Geef toe: meestal zijn ze uw geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goed geplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van enola om maandelijks de beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: de twintig beste van U2, met telkens een alternatieve keuze. Omdat uw mannen watjes zijn, die niet kunnen kiezen.
1. I Will Follow
Drieënhalve minuut adrenaline, dat is “I Will Follow”, openingsnummer van debuut Boy uit 1980. Dit is U2 op zijn wildst en onstuimigst, het nummer ook waarin je het sterkst de vroege postpunkinvloeden kan spotten. De totale overgave die in deze magische opname vervat zit, is iets wat U2 voor een groot deel van zijn carrière zou proberen te recreëren, meestal met gematigd succes. Vergeet dat ook gewoon: let hier op die drums en bas die het nummer zowel voortstuwen als stevig bij de kraag terugtrekken. En dan die belletjes. Dat aanstekelijke refrein. The Edges fantastische gitaarspel. Hier hoor je een jonge, hongerige band die luid op uw deur komt bonken. Nu, bijna veertig jaar later, zouden we hen nog altijd binnenlaten.
Hoogtepunt: 2’44”. Er is zoveel aan dit nummer te herontdekken, bijvoorbeeld die fantastische brug met Bono die “Your eeeeeyeees” zingt en de mist van The Edge zijn gitaren lijkt te verzwelgen. En dat voor een destijds debuterende band. On-ge-fuckin’-lofelijk.
En anders: “Out Of Control”. Net zo gedreven en scherp als “I Will Follow” met belachelijk goed gitaarspel van The Edge die zijn fantastische zelve is en Bono die bijna maar nooit compleet overspoeld wordt en even radeloos als roekeloos tegen de klippen op zingt.
2. Until The End Of The World
Op Achtung Baby bleken vier Ierse koorknapen plots een libido te hebben. Dat is nergens duidelijker dan in deze broeierige song die Bono met doorrookte stem om zes uur ’s ochtends vanuit een verlaten achterkamer van een club zingt. Er gebeurt vanalles dat een knoorknaap niet hoort te doen, terwijl hij tegen beter weten in achter een of andere femme fatale aanholt. Muzikaal is het bijna vintage U2, maar dan wel met een swingende bas- en drumpartij, een prachtig “love, love, love”-brugje en een chaotisch einde.
Hoogtepunt: 1’38”. “In the garden, I was playing the tart. I kissed your lips and broke your heart. You were acting like it was the end of the world” – gitaarsolo. Jongens worden groot.
En anders: “Who’s Gonna Ride Your Wild Horses”. Daar is die femme fatale weer, in een iets vertrouwder klinkende U2-song die de luisteraar machtig op het verkeerde been zet, zodra Bono “Don’t turn around” begint te smachten.
3. Mofo
Eén keer kun je de tijdsgeest op zijn staart trappen. Twee keer? Daar moet je verdomd goeie reflexen voor hebben. Na een paar jaar onafgebroken touren op de rug van twee briljante platen was U2 niet snel genoeg meer, en dat voornemen om op Pop “iets met techno” te doen ontplofte faliekant in het gezicht van Bono en co. En toch. Dat er iets aan dat plan wél zinnig was, hoor je aan dit “Mofo”, dat voortjakkert over een vuile synthline, en misschien wel de beste belichaming is van wat niet per sé U2’s eerste flop had moeten zijn als de tour tenminste niet net een tikje te vroeg was geboekt. Pro-tip voor beginnende bands: altijd eerst je plaat afwerken voor je gaat optreden.
Hoogtepunt: 2’45”. De techno gaat even liggen, en Bono krijgt het hoge woord. “Mother? Am I still your son?” Bij Bono gaat het altijd over zijn moeder, zeker als hij gaat dansen.
En anders: “Gone”. Weinig techno aan, maar de remix die de groep voor zijn Best Of uit 2000 liet maken, laat horen waar het fout liep met Pop.
