Afgelopen weekend stuurde Kendrick Lamars moeder hem een sms’je. Dat DAMN. zijn beste plaat is tot nog toe, en dan nog negentien emoticons.
Kendricks vierde studioplaat is in elk geval anders. Ze gaat niet over sociale onrechtvaardigheid of empowerment voor Afro-Amerikanen, of toch minder dan in zijn vorige lp. En Kendrick is ook al lang niet meer de K. Dot van Section.80 of Good Kid, m.A.A.d. City. Vandaag is hij Kung Fu Kenny, de “black artist” die de “wack artists” graag op de kleur van hun gordel wijst. Met DAMN. keert hij terug naar de inner circle van de hiphopwereld.
De nieuwe plaat smaakt dan ook naar hiphop zoals die vandaag wordt geserveerd: twee keer gefrituurd en rijkelijk gesausd. Dat zie je aan de opzichtige portretcover en dito songtitels in kapitalen. En je hoort het natuurlijk ook. Trap, West Coast-beats en productie voeren de boventoon, terwijl snaren en blazers op rantsoen worden gesteld. Rihanna krijgt een grote rol bij “LOYALTY.”. Thundercat (“FEAR.”) en Kamasi Washington (“LUST.”) mogen elk maar één keer in hun instrumenten kruipen.
DAMN. rijdt dus op een ander circuit dan To Pimp A Butterfly. Dat werd al duidelijk van bij het vooruitgeschoven “HUMBLE.”. Van de driftige piano tot de grote woorden in Kendricks keel: de single was rappers’ braggadocio met al zijn klikken en klakken. Die nieuwe tijding wordt her en der op de plaat bevestigd, maar “DNA.” valt het eerste op. Het nummer is onmiskenbare trap met diepe drops, grote uithalen en een obligate maar goeie break tussenin. In zijn raps kiest Kendrick voor opsommingen en beukende herhalingen. Het is een stormrammethode die wat onbehouwen binnenvalt in zijn verder directe maar doordachte stijl. Hier werkt ze wel. Uit de track welt een onuitputbare energie op, als was ze een overvol glas water dat maar blijft overlopen. Sterk nummer.
Het commerciële randje rond Kendricks nieuwe geluid kan je op het verkeerde been zetten: maakt de goeie man voortaan zoetsappige Drake-versjes? Helemaal mis. Kendrick is nog steeds de gebeten hond die de vijand en zijn schaduw bejegent met een mix van woede en angst die door een harde jeugd in Compton jarenlang kon binnensijpelen. Zijn grootste nemesis is overigens nog steeds hijzelf. Op “The Blacker The Berry” (TPAB) kon je al horen hoe hij zich “the biggest hypocrite of 2015” noemde. Twee jaar later lijkt hij ertoe bereid zichzelf die twijfelachtige eer opnieuw aan te doen. Doorheen DAMN. profileert hij zich als een uithangbord voor morele en religieuze waarden, ook als hij voelt dat ze onverenigbaar zijn met zijn standing. In “PRIDE.”, een nummer met slome springveren, veel reverb en autotune, zegt hij dat een gebrek aan nederigheid hem zijn kop kan kosten. En tussen de imploderende beats en prikkende synths van “LUST.” behoedt hij zich voor een andere zonde: “Lately I feel like I been lustin’ over the fame.” Op andere momenten, vaak in hetzelfde nummer, neemt een andere persoonlijkheid het over. Dan zegt hij: “I can’t fake humble just cuz your ass is insecure” en “Am I asking too much?”
DAMN. is dus opnieuw een conceptalbum, een document dat bovenal eerlijk wil zijn. Meer nog dan in TPAB zoekt Kendrick tegenstrijdigheden en onsamenhangendheden op. Daarbij houdt hij niet alleen zichzelf een spiegel voor. Hij keert hem ook naar de buitenwereld, die volgens hem wordt gekneed door de Grote Hypocrieten. De lijst van individuen, instituten en organen is lang, maar één naam springt eruit. Geraldo Rivera, het FOX News-anker dat Kendricks optreden op de BET Awards bekritiseerde, wordt serieus te kakken gezet.
De achtergrond: op een prijsceremonie bracht Kendrick zijn politiek getinte song “Alright” vanop het dak van een gevandaliseerde politieauto. Waarop Rivera zich het volgende liet ontvallen: “This is why I say that hiphop has done more damage to young African Americans than racism has in the recent years.” Nadat hij Rivera’s woorden in “DNA.” laat weerklinken, pareert Kendrick met “Sex money murder – these are the breaks.” Een fijn ironietje voor Rivera en de andere kruisvaarders van FOX, van wie coryfee Bill O’Reilly zopas werd ontslagen wegens ongewenste intimiteiten. Als je beweert dat seks, geld en geweld de onheilige drievuldigheid is waarop hiphop is gestoeld, dan blijf je zelf maar beter ver weg van die zonden. Overigens, toen Kurtis Blow in 1980 rapte over “the breaks” en daarmee hiphop op de kaart zette, dan had hij het beslist niet over zulke aanstootgevende activiteiten.
DAMN. is tot aan de rand gevuld met interne en externe conflicten die geen oplossing vinden. Het is de eerste keer dat Kendrick zo’n chaotisch werkstuk aflevert. De afzonderlijke nummers zijn elektronen die liever alle kanten opschieten dan zich aan een enkele kern te binden. Op “YAH.” volgen de beats een drammerig patroon, terwijl Kendrick zelf nuchter en deterministisch klinkt. De duivel stalkt hem in duizend gedaantes, vertelt hij. “ELEMENT.”, de track met James Blake achter de knoppen, bevat tere passages. Totdat de piano doorschiet en het nummer in naargeestig hoge noten baadt. Rihanna-collaboratie “LOYALTY.” is dan weer langoureuze, sexy r&b met gesuikerde autotune – een plakker. Aan het einde van de plaat passeren nog blues (“FEAR.”), soul en funk (“DUCKWORTH.”).
De angst die we vooraf hadden voor de U2-passage – Bono op de nieuwe Kendrick? – blijkt ongegrond. “XXX.” is virulente, glasharde híphop. Je hoort old skool scratches, sirenesynths, een loeiende gitaar en tenslotte Kendrick zelf, vlijmscherp, in een kaderverhaal over wraak: “If somebody kill my son, that mean somebody gettin’ killed.” Bono komt summier achteraan met een commentaar over geweld in de VS. En weet je wat, als een wereldverbeteraar ergens een stem moet hebben, dan wel in een van hoop verstoken context als deze.
Is DAMN. een nieuw meesterwerk of niet? Twee jaar na dat urgente To Pimp A Butterfly komt de plaat vooral binnengewandeld als een enfant terrible. DAMN. is het moeilijkdoenertje wie het geen fuck kan schelen dat grote broer verwachtingen heeft gecreëerd. Handen in de zakken, blik naar de grond: DAMN.
