Which one’s Pink? :: The Wall en het gevecht om de macht binnen Pink Floyd

Vier jaar nadat hij toerde met een integrale uitvoering van Dark Side Of The Moon staat Roger Waters opnieuw in het Sportpaleis met dat andere meesterwerk van Pink Floyd: The Wall. Voor Waters is het echter niet louter een rondje meedraaien in het nostalgiecircuit. Zijn recente solotournees lijken te passen in een doelbewuste strategie om de Pink Floyd-fans terug te winnen die hem midden jaren tachtig als een baksteen lieten vallen.

Het contrast met de Roger Waters die meer dan dertig jaar geleden The Wall schreef, kon moeilijk groter zijn. Het was de groeiende kloof tussen Pink Floyd en zijn publiek die bij Waters uitliep in regelrechte walging, die hem inspireerde tot het idee om een fysieke muur te bouwen tussen groep en publiek. Vreemd genoeg zag Waters niet de parallellen tussen hemzelf en zijn hoofdpersonage Pink. Hij liet Pink een muur optrekken tussen zichzelf en de buitenwereld en afdalen in fascistoïde fantasieën maar tegelijkertijd trok hij zelf steeds hogere muren op tussen hemzelf en de rest van Pink Floyd en reduceerde daarbij de groep tot een dictatoriale eenpartijstaat waarin hondstrouwe apparatsjiks aan de borst werden gedrukt en voormalige medestanders buitengesloten of desnoods geliquideerd.

De machtsgreep van Waters kwam niet uit de lucht gevallen maar was de uitkomst van een samenspel van factoren. Doordat Richard en David Gilmour steeds minder nieuw werk aanleverden, kon Waters zijn machtsbasis steeds verder uitbreiden. Bovendien plaatsten de financiële belangen de relaties tussen de uiteenlopende karakters binnen de groep onder hoogspanning.

Share it fairly

Nadat Syd Barrett uit zijn eigen groep was gezet, was het Roger Waters die uit bittere noodzaak de route uitstippelde waarlangs Pink Floyd zich zigzaggend richting Dark Side Of The Moon zou begeven. Richard Wright — onder Barrett tweede in lijn als songschrijver en muzikant — had er het karakter niet voor om het leiderschap op te eisen en Gilmour was binnengehaald als stand-in Barrett en moest zijn eigen identiteit nog vinden. Toch was democratie in die eerste onzekere post-Barrett jaren het codewoord. Zo werd de vraag wie de zang voor welk nummer voor zijn rekening nam, beslist op basis van wiens stem zich er het beste toe leende en niet wie het had geschreven.

Naarmate het zelfvertrouwen van Gilmour groeide, namen echter ook de spanningen tussen hem en Waters toe. “Roger was de leider, zat aan het mengpaneel en David protesteerde, zat aan de kant en was knorrig,” observeerde producer John Leckie. Volgens Gilmour was dat de enige manier om zichzelf te laten gelden omdat Waters nu eenmaal niet de meest genereuze persoon was. Voorlopig stonden de persoonlijke verschillen de samenwerking niet in de weg. Meddle betekende een keerpunt voor de groep: Gilmour trad definitief uit de schaduw van Barrett en Waters smeet als tekstschrijver voor het eerst alle overtollige ballast overboord. Pink Floyd had eindelijk zijn focus gevonden.

Op plaat had Pink Floyd een metamorfose ondergaan maar live sleepte de groep nog steeds de erfenis van het verleden mee. Daarom kwam Waters met het idee om enkele nieuwe nummers samen te brengen in een lange suite en thematisch aan elkaar te linken. Rond de keukentafel van Nick Mason werden de koppen bij elkaar gestoken en werd er een lijst van onderwerpen opgesteld waarover Waters de teksten zou schrijven: vliegangst, geweld, religie en krankzinnigheid. Ook in de studio werkte de groep schouder aan schouder met als resultaat een plaat waarop de politieke en filosofische ideeën van Waters perfect in balans werd gehouden door de muzikaliteit van Wright en Gilmour.

Money, is the root of all evil today

Dark Side Of The Moon katapulteerde Pink Floyd naar het megasterrendom maar in de relatie met het publiek brak er iets. In het verleden had de groep altijd op aandachtige toeschouwers kunnen rekenen maar nadat “Money” als single de grote doorbraak had geforceerd in de Verenigde Staten, werd ze steeds vaker geconfronteerd met schreeuwerige fans die alleen maar die ene hit wilden horen. Ook intern was er iets gebroken. Met het succes van Dark Side Of The Moon was het ene gemeenschappelijke doel — rijk en beroemd worden — weggevallen en hing de groep aan elkaar als los zand. Zonder elkaars medeweten uitte elk groepslid tegenover manager Steve O’Rourke zijn ongenoegen — en de wens uit de groep te stappen.