4. Where The Streets Have No Name
Volgens Brian Eno namen de opnames van “Where The Streets Have No Name” evenveel tijd in beslag als de rest van The Joshua Tree. Het grote struikelblok was de omschakeling van maatsoort in de intro waarvoor maar geen elegante oplossing kon gevonden worden. Eno raakte dermate gefrustreerd door het nummer dat hij een plan had uitgewerkt om “per ongeluk” de hele opname te wissen, zodat de groep helemaal vanaf nul móest herbeginnen. Zijn snode plan kon tijdig verijdeld worden en zo werd een wereldhit nipt van de vuilnisbelt van de geschiedenis gered.
Hoogtepunt: 1’48”. Een hele intro lang lijkt de song elk moment over zijn eigen voeten te kunnen struikelen, maar met een gevoel alsof de longen vol lucht worden gezogen valt alles in z’n plooi.
En anders: “I Still Haven’t Found What I’m Looking For”. Nooit eerder (en ook niet sindsdien) hebben rock en gospel elkaar zo innig omarmd. Een mens zou er bijna gelovig van worden.
5. Running To Stand Still
Er is een moment in het boek U2 At The End Of The World waarin één van de bandleden vertelt hoe het grote geld er absoluut nog niet was ten tijde van The Joshua Tree. Het imaginaire Lipton Village dat de groep met zijn jeugdvrienden uit Dublin had gebouwd, stond nog recht in de hoofden, maar de muren stonden op instorten. U2 mocht het dan langzamerhand maken in de wijde wereld, in Dublin vielen anderen ten prooi aan Dame Heroïne. Bono schreef er dit pakkende nummer over, voor de bluesy muziek snelde producer Daniel Lanois ter hulp.
Hoogtepunt: 3’03”. Héél even dreigt Bono het nummer weer maar eens naar episch en groot te trekken, maar net voor de armen opengaan, stokt het gebaar, en plooit alles weer in zichzelf.
En anders: “Red Hill Mining Town”. Ander verhaal, evenveel drama. Bono steekt zijn neus in het wormennest dat de mijnwerkersstakingen van de eighties waren, en verkiest de focus op een vader-zoonrelatie te houden. Goeie keuze.
6. The Unforgettable Fire
Het gelijknamige album was een wat wisselvallige en donkere overgang tussen het witte-vlag-activisme van War en de weidse Americana van Joshua Tree, die naast “Pride” ook heel wat verborgen parels en flinke newwaveknipogen bevat. Niet in het minst deze titeltrack die voortdurend in en uit focus lijkt te gaan, maar op de beste momenten van gedoseerde bombast een voorstudie van “Where The Streets Have No Name” lijkt.
Hoogtepunt: 0’24”. Adam Clayton & Larry Mullen Jr. bewijzen andermaal hoe belangrijk U2’s ritmesectie is. De showstopper tijdens de 360° Tour. Wie erbij was, ziet nog altijd het scherm tot leven komen.
En anders: “City Of Blinding Lights”. Die andere showstopper van 360° en een van de weinige songs post-Zooropa die live ook boeien.
7. The Fly
Het is 21 oktober 1991, en — zoals de band het later zelf zou samenvatten — U2 chops down the Joshua Tree. Eén echoënde openingsriff blaast de opgebouwde stadionsound van de vorige platen weg. Industriële klanken, hiphopbeats, een snijdende gitaarsolo en vervormde vocalen luiden een nieuw tijdperk in. Eén waarin Bono ook “The Fly” is, een pastiche op de “rockster”, inclusief zonnebril en zwart leer. Dat alter ego belt Bono op vanuit de hel, waar die persona zich duchtig amuseert, en spuwt enkele (briljante) aforismen uit, zoals “It’s no secret ambition bites the nails of succes” of “It’s no secret that a friend is someone who lets you help”. Dat cynisme wordt magistraal gecounterd in het gloedvolle, hoopvolle refrein dat Bono met z’n falsetto zingt. Ondertussen leeft The Edge zich als nooit tevoren uit als een stier waar Brian Eno en Daniel Lanois een rode lap voor houden. Vraag: is dit de geniaalste artistieke heruitvinding ooit? Antwoord: ja.
