De hele maand december blikt enola terug op het afgelopen jaar met de interviewreeks DIT WAS 2013. Daarin laten we artiesten aan het woord die het jaar maakten of wiens plaat onterecht onopgemerkt de vergetelheid in dook.
Meer dan een decennium lang was Flaming Lips de band voor al uw feestjes. Maar toen ging met de scheiding van Wayne Coyne en de hernieuwde drugsverslaving van muzikaal wonder Steven Drozd het licht uit, en kwam The Terror: een donkere, claustrofobische plaat waar geen spatje zon doorheen scheen, maar ook hun beste album sinds lang. 2013 is echter een flink beter jaar geworden, zo blijkt als we de frontman aan de lijn krijgen terwijl hij met het prototype van de Flaming Lips’ Thirty Anniversary Box naar Austin, Texas rijdt.
Wayne Coyne: “Hoe 2013 was? Ik probeer het me even te herinneren. We hebben twee platen uitgebracht (vorige maand nog verscheen de Peace Sword-EP met Tame Impala, mvs), samengewerkt met coole bands, en de wereld twee of drie keer rondgereisd, … Het was een goed jaar voor ons, denk ik, en in elk geval een veelbetekenend. We zijn in 1983 begonnen, dus we zijn nu dertig jaar verder. ’t Zijn een drukke drie decennia geweest. We zijn altijd maar bezig geweest, doing stuff.”
enola: Dat kun je wel zeggen. Het afgelopen jaar kregen we naast reguliere platen ook muziek in een gummischedel, een song die een etmaal duurde, … Ben je niet langer tevreden met het goeie oude album?
Coyne: “Dat niet zozeer, maar het mechanisme erachter wringt soms. Je weet dat we in de Verenigde Staten al meer dan twintig jaar op een major label zitten (in Europa zit Flaming Lips sinds 2012 op het kleinere Bella Union, mvs), dus dat wil zeggen dat we ons hebben moeten aanpassen aan het idee dat het minstens anderhalf jaar duurt voor je iets kunt doen, en hoe langer hoe meer begonnen we dat limiterend te vinden. Zelfs op het eind van de jaren negentig hadden we vaak al zin om meer muziek te laten horen. Stukje bij beetje is het een deel van onze modus operandi geworden, dat we tussen grote platen in kleine dingen uitbrengen op onze eigen manier. We eten van beide walletjes, dus. Ik ga niet zeggen dat je er per definitie geld mee verdient, maar de mogelijkheden zijn er als je niet per se een miljoen platen moet verkopen; je kunt vandaag méér doen dan om de paar jaar een plaat uitbrengen.”
enola: Iemand schreef over The Terror dat het een plaat is die als een test bedoeld is.
Coyne: “I don’t know about that. Ik denk dat er maar een paar platen, zoals Lou Reeds Metal Machine Music, als een test beschouwd kunnen worden. Ik vind The Terror net heel mellow; meer sfeer dan plaat. Misschien kun je het wel als een beproeving beschouwen als je wat te hard verdwijnt in de dingen waarover we zingen. Nu, uiteindelijk bepaal je als luisteraar zelf grotendeels wat een plaat betekent, maar ik denk niet dat er muziek bestaat die zo confronterend kan zijn dat je er niet iets voor jezelf uit haalt. Al vind ik het wel cool dat er mensen zijn die de plaat als een test beschouwen.” (lacht)
enola: Ik las dat je op zoek wilde naar “de noten tussen de noten”. Wat bedoelde je daarmee?
