Zes jaar geleden maakte Jaco Van Dormael, bekend van de zachtmoedige fabel Le Huitième Jour, zijn meest ambitieuze film tot dan toe: Mr. Nobody was een – naar Europese normen – peperdure, narratief complexe prent die grootse ideeën over het noodlot en de zin van het leven verpakte in een fantasierijke vertelling. De film zelf was een pareltje, maar Van Dormael kreeg zijn bizarre project niet echt verkocht. Mr. Nobody werd een pijnlijke flop. Nu, na een lange bezinningsperiode, keert hij terug met het iets meer bescheiden Le tout nouveau testament. Blijkt dat Van Dormael nog altijd dezelfde is gebleven, maar dan een tikkel nederiger, een haartje voorzichtiger. Jammer wel. Want hoe amusant Le tout nouveau testament ook mag zijn, we misten toch de uitbundigheid en go for broke-mentaliteit van Mr. Nobody een beetje. Mr. Nobody was een film gemaakt door een cineast die volledig zijn eigen zin deed en zich niets aantrok van de gevolgen. Le tout nouveau testament is er één van een regisseur die wel wat zotjes durft te doen, maar die zich op het laatste nippertje toch inhoudt, om ook geen té groot deel van het publiek van zich te vervreemden.
De premisse kan in ieder geval tellen: God bestaat echt en woont in Brussel. Hij wordt gespeeld door Benoît Poelvoorde als een kolerieke rotzak van een vent, die een hele dag in een marcelleke door zijn stoffige flat beent en het lot van de wereld beslist via zijn aftandse computer. Daar geniet hij er van om de mensheid te pesten met kleine en grote ingrepen, zoals: “de andere rij in de supermarkt zal altijd sneller gaan” en “als je het geluk hebt om ooit oprecht van iemand te houden, dan is de kans klein dat je met die persoon de rest van je leven zult doorbrengen”. Zijn vrouw, God-de-moeder, mag enkel de kuis en de kook doen. Hun zoon, “JC”, heeft al lang geleden het ouderlijke huis verlaten om “hippie-onzin” te verkopen, en hun dochter, Ea (Pili Groyne), wordt grotendeels in haar kamer opgesloten. Tot Ea het temperament van haar vader beu is en besluit om in te grijpen. Ze gebruikt de computer van God om naar alle mensen een sms te sturen met het exacte moment waarop ze zullen sterven. Daarna ontsnapt ze aan het appartement om haar eigen apostelen te zoeken.
Van de ene scène naar de andere werkt Le tout nouveau testament prima. Van Dormael amuseert zich rot met zijn uitgangspunt, inclusief een geïnspireerde running gag van een jonge kerel die het bericht krijgt dat hij nog 62 jaar te leven heeft, en die besluit om dat te testen door uit ramen en vliegtuigen te springen. Maar die galgenhumor brengt hij netjes in balans met meer weemoedige segmenten, waarin mensen zich oprecht beginnen afvragen wat ze al hebben gepresteerd in hun leven en wat ze nog willen doen met de tijd die hen rest. Het is niet eenvoudig om die mix goed te krijgen, maar de regisseur slaagt daar aardig in.
De film heeft ook een opvallend feministische teneur, met een aantal sterke vrouwelijke personages die worden gecontrasteerd met de mannen van de schepping: niet alleen is God-de-moeder veel bekwamer en milder dan haar man, maar Van Dormael introduceert ook Laura Verlinden als een jonge vrouw met maar één arm, die er in slaagt om een huurmoordenaar tot inzicht te brengen. Catherine Deneuve heeft dan weer een bijrol als een teleurgestelde oudere dame die besluit om haar saaie man (Johan Leysen) te dumpen. En dan is er natuurlijk nog Ea, die een dakloze een nieuw doel in het leven geeft als schrijver van haar “tout nouveau testament”, en ook nog eens steun biedt aan een jongetje van slechts 10 jaar dat nog maar enkele weken te leven heeft. Van Dormael blijft natuurlijk fundamenteel vanuit een mannelijk perspectief filmen, zodat veel van die vrouwelijke personages slachtoffers en/of Madonnafiguren blijven, maar de vrouwen komen in ieder geval veel positiever en humaner uit de film naar voren dan de mannen.
Het probleem is alleen dat het dan steeds gaat over individuele scènes. Over momenten. Wat Van Dormaels vorige films wél hadden en Le tout nouveau testament te weinig, is echter een sterke fond voor al die excentrieke tierlantijntjes. Af en toe dreigt hij te bezwijken aan wat je “het syndroom van Jeunet” kunt noemen: de neiging om zijn scènes te overstileren tot op het irritante af. Alle films van Jeunet na Amélie Poulain hadden daar last van: ze waren allemaal quirky en volgestouwd met zotte visuele ideetjes, maar er school geen sterk idee achter. Bizarre vondsten moesten steeds krampachtiger een gebrek aan inhoud maskeren. Van Dormael kan die val meestal wel vermijden, maar af en toe scheelt het niet veel. Laura Verlinden die vertelt hoe iets klinkt “als parels die van een trap vallen”, gevolg door een slow motion shot van parels die effectief van een trap vallen… Tja, veel méér on the nose kan een beeld niet zijn. Dat soort momentjes zijn er net iets te veel, en ze zijn grotendeels het gevolg van een concept dat – hoewel het leuk is – uiteindelijk niet sterk genoeg wordt uitgewerkt om een volledige film te ondersteunen. Le tout nouveau testament is geestig als lange film, maar eigenlijk is het een gegeven dat zich veel meer leent voor een kortfilm.
Los daarvan ziet het er allemaal wel erg fraai uit en wordt er op niveau geacteerd. Benoît Poelvoorde wordt natuurlijk sterk uitgespeeld in de promotiecampagne en voert zijn vertrouwde, licht-hysterische nummertje op, maar eigenlijk is het de jonge Pili Groyne die de hoofdrol speelt als Ea. Ze doet dat met charme en erg veel naturel.
Jaco Van Dormael blijft in de eerste plaats een erg creatieve, sterk visueel ingestelde regisseur, die gerust aan een iets hoger tempo door de zalen zou mogen passeren. Alleen is de grens tussen fantasie en kitsch soms flinterdun en in Le tout nouveau testament flirt hij daar iets te vaak mee. Misschien heeft hij toch wat zelfvertrouwen verloren na Mr. Nobody. Of misschien is dit gewoon de film die hij nodig had om er terug in te komen, zodat hij volgende keer wél weer een meesterwerkje kan afleveren. We hopen met u mee.