In verdeelde slagorde trok Pink Floyd in 1975 opnieuw de studio in voor de opnames van Wish You Were Here. Achtervolgd door vier noten die Gilmour lukraak had aangeslagen tijdens een repetitie, en die zouden uitgroeien tot “Shine On You Crazy Diamond”, wilde Waters de nieuwe plaat verder opbouwen rond de thema’s van verlies en afwezigheid. Gilmour wilde veel liever gewoon de nieuwe nummers opnemen die live al waren uitgetest maar hij besefte dat Pink Floyd nu de spreekbuis van Waters’ wereldvisie was geworden: “Nadat we overeengekomen waren dat Roger de tekstschrijver was, werd het heel moeilijk om te zeggen: laten we die weg niet opgaan.” Ook Waters leek te beseffen dat er een bladzijde was omgeslagen: “Met Wish You Were Here werd duidelijk dat het als band of brothers afgelopen was met ons.”

Wat er nog restte van de oude vriendschapsbanden kwam nog verder onder druk te staan toen de financiële situatie van de groep totaal onverwacht erg precair werd. Zonder het te beseffen had Pink Floyd twee financiële tijdbommen op scherp gesteld. De eerste was de aankoop van Britannia Row, een pand dat werd omgebouwd tot kantoorruimte en studio. Om dat rendabel te houden, moesten andere bands geboekt worden maar daar stond de groep weigerachtig tegenover omdat ze wilden dat de studio op elk moment beschikbaar voor hen was. Niet veel later dook er nog een tweede, veel groter probleem op. Om de gigantische stroom van inkomsten te beheren die na Dark Side Of The Moon op gang was gekomen, had de groep financiële adviseurs onder de arm genomen. Die hadden het kapitaal van de groep geïnvesteerd in allerhande ondernemingen om zo te vermijden dat de inkomsten van Pink Floyd zouden onderworpen worden aan torenhoge belastingen. Maar in 1978 werd duidelijk dat de meeste van die ondernemingen over kop waren gegaan en daarmee ook het geld was verdwenen. Tot overmaat van ramp bleek de boekhouding van de groep in een dermate abominabele staat te zijn dat alsnog belastingen dienden betaald te worden op het geld dat de groep verloren had. Aangezien de schulden collectief waren, stonden de individuele leden op de rand van het bankroet en toen Roger Waters de blauwdruk van The Wall voorlegde als het volgende Pink Floyd-project, was er dan ook bitter weinig manoeuvreerruimte.

Als concept was The Wall zo mogelijk zijn sterkste tot nog toe maar muzikaal werden Waters’ demo’s unaniem als te saai en de verhaallijn als te onsamenhangend bevonden. Ditmaal wilde Waters geen compromissen sluiten over zijn visie en dus werd Alice Cooper-producer Bob Ezrin binnengehaald om beide kampen te verzoenen. Waters hoopte in Ezrin een bondgenoot te vinden maar die verzette zich als een van de weinigen tegen diens pestkoppengedrag, waarmee nu vooral Richard Wright geviseerd werd.

Op haast meesterlijke wijze kon Waters onzekerheden aanwakkeren bij anderen en Wright, die creatief droog stond en langzaamaan begon weg te zakken in een depressie, was een makkelijk doelwit voor Waters. Toen de deadline steeds dichterbij kwam, eiste Waters dat Wright vervroegd zou terugkomen uit vakantie om zijn partijen in te spelen. Toen Wright weigerde, plaatste Waters Wright en de rest van de groep voor het blok: of Wright stapte op of Waters trok de stekker uit het hele project. Met de catastrofale financiële gevolgen die daaraan vasthingen, gaven Gilmour en Mason toe aan Waters’ grillen.

The Wall zou na Dark Side Of The Moon het grootste commerciële succes van Pink Floyd worden maar in werkelijkheid was de groep op sterven na dood. Toen Waters met The Final Cut in 1983 een zwaar politiek getinte songcyclus presenteerde en doof bleef voor de kritiek van Gilmour, trok die laatste zijn handen van het project af. Zijn enige bijdragen op het album waren enkele gitaarsolo’s en de zang voor een enkel nummer. Het grootste deel van de plaat werd ingeblikt door sessiemuzikanten. Daarmee werd de evolutie die was ingezet na Dark Side Of The Moon voltooid. Waters was erin geslaagd om Pink Floyd te reduceren tot zijn backing groep die hij naar eigen goeddunken kon gebruiken. Kort na de release van The Final Cut gaf hij in Rolling Stone te kennen dat de toekomst van Pink Floyd van hem afhing. Waarna hij zich — net als Gilmour — op zijn soloproject richtte.

Which one’s Pink?