Coyne: “We hebben altijd al op heel verschillende manieren muziek gemaakt, zelfs van in de prille begindagen, en werkten altijd al graag met pure klanken. Niets is vandaag gemakkelijker, met alle digitale instrumenten die je maar kunt vinden, maar zo vergeet je wel al eens alle dingetjes die gebeuren als je in een hok samen muziek staat te maken: versterkers die kleine geluiden maken, frequenties die door de kamer botsen, … Dat is ook creëren, en al een paar platen terug begonnen we te beseffen dat we net die elementen, wat je niet kent en niet kunt controleren, er terug in wilden. Dus zijn we bewust lichtjes vals gaan spelen; niet exact juist, maar emotioneel voelde het wel perfect. Wiskundig bekeken kun je zeggen dat het geen muziek was dat we maakten, maar muziek is uiteindelijk niet meer dan klank. Muziek kan niet verkeerd zijn; als je ’t goed vindt is het juist. En wij vonden het cool.”
enola: Mag ik The Terror een plaat noemen die uit pijn is ontstaan?
Coyne: “Dat weet ik niet. Hij klinkt zo, zoveel staat vast. En tijdens de opnames en het inzingen is er zeker veel uit ellende voortgekomen, maar je mag het zeker niet zien als een soort reactie op wat wij meemaken in ons dagelijks leven. We zouden niet willen dat mensen denken dat we in één of andere crisis zitten. Onze levens zijn best goed momenteel.”
“Ik weet gewoon niet altijd waarover ik ga zingen; ik laat de muziek me woorden ingeven, en dat is wat nu ook is gebeurd. Maar natuurlijk: wat uit je komt, is ook wat ergens aanwezig is in je hoofd. En je doet het ook niet één keer, want je moet het mixen, masteren, … je wandelt er niet van weg. Als het me niet beviel, wat ik zong, dan kon ik het altijd veranderen. Maar dat deed ik dus niet bij wat je hoorde.”
enola: Toch gaf The Terror me de indruk dat je diep zat en niet langer in je voormalige positivisme kon geloven.
Coyne: “Optimisme is een begoocheling als je niet weet hoe de wereld echt in elkaar steekt. Ik besef maar al te goed dat de realiteit meer verschrikkelijk is dan mooi. Dat is een feit. Het is aan ons om er een mooie plek van te maken, zonder acht te slaan op wat ons overkomt, anders is het gemakkelijk het hoofd te laten hangen en vast te stellen dat er voornamelijk pijn en lijden is en de mensheid een hoop drek. Je moet blijven inzien dat het simpele feit dat er nog altijd schoonheid is hoop biedt. Daarom denk ik dat onze positieve ingesteldheid géén illusie is. We zingen meer dan genoeg over die onderwereld. Over hoe geen hoop hebben een opluchting kan zijn: blijven vasthouden aan het zwarte en denken dat de wonde nooit zal helen.”
“We praten veel over zelfmoord en dat soort dingen, en het is moeilijk om voor een ander persoon te bepalen hoe diep dat kan gaan, of hoeveel impact dat kan hebben, maar ik denk dat je in het rijk van de muziek toelating hebt om zo diep te gaan als je wil. Dus ja, ik had niet het gevoel dat we op The Terror voor een contrapunt moesten zorgen; dat we de zon moesten laten opgaan. We zeggen dat als The Flaming Lips vaak genoeg, maar we gaan niet ontkennen dat het pijnlijk kan zijn ook. Als je niet denkt dat er overal miserie is, dan is er geen nood aan optimisme. Je hebt optimisme nodig om al die dingen aan te kunnen.”
“Voor mij is de meest opvallende lijn uit The Terror “We don’t control the controls”. Zelfs al had ik er nooit bewust zo over gedacht, het was wel waar. Dat is het beste voorbeeld van hoe kunst je onderbewuste leeghaalt. En als je geluk hebt luister je ook naar wat je zingt; je observeert terwijl je creëert. Zo ging het met Steven en mij. We luisterden goed naar wat de ander deed, en reageerden daarop. Daarom is de plaat zo grauw, omdat we elkaar hielpen om dat puntje in onszelf te bereiken.”
“Ik wil niet dat mensen denken dat alles waar we vroeger in geloofden niet waar is, maar we merkten bij het schrijven dat er iets was dat ons de andere kant uittrok. Dat spreekt ons vroegere werk daarom niet tegen. Diepe liefde, het begrip daarvan, is de drijvende kracht achter alles wat we doen, en deze keer beseften we vooral dat het niet altijd te controleren valt hoe we ons daarbij voelen en daarover denken. Dat is die terror, die angst waar Steven en ik het op een abstracte manier over wilden hebben.”
enola: “The Terror” is dus dat besef dat je alles zelf in handen hebt?