Hoogtepunt: 0’01”. De eerste hakbijl in The Joshua Tree. 0’05”: Larry Mullen Jr. hakt gretig mee. 0’21”: De seismografische bas van Adam Clayton geeft de boom geen schijn van kans meer. 1’07”: Het epische, zalvende refrein dat naar hoogtes reikt waar geen rockband tevoren is geweest. 2’26”: Die iconische gitaarsolo. 3’07”: Diezelfde gitaarsolo die in dialoog gaat met Bono’s falsetto. Perfectie. Punt.
En anders: “Zoo Station”. Verantwoordelijk voor de meest iconische openingsminuten van een rockconcert ooit en middels die moordriff een cirkelzaag voor diezelfde Joshua Tree.
8. Bad (Live)
Een van U2’s mooist opbouwende nummers, en net daardoor live altijd sterker dan op plaat – zie ook de versie die ze eerder dit jaar in Brussel speelden tijdens de Joshua Tree-Tour, waarin op griezelig natuurlijke manier Bowies “Heroes” werd verwerkt. Dat dit nummer dé grote doorbraak betekende voor de band toen ze het live speelden op Live Aid 1985, is daar wellicht niet vreemd aan – Bono haalde een vrouw die verpletterd dreigde te worden uit het publiek en danste met haar voor het oog van miljoenen tv-kijkers. Dat we de liveversie van op de EP Wide Awake In America kiezen, is dus ook geen toeval. De band schreef “Bad” naar aanleiding van het grote aantal heroïneverslaafden in Dublin begin jaren tachtig, waaronder een vriend van Bono die z’n verslaving niet overleefde. Het groeide uit tot een anthem van hoop en verlossing. Nooit een single geweest, trouwens. Het is goed zo.
Hoogtepunt: 4’38”. Opbouwen met “This desperation, dislocation, separation, condemnation, revelation, in temptation, isolation, desolation” en dan de verlossing met: “Let it go and so to fade away”, terwijl The Edge de gitaarlijn steeds heviger stampvoetend meespeelt. To-ta-le ontlading.
En anders: “A Sort Of Homecoming”. Het magistrale openingsnummer van The Unforgettable Fire, dat de stadionambities kracht bij zet en rechtvaardigt in één. Het moment waarop een band een wereldgroep wordt.
9. Bullet The Blue Sky (live)
Bono is kwaad. Bono heeft het gehad met 1) het Zuid-Amerikabeleid van het Reaganregime en 2) de hypocriete televangelists die hij on tour in de V.S. op de beeldbuis ziet. In “Bullet The Blue Sky” kwam het allemaal samen, en deze liveversie van op het te hard weggelachen Rattle And Hum is nog maar eens een bewijs van wat voor goeie liveband U2 is. De gitaar van The Edge staat in brand, de drums van Larry Mullen Jr. mokeren, en die bas van Adam Clayton, moeten we daar echt lof voor verzinnen? Hij is Adam Clayton, verdomme; een wereldbassist.
Hoogtepunt: 2’21”. Bono begint aan zijn parlando, zoals die ook op plaat staat, The Edge antwoordt met de venijnigste gitaaruithaal uit de hele U2-catalogus, maar de zanger gaat nog een eind door. “I can’t tell the difference between ABC News and Hill Street Blues.” Je hoort de kiem van Zoo TV gelegd worden.
En anders: “Gloria”. Geen betere getuige van de energie van het jonge U2 dan de versie van op liveplaat Under A Blood Red Sky. Allemaal samen: “This is the Eeeeedge!”
10. Hold Me Thrill Me Kiss Me Kill Me
Batman Forever was zo’n kitschkutfilm dat de gevlederde z’n imago voor meer dan tien jaar naar de konijnen was, maar de soundtrack met begot Nick Cave, Mazzy Star, PJ Harvey (hoe kon dat?) en dit fantastische titelnummer redde een paar meubelen. Best wel verrassend van U2 destijds in 1995: terwijl ze met Brian Eno de experimenten van op Zooropa nog een paar stappen verderzetten met Passengers en de dance en techno nog inniger omarmden in sessies die tot Pop zouden leiden, kwam de band plots met een potent rocknummer – de laatste keer dat ze dat met zo’n machtsvertoon deden, trouwens. Wat volgde in die categorie, was immers “Elevation” en “Vertigo” en al. Waarom toch, mannen, waaróm?
