Van alle 20e eeuwse dichters behoort Paul Van Ostaijen ongetwijfeld tot de bekendste en meest populaire. Verschillende van zijn gedichten duiken op in verzamelde dichtbundels allerhande terwijl ook docenten en academici graag en gretig van zijn werk gebruik maken om de liefde voor poëzie aan te wakkeren.
Opvallend daarbij is het aantal gedichten dat uit zijn latere werk geplukt wordt. Zonder afbreuk te willen doen aan bundels als Music Hall, Sienjaal of zelfs Feesten van Angst en Pijn, dat in dezelfde periode ontstond als Bezette stad (1921), mag duidelijk zijn dat deze laatste bundel, samen met de nagelaten gedichten, de reden is dat Van Ostaijen nog steeds relevant is. De eerste taalexperimenten zijn immers verder verfijnd terwijl het expressionisme dat zo bepalend voor hem was, niet langer een te volgen stijl is maar een uitingsvorm die hij zich volledig eigen heeft gemaakt.
In Bezette stad leidt dit tot een typografisch expressionisme waarbij de woorden op zichzelf niet voldoende zijn om hun boodschap uit te dragen. De grillige patronen en gewaagde typografie staan volledig ten dienste van wat er gezegd, of zelfs geschreeuwd moet worden. De waanzin van de Groote Oorlog ligt immers nog vers in het geheugen. Woorden buitelen over elkaar heen en zoeken koortsig naar een uitgang die er niet is of anders verliezen ze zichzelf wel in opwindende, haast dissonante jazzdansen. De ene groots en pompeus en dan weer nietig en klein, omringd door een veelvoud van lotgenoten of net eenzaam en verlaten vullen ze de pagina’s.
Tot de bekendste gedichten behoren "Grote Zirkus van de H. Geest", dat in zijn gebaldheid en vormgeving een geblokte reclamemoloch vormt, en het befaamde "Boem Paukeslag" . In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is dat geen op zichzelf staand gedicht, maar maakt het net deel uit van het meerdere pagina’s tellende "Music Hall" dat zowel thematisch als typografisch alle richtingen tezelfdertijd uitholt en zo nog sterker de wanhoop, onzekerheid en het verlies van elk moreel kompas benadrukt. Bezette stad toont een dichter die bereid is alle conventies achter zich te laten opdat zijn boodschap in al zijn grilligheid maximaal doordringen zal.
Na zijn terugkeer uit Berlijn (waar hij Bezette stad schreef) liet Van Ostaijen zijn dadaïstische stijl vallen voor wat hijzelf een organisch expressionisme noemde. Poëzie diende los te staan van zowel de dichter als van de uiterlijke werkelijkheid. Hij werkte aan een nieuwe bundel die als titel Eerste Boek van Schmoll zou krijgen maar door zijn voortijdige dood nooit gepubliceerd raakte onder die naam. Deze nagelaten gedichten tonen een andere Van Ostaijen, een die alle dadaïstische en expressionistische vormelementen achter zich heeft gelaten alsook de nihilistische visie die ermee gepaard ging.
Gedichten als het opzwepende "Hulde aan Singer" of het meanderende "Melopee" laten een heel andere dichter horen. Een die zijn taal verder uitgepuurd heeft en de gedichten universeler laat klinken, los van tijd en ruimte. Het is haast duizelingwekkend te merken hoeveel van deze nagelaten gedichten gekend zijn: het kinderlijk naïeve "Marc groet ’s morgens de dingen", het spottende "Berceuse presque nègre", het levenslustige "Boere-charleston" en — uiteraard — het beklemmende "De oude man". De beperkte en getekende visie van Bezette stad heeft plaats geruimd voor een joie de vivre die zich kennen laat in een rijk taal- en woordenspel.
Weinig dichters hebben zo hun stempel weten te drukken op de 20e eeuw als Paul Van Ostaijen, in het bijzonder wanneer we hun leeftijd en de korte tijdspanne waarin ze leefden mee in rekening brengen. Op nauwelijks twaalf jaar tijd (1916-1928) en op de jonge leeftijd van 32 jaar had Van Ostaijen niet alleen zichzelf meerdere malen heruitgevonden, maar ook in die mate een eigen maar ook universele stem gevonden dat zijn bundels bijna een eeuw en zoveel stromingen later nog steeds weten te beklijven. Van Ostaijen lezen heeft de impact van "het eerste smaken van een narcose".