Coyne: “Dié momenten, ja. Dat je dacht dat je wist wie je bent en waar je naar toe wil, en je plots ontdekt dat dat niet zo is. Iedereen heeft van die eigenschappen waar hij geen controle over heeft: zijn haarkleur of die van zijn ogen, … en dat is geweldig. Er zijn ook andere, waar je minder gelukkig over bent, maar waar je net zo min iets over te zeggen hebt. Daar zingen we over, over die stukken van onze levens waar hoe je denkt en voelt met elkaar in botsing komen.”
“Door muziek te maken forceer je die momenten waarop je die dingen helder ziet. Je wil immers geen nummers zonder drama, zonder opwindende stukken, dus ga je daar naar op zoek; je dwingt jezelf om dat opnieuw te formuleren, en nog eens. Soms word je zo gepusht om dingen te zingen die je nooit zou zeggen. En dat is wat ik ook wil doen met onze muziek. Het gebeurt niet altijd, soms is het gewoon maar muziek maken, maar als het voorvalt dat het plots ook je leven even samenvat, dan opent zich een nieuwe dimensie.”
enola: Je sprak ook openlijk over de vele drugs die je nam tijdens de opnames van The Terror. Is dat niet bewust controleverlies opzoeken?
Coyne: “Natuurlijk. Te veel controle kan die dingen soms in de weg staan. Ik heb veel geleerd door met andere artiesten rond te hangen, en wat ik erg fijn vond om vast te stellen is dat ze vaak geen benul hadden van wat ze deden. Dat was een opluchting, want ik heb dat altijd al gekend. Maar ik wil niet dat iemand denkt dat de hoeveelheid drugs die ik nam als veel kan beschouwd worden. Ik heb genoeg verslaafden gekend in mijn leven en we nemen niet dat soort drugs en zeker niet in grote proporties. Als een uitlaatklep bij zo’n intens proces als muziek schrijven kan het echter een hulp zijn om jezelf te zien als je dat net niet probeert te doen.”
enola: Volgens gitarist Steven Drozd was hij na de opnames van “The 24 Hour Song” volledig leeg. Hij had geen énkel muzikaal idee meer. Denk je dat het duistere The Terror enkel uit zo’n creatief nulpunt kon ontstaan; als je volledig opnieuw moet beginnen?
Coyne: “Weeeelll… ik denk dat, toen hij dat zei, hij wel het gevoel had dat hij leeg was, maar zijn hersenen zich eigenlijk aan het overgeven waren aan waar de creativiteit vandaan komt; zijn onderbewustzijn, waar je niet denkt over muziek of productie of dat soort zaken. En ik denk dat The Terror uit dat soort moment is gegroeid, ja. Nu, een aantal van de meest straffe fragmenten die ons die plaat hebben doen maken, zijn gemaakt terwijl we nog aan “The 24 Hour Song” bezig waren. Maar ik denk dat hij gelijk heeft dat hij dat toen wel voelde. Zoals elke artiest is hij erg gevoelig, en dat soort leegte ervaren moet erg krachtig zijn geweest.”
enola: Live waren jullie al even het confetti- en ballonnentijdperk aan het uitschuifelen. Was de nood aan muzikale verandering er al langer?
Coyne: “Toen we klaar waren met The Terror, en we begonnen te praten over welke songs we hoe live zouden brengen, was er niemand die er van uitging dat we het hele gedoe met de space bubble, de confetti en de dansende mensen op het podium zouden stoppen. We dachten dat we dat altijd zouden blijven doen. Tot we die muziek echt begonnen te repeteren. Toen was er al snel de consensus om dat niet te doen. Een moment van inzicht: het moest anders. It was the music that made us do it, net zoals dat gebeurd is in 1999 met The Soft Bulletin. Plots merkte ik dat ik me anders kleedde, anders op het podium stond, … Een jaar vooraf had ik het niet kunnen uittekenen, dat ik nu plots met blauwe verf in mijn haar zou rondlopen, als een soort ruimtepiraat uit de toekomst.”
enola: Zit er een idee achter de hele podiuminkleding?