Hoogtepunt: 0’05”. The Edge vuurt een moordriff af die een tactiek van verschroeide aarde bleek te zijn voor alle platte stadionrock die nadien nog zou komen.
En anders: “The Ground Beneath Her Feet”. Nog zo’n uitstekende, maar meer bezwerende titelsong voor de soundtrack van de gelijknamige film – een vergeten pareltje, geloof ons.
11. Zooropa
De postmoderne, maatschappijkritische U2 van de Zoo TV Tour werd in al haar chaotische en experimentele aspecten op het handige schijfje Zooropa geperst. De titelsong barst net als de rest van het album van de contrasten en ideeën en is ook nu nog verbazend actueel. Tijdens de Innocence & Experience-Tour linkte de band de song zeer expliciet aan de vluchtelingencrisis. Op plaat gaat de song van ambient intro doorheen een woud van reclameslogans langs spacey gospel naar een euforische outro om dan plots te vroeg (na zes minuten) gedaan te zijn. Al jaren een favoriet, maar moeilijk te zeggen precies waarom.
Hoogtepunt: 4’48”. “You’ve got the right shoes to get you through the night”: een zin die op de muur van elk stamcafé hoort te staan.
En anders: “Daddy’s Gonna Pay For Your Crashed Car”. Falset gezongen door Bono’s cynische alter ego McPhisto, terwijl Larry Mullen Jr. en Adam Clayton een poging tot Einstürzende Neubauten doen: ook dat is U2.
12. Miss Sarajevo
Na Zooropa dook U2 met Brian Eno de studio in om verder te experimenteren met ambient en techno. Eno drukte op enkele nummers zozeer z’n stempel als schrijver, dat U2 besloot ze samen met hem onder een nieuwe projectnaam uit te brengen: Passengers. En dat voor een band die nét de troon van grootste rockgroep ter wereld had bestegen, trouwens. De altijd boeiende, maar niet altijd even geslaagde nummers waren veelal soundtracks bij verzonnen films. Dit “Miss Sarajevo”, het verstillende hoogtepunt van de plaat, werd echter geschreven voor een (bestaande) documentaire over een missverkiezing in het compleet kapotgeschoten Sarajevo. Bono noemt het z’n favoriete U2-nummer en herdoopte het tijdens de laatste tour tot “Miss Syria”. History repeating, weet u wel. De verrassende samenwerking met Luciano Pavarotti pakt verdomd goed uit met een kippenvelmomentje.
Hoogtepunt: 3’43”. Dát kippenvelmomentje dus. Pavarotti trekt z’n scheur open tijdens “L’amore”, die zelfs de gruwel van Sarajevo zal overleven.
En anders: “Your Blue Room”. Het meest U2-nummer van de plaat, maar dan op z’n meest ingetogen – zoals ze in een ideale wereld vandaag zouden klinken.
13. Pride (In The Name Of Love) (live)
Ja, Bono was een wittevlaggenwuivende wereldverbeteraar, begin jaren tachtig. Maar hell, hij geloofde er in. Lang voor die onvergeeflijke belastingsontduiking (ja, wij noemen dat zo, ja), lang voor de protserige kleurspoeling, was er gewoon die jonge gast, die oprecht in de boodschap van Martin Luther King geloofde. The Edge stak er zijn grootste killerriff onder, en een klassieker was geboren. Meer dan dertig jaar later is het nog altijd een moordanthem. En omdat we iets met Rattle And Hum hebben: ook weer de versie van op die plaat.
Hoogtepunt: 3’07”. “Oh-ooh-oh”. En u wilde dat u er bij was, daar in dat stadion, ergens eind jaren tachtig, ergens in de Verenigde Staten. Want “For the reverend Martin Luther King: Sing!”