Toen de verkoopcijfers van die plaat en de bijhorende tournee ver onder die van Pink Floyd bleven steken, begon Gilmour te denken aan nieuwe Pink Floyd album: “Met mijn soloplaat en tournee wilde ik zien of ik als David Gilmour kon overleven.” Wat Gilmour — in tegenstelling tot Waters — leek te beseffen, was dat er voor de anonimiteit waarop de individuele leden zich altijd hadden beroemd, een prijs betaald werd: het grote publiek kende geen Roger Waters, David Gilmour, Richard Wright of Nick Mason, alleen Pink. Waters was inmiddels uit de groep gestapt en had Gilmour en Mason daarbij hooghartig de groepsnaam Pink Floyd toegeworpen met de gevleugelde woorden: “You’ll never fucking do it.” Dat Waters de arrogantie had om te beweren dat hij Pink Floyd was en de groep niet levensvatbaar was zonder hem, maakte Gilmour furieus. Als hij nog de motivatie mistte om door te zetten met zijn plannen, dan was dit de rode lap. De verbetenheid waarmee Gilmour de naam Pink Floyd claimde, verraste zelfs zijn naaste vrienden maar zo verklaarde hij: “Ik heb geen twintig jaar gewerkt om mijn eigen naam op te bouwen. Ik heb twintig jaar gewerkt om de naam Pink Floyd op te bouwen.”

De opnames van wat A Momentary Lapse Of Reason zou worden, werden voortdurend onderbroken door de juridische strijd waarin Pink Floyd en Roger Waters verwikkeld waren. Waters was immers naar het hooggerechtshof gestapt met de eis dat de naam Pink Floyd nooit nog gebruikt zou worden.

Gilmour en co vonden niet alleen in Waters een hardnekkige tegenstander. Ook de platenfirma en concertpromotoren stonden erg sceptisch tegenover de nieuwe Pink Floyd maar toen het eerste concert in een kwestie van uren uitverkocht was, werd duidelijk dat er geen reden tot ongerustheid was. Het kon het publiek niets schelen welke lading de vlag Pink Floyd dekte. Dat zou ook Waters in levende lijven ondervinden. Hij toerde op hetzelfde moment door Amerika en speelde vaak slechts enkele avonden voor Pink Floyd in dezelfde stad. Maar waar Pink Floyd makkelijk grootse arena’s wist te vullen, kreeg Waters amper relatief bescheiden zalen gevuld: “Ik concurreer met mezelf en ik ben aan het verliezen.” Waters leek te beseffen dat het publiek het pleit in zijn nadeel had beslecht en besloot de juridische strijd te staken. Beide partijen tekenden een wapenstilstand waarbij werd overeen gekomen dat Gilmour, Mason en Wright de naam Pink Floyd mochten blijven gebruiken. In ruil daarvoor kreeg Waters onder andere de rechten op het concept van The Wall.

In de daarop volgende jaren zou Waters te pas en te onpas moord en brand schreeuwen over hoe A Momentary Lapse Of Reason (“Een behoorlijk goeie vervalsing.”) en The Division Bell (“Wat een lef om dit Pink Floyd te noemen!”) de erfenis van Pink Floyd besmeurden. Het zou hem de reputatie van grumpy old has been opleveren die pas na de reünie van Pink Floyd in 2005 zou vervagen. Maar dat Waters zichzelf tegenwoordig adverteert als “the creative genius of Pink Floyd” geeft aan dat hij — ondanks de verzoening — zichzelf in het diepste van zijn gedachten nog steeds ziet als de enige rechtmatige erfgenaam van Pink Floyd.

Roger Waters speelt op 27 en 28 mei in het Sportpaleis

http://www.pinkfloyd.com/
http://www.pinkfloyd.com/

recent

Graspop Metal Meeting 2025 :: Piraten met een marketingpraatje

Er zijn vele kamers in het huis van de...

Djilian Deroche & Eldiablo :: Carcajou

Het was lang geleden dat een debuut zo voldragen...

Sad Boys Klub – Ballet Dancer

Doen we dat nog, C’s door K’s vervangen? Wel...

Loveable (Elskling)

Helga Guren imponeert in een gedurfde rol als moeder...

verwant

David Gilmour :: Luck And Strange

Negen jaar na Rattle That Lock keert David Gilmour...

The Flaming Lips :: Flowers of Neptune 6

In hun nieuwe clip bij het uitstekende ‘Flowers of...

Roger Waters :: Is This The Life We Really Want?

“Een behoorlijk goeie vervalsing”, zo omschreef Roger Waters ooit...

The Claypool Lennon Delirium :: Monolith of Phobos

Wanneer Les Claypool met nieuw werk op de proppen...

David Gilmour eind juli naar Tienen

David Gilmour -de stem en gitaar van het legendarische...

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in