dat is wat ze moeten doen: munt slaan uit de oorlog die ze mee hebben helpen winnen. Is het niet binnen een wettelijke kader, dan erbuiten.
Het verhaal dat Lemaitre brengt, is weinig opbeurend. We krijgen de mens op zijn smalst: egoïstisch, hard, kwaad. Maar er is ook, hier en daar, plaats voor warmte en mededogen, voor een zucht naar liefde en genegenheid. De Metter brengt op weergaloze wijze deze chaotische, verwarrende wereld, waarin verwoede pogingen om recht te krabbelen plaatsvinden, in beeld.
De cover, en zelfs de titel, mogen daarbij enigszins als misleidend gelden. Dit is immers geen dromerig relaas, maar een keihard verslag uit een wereld die nog niet in het reine is met zichzelf. Een must-read die de aandacht blijft vestigen op een bladzijde uit de geschiedenis die, zelfs nu het mediagenieke spektakel gaan liggen is, niet in de vergetelheid mag raken.