Coyne: “Aanvankelijk was er gewoon het idee. Een beeld. Tot we zo ook effectief begonnen op te treden, en ik merkte dat ik op dat verhoogje met de tentakels eigenlijk min of meer gevangen stond. En aanvankelijk maakte het me wat bang, zo ingesloten te staan, maar uiteindelijk vond ik het wel ok. Zo draait het volledig om zingen en de emotie, en niet om het hele atletische heen-en-weergeloop. Freddie Mercury en Mick Jagger doen dat geweldig, maar ik heb het nooit leuk gevonden, zelfs al ben ik dat later ook wel gaan doen.”
“Ik denk ook dat het krachtiger is als je de dingen die je live zegt ook een beetje beleeft, dan als je er gewoon muziek staat te maken. Maar ik weet niet of je dat kwetsbaar mag noemen. We hopen net dat we laten zien wie we echt zijn door onze muziek te brengen, en ik denk ook dat dat lukt. Als mensen achteraf naar ons komen met de idee dat ze ons kennen, dan vind ik dat het grootst mogelijke compliment dat je als artiest kunt krijgen. Uiteindelijk hoop ik maar dat mensen uit onze muziek halen waar het ons om gaat.”
enola: Je houdt ook het hele optreden lang een akelig levensechte babypop tegen je aangedrukt.
Coyne: “Daar ben ik mee begonnen in de video voor “Ashes In The Air”, dat we samen met Bon Iver schreven voor The Flaming Lips And Heady Fwends . Iemand van de crew, ik denk dat het de director of photography was, had net een kind gekregen, en die baby hield ik in mijn armen terwijl we die vreemde science fictionclip schoten. Mensen waren oprecht geshockeerd dat ik al die dingen deed terwijl ik een klein kind vasthield, en het viel me wel op hoeveel impact het beeld van een vreemde oude kerel met een baby heeft; is de baby kwaad gedaan? Is hij blij? Slaapt hij? Al die vragen hielden mensen bezig. En ik denk ook niet dat er ooit nog eens een zanger van een vreemdsoortige rockgroep is geweest die een baby vasthield terwijl hij zong. Dat trok me ook wel aan.”
“’t Maakt het inderdaad ook een wat donkere show, maar aan de andere kant denk ik dat je toch nog behoorlijk opgewonden kunt raken door de hele ervaring van de show. Zelfs al is een stuk van de muziek bedoeld om redelijk guur te zijn. Ach, soms word ik zo moe van te veel uptempo akkoorden.”
enola: Is het worstelen met de verwachtingen van het publiek dat komt voor de oude shows?
Coyne: “Goh. We zijn ons er in elk geval van bewust dat er ruw geschat één derde opdaagt, gewoon omdat wij het zijn, één derde net omdat we iets nieuws zullen doen, en een laatste derde komt alleen omdat vrienden mij vijf jaar geleden uit die plastieken bal hebben zien komen. Nu, onze huidige optredens zijn nog altijd knettergek, dus hoogstens moet je vaststellen dat het niet het soort waanzin was dat je verwachtte. Onze show is nog steeds redelijk cool om te zien.”
enola: Zeker. Mag ik tot slot nog even polsen naar het lot van Lip$ha, jullie samenwerking met Ke$ha. Het is jullie niet toegestaan die uit te brengen, blijkbaar?
Coyne: “Wel, ik mag niet eens dat bevestigen. Maar doe me een plezier en laat me zeggen dat het er niet naar uitziet dat het zal uitkomen, en schrijf dat je het gevoel van me kreeg dat er iéts zal gebeuren. Noteer dat maar, want ik kan niet zeggen wat er echt aan het gebeuren is met die plaat.”