En anders: “Sunday Bloody Sunday”. Die andere protestsong die zo juist voelde, en ook hier de liveversie, van op Under A Blood Red Sky. Vanzelfsprekend.
14. Stuck In A Moment You Can’t Get Out Of
Geschreven door Bono als reactie op de zelfmoord van boezemvriend Michael Hutchence. Met zoete gospel en een lieflijke melodie als basis is dit toch een venijnig partijtje goedbedoeld natrappen. Bono houdt een fictief gesprek met Hutchence, waarin schuldgevoel en onmacht de boventoon voeren. Het bracht Hutchence niet terug, maar het leverde wel een uitstekende, ontroerende song op.
Hoogtepunt 1’58”. Begrip (“I know it’s tough”) en onbegrip (“You are such a fool to worry like you do”) voor de gemoedstoestand van Hutchence vechten in deze paar seconden om een robbertje in het hoofd van Bono. Om hoofdschuddend en met de armen in de lucht toch te berusten.
En anders: “In A Little While”. Of hoe een song over een fikse kater pure gospel wordt wanneer de geest van Joey Ramone er zich mee gaat bemoeien.
15. One
Onverwoestbare klassieker (met een efficiënte gitaarriedel, die The Edge uit “Mysterious Ways” distilleerde), ongeacht de interpretatie. Ironisch genoeg ook de reddingsboei van U2 in die Berlijnse opnamestudio, toen de verdeeldheid in de groep een kookpunt bereikte. “One” is een realistisch pleidooi voor verscheidenheid en alle consequenties daaraan verbonden. Het nummer wordt dan ook vaak verkeerd begrepen door simpele zielen, die er hun trouwfeest mee openen.
Hoogtepunt 4’08”. Bono schakelt nog een versnelling hoger in de louterende coda, smeekt, kreunt en schreeuwt zijn raspstem finaal aan flarden.
En anders: “Acrobat”. Geïnspireerd door het werk van Delmore Schwarz is dit ook verre van een opgewekt nummer over samenleven. Er vallen rake klappen en woorden in “Acrobat”.
16. New Year’s Day
Het is ondertussen een vanzelfsprekendheid geworden dat “New Year’s Day” inderdaad op 31 december en 1 januari te horen is, los van het feit dat het nummer meestal ook hoog in de eindejaarslijsten eindigt. “New Year’s Day” lijkt ondertussen dusdanig deel uit te maken van het collectief geheugen dat het soms moeilijk is dit nummer nog op een kritische manier te benaderen. En toch: die bas die de drums op de hielen zit, de krakende, ratelende gitaren van The Edge in beide speakers, de totale, tussen wanhoop en verlangen slalommende overgave van Bono, daarom luisteren we anno 2017 nog altijd naar U2. Vergeet even de evidentie van deze doodgedraaide klassieker, luister aandachtig met een koptelefoon en laat u meeslepen. Na 5 minuten begrijpt u: dit nummer is pure elektriciteit.
Hoogtepunt: 3’27”. De gitaar van The Edge gaat compleet over de rooie. Let ook op hoe lang er in dit nummer nauwelijks gezongen wordt zonder uw aandacht te verliezen. Hier worden wel degelijk de grenzen van popmuziek opgezocht, dames en heren.
En anders: “Two Hearts Beat As One”. Die militaire drums, de messcherpe gitaren en dan dat refrein dat het grijze wolkendek van de strofes eigenhandig openscheurt: het heilig vuur brandt U2 onder de voeten.
17. Lemon
Dit is U2 in zijn meest experimentele gedaante, op het nog altijd schromelijk onderschatte, ondergewaardeerde Zooropa. Een hyperautobiografische tekst van Bono over zijn jong overleden moeder (over wie hij op Songs Of Innocence het tamme “Iris” zou schrijven) die in zijn vroegste jeugdherinnering een citroengele jurk draagt. De citroen zou later een cruciaal symbool worden voor hun PopMart Tour, maar dat alles doet er niet toe: de souplesse waarmee Bono van schriele falset naar pure soul in het refrein overschakelt, doet onze huid na al die jaren nog steeds tintelen. Dat en die vette bas van Adam Clayton. U2 op zijn funkiest, en tegelijk zijn er weinig nummers van U2 die dieper, emotioneler en intiemer zijn dan dit.
Hoogtepunt: 2’30”. Bono’s stem gaat resoluut en wanhopig de hoogte in en op de achtergrond zingt een troostend koor: “Midnight, is where the day begins”. Dat muziek toch zo schoon kan zijn, goddoeme.
En anders: “Numb”. Een ander experimenteel probeersel, deze keer met een zeldzame hoofdrol voor The Edge die over vuile industrial beats en modderbespatte gitaren zijn maatschappijkritische tekst prevelt. Popmuziek als kunst, even pretentieus als aangrijpend.
18. Stay (Faraway, So Close!)
“This is a song Wim Wenders stole from The Beatles and we’re stealing it back,” grapte Bono ooit over “Stay (Faraway, So Close!)”, maar als er iemand bestolen was, dan was het Frank Sinatra, want het nummer was oorspronkelijk voor hem bedoeld. Maar dat was buiten Wenders gerekend die voor zijn film Far Away, So Close! nog op zoek was naar een nummer. Toen Bono dat hoorde, herwerkte hij prompt de tekst en Sinatra was zijn nummer kwijt. Als troostprijs mocht hij nog meedoen op het B-kantje.
Hoogtepunt: 1’30”. “You used to stay in to watch the adverts/You could lip synch to the talk shows” zingt Bono en op de achtergrond beginnen de gitaren langzaam aan te zwellen in aanloop naar het eerste refrein.
En anders: “The First Time”. Als Achtung Baby het geluid was van vier mannen die de Joshua Tree omhakten, dan was Zooropa het geluid van vier mannen die wat er van de wortels restte in brand staken, maar desondanks wordt met “The First Time” nog even teruggeblikt op het verleden.
19. Exit
Ontsproten uit de donkerste krochten van Bono’s brein en ontstaan uit een langdurige jam op de laatste opnamedag van The Joshua Tree is dit relaas over controleverlies, religieus fanatisme en moord één van de outcasts in het oeuvre van U2. Bono, die zijn inspiratie haalde bij schrijvers als Mailer, Carver en O’Connor, zingt elk straaltje hoop schreeuwend naar de verdoemenis. “Exit” is Mindhunter zonder beelden, maar met een verdomd fantastische baslijn.
Hoogtepunt: 1’48”. Dat verdomde hart blijft maar uitdagend kloppen, waarop Larry Mullen Jr. het “Oh My Love, Oh My Love” van Bono compleet naar de Filistijnen mept. Vervolgens hijst hij als een volleerde machinist The Edge en Clayton mee op de rails op weg naar een complete ontsporing, die maar nipt vermeden kan worden. Waarna het nummer anderhalve minuut later verweesd tot stilstand komt.
En anders: “With Or Without You”. Ook een soort moordsong, zij het van de iets vriendelijkere soort en met een even verleidelijke als majestueuze baslijn.
20. All I Want Is You
Met The Joshua Tree was U2 in zijn imperiale fase aanbeland. Dat unieke moment in de carrière van een groep waarin commercieel en artistiek succes op een lijn staan. Maar die staat van genade werd U2 niet lang gegund en dat hadden ze in niet geringe mate aan zichzelf te danken. In Rattle And Hum leken de vier mannen zichzelf veel te serieus te nemen en op de plaat die de film vergezelde, was de liefdesaffaire met Amerika te ver doorgeschoten. Gelukkig bewees de groep met “All I Want Is You” dat ze zich toch stevig kon verankeren in de Amerikaanse muziektraditie (dankzij het prachtige strijkersarrangement van Van Dyke Parks — zie The Beach Boys) zonder zichzelf te verloochenen.
Hoogtepunt: 3’47”. Een typische a-typische solo van The Edge als kers op de taart.
En anders: “Love Is Blindness”. In de afsluiter van een U2-plaat zal er altijd hoop doorschemeren, maar niet op Achtung Baby, want daarvoor was de pijn van The Edges echtscheiding nog te vers.
